بررسی تطبیقی الگوگرایی در مسیحیت و اسلام، با تأکید بر دیدگاه زگزبسکی و اخلاق ولایی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه اخلاق نظری، پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی، پژوهشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران.

چکیده

الگوگرایی یکی از گونه‌های اخلاق فضیلت است که مطابق آن اسوهٔ اخلاقی معیار اساسی اخلاق است. تاکنون دو قرائت مختلف از الگوگرایی ارائه شده است؛ قرائت برخاسته از سنت مسیحی و قرائت برخاسته از سنت اسلامی - شیعی. الگوگرایی در سنت مسیحی با نوشته‌های زگزبسکی و تحت تأثیر اندیشۀ مسیحی و شخصیت حضرت عیسی علیه السّلام مطرح شده است. نظریۀ اخلاق ولایی که بر پایهٔ معارفِ نقلی شیعه طرح شده است، شباهت بسیاری به نظریۀ زگزبسکی دارد. در اندیشهٔ شیعی اسوه‌های تمام‌عیار، معصوم از گناه و خطا هستند و گفتار و رفتار معصومان معیاری برای شناخت مفاهیم و مصادیق اخلاقی است. هدف نوشتار تبیین و تطبیق این دو دیدگاه، نشان‌دادن برخی مزایای اخلاق ولایی بر الگوگرایی مسیحی با بیان عنصر عصمت اسوه و نقش باور به آن در دفع برخی اشکالات الگوگرایی است. در این مقاله، روش جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای و روش تحلیل تطبیقی است. باور به عصمت اسوه‌ها در نظریۀ الگوگرایی، اشکالاتی همچون اعتمادنداشتن به همۀ کنش‌ها و منش‌های الگو، طفولیت اخلاقی و نسبیت را از این نظریه دفع می‌کند. باور به عصمت الگوی تمام‌عیار، سبب مزیت الگوگرایی برخاسته از سنت شیعی بر الگوگرایی برخاسته از سنت مسیحی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Exemplarism in Christianity and Islam, Zegzebski’s View and Authoritavist Ethics

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohammad Baqer Mirsane
Assistant professor, Department of Theoretical Ethics, Islamic Psychology and Ethics Research Center, Research Institute of the Quran and Hadith, Qom, Iran.
چکیده [English]

Exemplarism is a form of virtue ethics that posits moral exemplars as fundamental criteria of morality. Currently, two distinct versions of exemplarism have been articulated: one rooted in the Christian tradition and another in the Islamic-Shiite tradition. The Christian perspective, as expounded by Zagzebski, draws inspiration from the character of Jesus Christ. On the other hand, the theory of authoritavist (wilāʾī) ethics, derived from the transmitted teachings of Shiism, shares notable similarities with Zagzebski’s theory. In the Christian tradition, exemplars are developed based on the writings of Zagzebski, guided by Christian principles and the character of Jesus Christ. In contrast, Shiite exemplarism holds that perfect exemplars are infallible, immune from sins and mistakes. Accordingly, their speeches and actions serve as criteria for understanding moral concepts and instances. This article aims to clarify and compare these two perspectives, highlighting the advantages of authorativist ethics over Christian exemplarism. It emphasizes the concept of infallibility (ʿiṣma) of the exemplar and explores how this belief addresses objections raised against exemplarism. Drawing upon a library and analytical comparative method, this article contends that the belief in the infallibility of exemplars addresses objections such as the unreliability of all actions and characteristics of the exemplar, moral immaturity, and relativism. The acceptance of the infallibility of the perfect exemplar stands out as a distinctive advantage of Shiite exemplarism over its Christian counterpart.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exemplarism
  • authoritativist (wilāʾī) ethics
  • virtue ethics
  • infallibility (ʿiṣma)
  • moral exemplar
* قرآن کریم
** نهج‌البلاغه
ابن‌شعبه حرانی، حسن ‌بن‌ علی. (1404ق/1363). تحف‌العقول (چاپ دوم). قم: نسخۀ نرم‌افزار نور.
ابن‌فارس، احمد. (1990م). مقاییس اللغة. بیروت: دارالاسلامیة.
ابن‌بابویه، محمد بن‌ علی. (1361). معانی‌الاخبار (محقق: علی‌اکبر غفاری). قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
ابن‌بابویه، محمد بن ‌علی. (1378ق). عیون أخبار الرضاعلیه السّلام (ج2، چاپ اول). تهران: نشرجهان.
ارسطو. (1389). اخلاق نیکوماخوس (مترجم: محمدحسن لطفی تبریزی، چاپ سوم). تهران: طرح نو.
پینکافس، ادموند. (1382). از مسئله‌محوری تا فضیلت‌گرایی (مترجمان: سیدحمیدرضا حسنی و مهدی علی‌پور). قم: دفتر نشر معارف.
خزاز رازی، علی ‌بن ‌محمد (1401). کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر (مصحح: حسینی کوه‌کمری). قم: بیدار.
زگزبسکی، لیندا ترینکاوس. (1401). الگوگرایی در اخلاق (مترجم: امیرحسین خداپرست، چاپ اول). تهران: کرگدن.
شهریاری، شیما؛ نواب، محمدحسین. (1394). »نظریه اخلاقی زاگزبسکی: نظریه فضیلت مدار الگوگرا». فلسفه، 43(1)، صص 41-58. SID. https://sid.ir/paper/93761/fa
صادقی، هادی. (1399). فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین (چاپ اول). قم: طه. 
صادقی، هادی؛ میرصانع، سیدمحمدباقر. (زیر چاپ). اخلاق فضیلت؛ در آینه عقل و نقل. قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث.
طوسی، خواجه نصیرالدین. (1377). اخلاق محتشمی (چاپ اول). تهران: دانشگاه تهران. 
طوسی، محمد بن ‌الحسن. (1414ق). الأمالی (چاپ اول). قم: درالثقافه
طوسی، محمد بن ‌الحسن. (1411ق). مصباح المتهجد (محقق: علی‌اصغر مروارید). بیروت: مؤسسۀ فقه‌الشیعه.
فراهیدی، خلیل ‌بن ‌احمد. (1409ق). کتاب‌العین (9 جلد، چاپ دوم). قم: نشر هجرت.
فیض کاشانی، مولی محسن. (1412ق). الوافی. اصفهان: مکتبه الامام امیرالمؤمنین علیه السّلام.
کلینی، محمد بن‌ یعقوب. (1369). أصول الکافی (مترجم: سیدجواد مصطفوی، چاپ اول). تهران: کتاب‌فروشی علمیهٔ اسلامیه.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب. (1381). بهشت کافی، ترجمۀ روضۀ کافی (مترجم: حمیدرضا آژیر). قم: سرور.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب. (1407ق). الکافی (ج1 و 2 و 6، چاپ چهارم). تهران: الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر بن ‌محمدتقی. (1403ق). بحارالأنوار (چاپ دوم). بیروت: نسخه نرم‌افزار نور.
مفید، محمد بن محمد (1413 ق). الفصول المختارة (مصحح: علی میرشریفی). قم: کنگرهٔ شیخ مفید.
میرصانع، سیدمحمدباقر؛ صادقی، هادی. (1398). اخلاق ولایی؛ فضیلت‌گرایی مبتنی بر معارف شیعی. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی گام دوم انقلاب. تهران: دانشگاه امام حسین (علیه السّلام)، صص 207-234. 
نوری طبرسی، حسین ‌بن ‌محمدتقی. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل (ج11، الطبعة الاولی). قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم السّلام.
هیوم، دیوید. (1392). کاوش در مبانی اخلاق (مترجم: مرتضی مردیها، چاپ اول). تهران: مینوی خرد.
یوسفیان، حسن؛ شریفی، احمدحسین. (1388). پژوهشی در عصمت معصومان علیهم السّلام(چاپ ‌دوم). قم: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

Driver, J. (2013). Virtue Ethics (in LaFollette, H, Ed.). International Encyclopedia of Ethics, Wiley-Blackwell. pp. 5356-5367.
Slote, M. (2001). Morals from motives. New York: Oxford University Press.
Swanton, C.)2003). Virtue Ethics; A Pluralistic View. New York: Oxford University Press.
Timmons, Mark. (2013). Moral Theory: An Introduction (snd, Ed.). Rowman and Littlefield Publishers.
Zagzebski, Linda. (2004). Divine Motivation Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Zagzebski, Linda. (2009). The Virtues of God and the Foundations of Ethics (Miller Timothy D & Linda Zagzebski Trinkaus, Eds.). In Readings in philosophy of religion. New York: Wiley-Blackwell.
Zagzebski, Linda. (2012). Epistemic Authority: A Theory of Trust, Authority, and Autonomy in Belief. New York: Oxford University Press.