بررسی انتقادی «معنویت فطری» در نحلۀ «مکتب» بر پایۀ نظریۀ انسجام

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری جریان‌های کلامی معاصر جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

چکیده

نورعلی الهی از رهبران معاصر «اهل حق» و مُعرِّف نحله‌ای موسوم به «مکتب» است که در حال حاضر بهرام الهی آن را رهبری می‌کند. معنویت در این مکتب با عنوان «معنویت فطری» در تقابل با ادیان نهادینه عرضه و با هدف کمال انسان معرفی می‌شود. خاندان الهی برای توجیه رویکرد خود قائلند که اگر بر آیین و معنویت سنتی بمانیم، عدالت و رحمت خدا را نفی کرده‌ایم؛ زیرا در گذشته انبیا و اولیا معنویت‌های مفیدی برای مردم عصر خود می‌آوردند. ولی آن معنویت‌ها برای انسان امروزی مفید نیست. پس به‌مقتضای عدالت و رحمت خداوند، باید در این زمان نیز اولیایی باشند که مردم را با معنویت حقیقی به کمال برسانند و نورعلی الهی از آن اولیای خداست که با آیین جدیدی انسان‌ها را به‌سوی کمال راهنمایی می‌کند. این تحقیق در توصیف مدعا، از روش تحلیل محتوای کیفی و در نقد آن از روش تحلیل انتقادی براساس نظریۀ انسجام هالیدی و حسن بهره گرفته است. پرسش اصلی مقاله این ‌است که طبق نظریۀ انسجام، چه نقدهایی بر ادعای «معنویت فطری» در نحلۀ «مکتب» وارد است؟ برپایۀ نظریۀ انسجام، عدم انسجام در روش تبیین و نیز عدم انسجام درونی و محتوایی از مهم‌ترین نقدهای وارد بر مدعای این نحله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of “Innate Spirituality” in “Maktab” School of Thought based on Theory of Coherence

نویسندگان [English]

  • Ahmad Shaker nejad 1
  • Zakaria Fasihi 2
1 Assistant professor, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
2 PhD student of Contemporary Theological Movements, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

Nur Ali Elahi is a contemporary leader of Ahl-e Haqq who introduced the intellectual school of “Maktab,” which is now led by Bahram Elahi. In this school of thought, spirituality is presented under “innate spirituality” as opposed to religions and with the goal of human perfection. The Elahi family justify their approach by saying that I we stick to the traditional spirituality and cult, we have negated God’s justice and mercy, because in the past, prophets and saints brought helpful kinds of spirituality for people of their time, but those are not helpful for modern man. Thus, God’s justice and mercy require the existence of saints who lead people to perfection through true spirituality. One such saint is Nur Ali Elahi who guide people to perfection through a new religion. This research describes the claim by drawing on the method of qualitative content analysis, and it criticizes the claim with the method of critical analysis based on Halliday and Hasan’s theory of coherence. The main question of the paper is what objections could be raised against the claim of “innate spirituality” in “Maktab” school of thought, according to the theory of coherence. On this theory, incoherence in the method of explanation as well as internal and content incoherence are the main problems with the claim of “Maktab.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nur Ali Elahi’s Maktab
  • innate spirituality
  • knowledge of spirituality
  • Nur Ali Elahi
  • theory of coherence
  1. * قرآن کریم.

    1. اتو، رودلف. (1380). مفهوم امر قدسی (مترجم: همایون همتی). تهران: نقش‌ جهان.
    2. اشو. (1381). شهامت (مترجم: خدیجه تقی‌پور). تهران: فردوسی.
    3. انور، لیلی. (1388). ملک جان نعمتی (مترجم: فرزاد یمینی). بی‌جا: نشر پنج.
    4. انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن (ج7). تهران: سخن.
    5. جلالی مقدم، مسعود؛ صفوت، داریوش. (1380). دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی (زیر نظر کاظم بجنوردی، ج10). تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
    6. جوادی آملی، عبدالله. (1384). فطرت در قرآن (محقق: محمدرضا مصطفی‌پور). قم: اسراء.
    7. جوادی آملی، عبدالله. (1387). دین‌شناسی (محقق: محمدرضا مصطفی‌پور). قم: اسراء.
    8. جیحون‌آبادی، نعمت‌الله. (1363). حق الحقایق (مقدمه و مصحح: محمد مکری). تهران: کتابخانۀ طهوری.
    9. خدابنده، عبدالله. (1384). شناخت فرقۀ اهل حق. تهران: امیرکبیر.
    10. دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامۀ دهخدا (ج14). تهران: دانشگاه تهران.
    11. راستگو، کبری؛ نخعی، مریم. (1396). نظم تقابلی «ارض و سماء» در گفتمان قرآنی بر پایۀ نظریۀ انسجام. دوفصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن. 6(11)، صص 207-226.
    12. زمانی، علی‌اکبر. (1386). استاد الهی در نگاهی به آثار الحق. تهران: راه نیکان.
    13. شاکرنژاد، احمد. (1397). معنویت‌گرایی جدید. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    14. صادقی، رضا. (1388). نگاهی انتقادی به ابعاد معرفتی ایده‌آلیسم. فصلنامۀ معرفت فلسفی. 6(24)، صص 105-137.
    15. صفی‌زاده بوره‌که‌ای، صدیق. (1360). مشاهیر اهل حق. تهران: کتابخانۀ طهوری.
    16. صفی‌زاده بوره‌که‌ای، صدیق. (1375). نامۀ سرانجام یا کلام خزانه. تهران: هیرمند.
    17. صفی‌زاده بوره‌که‌ای، صدیق. (1387). اهل حق پیران و مشاهیر. تهران: نشر حروفیه.
    18. مازندرانی، خلیفه. (1378). سلوک در تاریکی. بی‌جا: نشر مهتاب.
    19. مشکور، محمدجواد. (1387). فرهنگ فرق اسلامی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    20. مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار شهید مطهری (ج21، 22). تهران: صدرا.
    21. مظاهری سیف، حمیدرضا؛ شریفی دوست، حمزه؛ کیانی، محمدحسین. (1391). آسیب‌شناسی عرفان‌های نوظهور. قم: صهبای یقین.
    22. معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی (دوجلدی، ج2). تهران: نشر ادنا.
    23. الهی، بهرام. (1373). آثار الحق (ج1، 2). تهران: جیحون.
    24. الهی، بهرام. (1379). طب روح. تهران: جیحون.
    25. الهی، بهرام. (1380). معنویت یک علم است (مترجم: فرزاد یمینی). ت‍ه‍ران: جی‍ح‍ون.
    26. الهی، بهرام. (1382). مبانی معنویت فطری (مترجم: م‍ل‍ی‍کا مابرن و فرزاد ی‍مینی). ت‍هران: جی‍ح‍ون.
    27. الهی، بهرام. (2000م). صد گفتار. بی‌جا: نشر Robert laffont.
    28. الهی، نورعلی. (1348). معرفة الروح. تهران: جیحون.
    29. الهی، نورعلی. (1354). برهان الحق. تهران: کتابخانۀ طهوری.