ردیابی مسئولیت اخلاقی در فرایند خودفریبی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی اهر، اهر، ایران

چکیده

برای آن که بتوان عاملی را در برابر کنشگری معینی از نظر اخلاقی مسئول قلمداد کرد، لازم است که فعل او مسبوق به شرایطی چون علم و آگاهی، قصد و نیت، توانایی و در نهایت اختیار یا اراده آزاد باشد. اما گاه با وجود آنکه در بادی امر به نظر می‌رسد، عامل برخی از این شرایط را ندارد، او را در قبال فعلی که از او سر زده است مسئول برمی‌شمریم؛ چراکه با ردیابی شرایط مسئولیت اخلاقی در عامل، به احراز این شرایط در بستر زمان گذشته می رسیم. این نوشتار متکفل بررسی مسئولیت اخلاقی در گونه‌های مختلف خودفریبی اخلاقی است. آن چنان که خواهیم دید، در نمونه‌های خودفریبی اخلاقی نیز با عنایت به تغافل تعمدی عامل نسبت به تمایلات پیشینی خویش و نقش سوگیری انگیزشی وی در فرآیند کسب باور مطلوب، می‌توان مولفه قصد و نیت را در کنش خودفریبانه، ردیابی و عامل را از حیث اخلاقی مسئول برشمرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Moral responsibility tracing in self-deception process

نویسنده [English]

  • Tavakkol Kouhi
Assistant professor, Department of Islamic Teachings, Faculty of Humanities, Ahar Islamic Azad University, Ahar, Iran
چکیده [English]

In order to attribute moral responsibility to an agent for a particular action, several conditions must be present. These conditions include knowledge, awareness, intention, ability, and ultimately, the presence of free will. Nevertheless, there are instances where even if an agent initially appears to lack certain conditions, we still attribute responsibility to them for the resulting action. This is because we can trace the conditions of moral responsibility back in time to verify their fulfillment in the past. By employing an analytical approach, This article aims to explore moral responsibility in the context of different forms of moral self-deception. I contend that in cases of moral self-deception, when an agent deliberately chooses to ignore their prior inclinations and allows their motivational bias to influence their desired beliefs, the element of intention can be discerned in their self-deceptive actions. As a result, the agent can be held morally responsible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral responsibility
  • tracing strategy
  • moral self-deception
  • acceptance threshold
  • motivational bias

مراجع

 *قرآن کریم
1.    اسلامی، محمدتقی. (1390). اخلاق اسلامی و کاربست قاعده تسامح در ادلّه سنن (پژوهش انتقادی). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2.    دانش، جواد؛ علی‌پور، ابراهیم. (1397). بررسی استدلال مستقیم بر نفی مسئولیت اخلاقی. مجله نقد و نظر، 23(89)، صص 57-74.
3.    دانش، جواد. (1396). قلمرو هستی‌شناسانه مسئولیت عامل اخلاقی. مجله معرفت، شماره 239، صص 87-95.
4.    علیزاده، بهرام. (1400). بازنگرش‌‌گرایی در باب مسئولیت اخلاقی. مجله متافیزیک، 13(31)، صص 19-35.
5.    علیزاده، مهدی؛ تیموری فریدنی، علی‌اکبر. (1396). خودفریبی از منظر روان‌شناسی و اخلاق با تأکید بر اندیشۀ آیت‌الله جوادی آملی. اخلاق وحیانی، 7‌(12)، صص 29-50.
6.    کلایی، مرضیه. (1394). خودفریبی در فلسفه غرب و مکتوبات اخلاقی مسلمانان. قم: طه.
7.    مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الانوار، دار الکتب الاسلامیه. ج۱۹، صص۳۹-۳۸.

8.    Adams, Robert. (1994). Involuntary Sins. The Philosophical Review 85.
9.    Anscombe, G. E. M. (1957). Intention, Oxford: Blackwell.
10.    Benchimol Jason. (2011). The Moral Significance of Unintentional Omission: Comparing Will-Centered and Non-will-centered Accounts of Moral Responsibility. in eds. Nicole A. Vincent and others, Moral Responsibility: Beyond Free Will and Determinism, New York: Springer.
11.    Davidson, Donald. (1982). Paradoxes of Irrationality. in Richard Wollheim and James Hopkins (eds.), Philosophical Essays on Freud. New York: Cambridge University Press.
12.    Davidson, Donald. (1986). “Deception and Division,” in Jon Elster (ed.), The Multiple Self. New York: Cambridge University Press.
13.    Fischer John Martin and Ravizza Mark. (1998). Responsibility and Control: A Theory of Moral Responsibility, New York: Cambridge University Press.
14.    Gergen, K. (1985). The Ethnopsychology of Self-Deception. In M. Martin, ed., Self-Deception and Self-Understanding, pp. 228–243. Lawrence: University of Kansas Press.
15.    Haight, M. (1980). A Study of Self-Deception. Sussex: Harvester Press.
16.    Kipp, D. (1980). On Self-Deception. Philosophical Quarterly 30.
17.    Lazar, Ariela. (1999). Deceiving Oneself or Self-Deceived? On the Formation of Beliefs ‘Under the Influence’. Mind, 108, pp. 265–290.
18.    Mele, Alfred. (2001). Self-Deception Unmasked. Princeton, NJ: Princeton University Press.
19.    Quattrone, G. and Tversky, A. (1984). Causal versus Diagnostic Contingencies: On Self- Deception and on the Voter’s Illusion. Journal of Personality and Social Psychology 46(2), p. 237.
20.    Trope, Y. and A. Liberman. (1996). Social hypothesis testing: cognitive and motivational mechanisms. In Social Psychology: Handbook of Basic Principles, ed. E. Higgins and A. Kruglanski. pp. 239–270. New York: Guildford Press.
21.    Vargas M. (2005). The Trouble with Tracing. Midwest Studies in Philosophy 29.
22.    Zimmerman Michael J. (2001). “Responsibility”, in eds. Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker Encyclopedia of Ethics, (Vol. 3, 2nd Edition). New York and London: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار