بررسی مقایسه‌ای تأثیر قصد بر مشروعیت عمل؛ نزد فقیهان اصولی و فیلسوفان تحلیلی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

.دانشجوی دکتری فلسفه ذهن، پژوهشکده علوم شناختی

چکیده

در این مقاله، نخست با تبیین نظریه تأثیر قصد بر مشروعیت عمل (DDE) و شرح محدوده دقیق ادّعای آن، در ادامه ادلّه مخالفان این نظریه در قالب پنج دسته دلیل ارائه می‌گردد. سپس پاسخ و ادلّه طرفداران DDE بیان می‌شود که ضمن ردّ استدلال‌های طرف مقابل، شواهدی برای تثبیت ادّعای خویش عرضه داشته‌اند. نگارنده با ارزیابی آرای دو گروه، به این جمع‌بندی می‌رسد که دلایل مخالفان DDE، آن اندازه قوّت ندارد که بتواند ادّعای شهودی این نظریه را زیر سؤال ببرد و تلاش‌های ایشان برای ارائه تبیین‌های متفاوت، چندان موفّق به نظر نمی‌رسد. در بخش پایانی مقاله نیز یک نوع بررسی مقایسه‌ای با آرای فقیهان اصولی درباره اصل تأثیر قصد بر مشروعیت عمل انجام گرفته است که نشان می‌دهد بیشتر ایشان با چنین اصلی موافق بوده‌اند. نیز در ادامه، بحث «تجرّی» در اصول فقه مطرح شده است که منشأ مناقشه‌های گسترده در باب تأثیر قصد بد فاعل بر نامشروع‌شدن فعل بوده است. نگارنده با ذکر ادلّه هر دو گروه در این مسئله، سرانجام به این نتیجه می‌رسد که استدلال موافقانِ تأثیر قصد فاعل بر عدم مشروعیت تجرّی قوی‌تر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Effect of Intention on the Legitimacy of an Action_In Usul and Analytic Philosophy

نویسنده [English]

  • mahdi mhomazade
چکیده [English]

In this paper, I will first explicate the doctrine of double effect (DDE)_the effect of intentions on the legitimacy of an action_and then present the arguments provided by opponents of DDE. I will then examine the replies by proponents of DDE, together with evidence they have provided for their theories. I evaluate the views of the both sides, and seek to show that the arguments provided by the opponents of DDE are not cogent enough to undermine the intuitive appeal of DDE. Finally, I will compare this issue with views in Usul al-fiqh (principles of the Islamic jurisprudence) regarding the effect of intention on the legitimacy of an action_I suggest that they seem sympathetic to a principle like DDE. I also discuss the problem of effrontery (tajarri) in Usul al-fiqh that has led to controversies over the effect of an agent's bad intentions on the illegitimacy of his action. I will show that the proponents of such an effect have a stronger argument.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intention
  • DDE
  • Action Wrongness
  • Agentive Wrongness
  • Effrontery

مراجع

1. انصاری، مرتضی (1425ق.)، المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
2. ـــــــــــــــ(1427ق.)، فرائد الاصول، ج1، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
3. خراسانی، محمّدکاظم (1428ق.)، کفایة الاصول، ج2، قم: مؤسّسة النّشر الاسلامی.
4. خویی، سیّدابوالقاسم (1417)،الهدایة فی‌الاصول، قم: مؤسّسه صاحب‌الامر.
5. صدر، سیّدمحمّدباقر (1417ق.)، بحوث فی علم الاصول، ج4، قم: مؤسّسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی.
6. عراقی، ضیاءالدّین (1417ق.)، نهایۀ الافکار، ج3، قم: مؤسّسة النّشر الاسلامی.
7. غروی اصفهانی، محمّدحسین (1374)، نهایة الدّرایة، ج2، قم: انتشارات سیّدالشّهداء.
8. نائینی، محمّدحسین (1368)، أجود التّقریرات، ج2، قم: انتشارات مصطفوی.
9. FitzPatrick, William J. (2012), “The Doctrine of Double Effect: Intention and Permissiibility,” Philosophy Compass, Blackwell Publishing, Vol.7, No.3.
10. Liao, Matthew (2012), “Intention and Moral Permissibility: The Case of Acting Permissibly with bad Intentions,” in: www.smatthewliao.com
11. McMahan, Jeff (2009), “Intention, Permissibility, Terrorism and War,” Philosophical Perspectivs, Vol. 23. Ethics.
12. Rachels, J. (1994), “More Impertinent Distinctions and a Defense of Active Euthanasia, Killing ang Letting Die,” (2nd ed.),B. Steinbock, A. Norcross (eds.),New York: Fordham University Press.
13. Scanlon, T. M. (2008), Moral Dimensions; Permissibility, Meaning, Blame, Belknap Press of Harvard University Press.
14. Thomson, Judith, J. (1991), “Self - Defence,” Philosophy and Public Affairs,
Vol.20, No. 4.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار