چیستی «فلسفه اخلاقی» (در باب امکان و مطلوبیت تأسیس شاخه‌ای نو در حوزه اخلاق‌پژوهی فلسفی)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز

چکیده

در تاریخ اخلاق‌پژوهی، تاکنون شاخه‌ای مستقل با عنوان «فلسفه اخلاقی» وجود نداشته است. از نظر این نوشتار هم امکان و هم مطلوبیت چنین شاخه‌ای در کنار دیگر شاخه‌های مربوط به اخلاق، وجود دارد. تاکنون بیشتر توجه پژوهشگران حوزه اخلاق (در علم اخلاق، فلسفه اخلاق، تاریخ اخلاق و...) بر این بوده است که به‌نحو فلسفی، تاریخی و... «در اخلاق» بنگرند. در عرصه «فلسفه اخلاقی» تأکید بر این است که به شیوه فلسفی، «با اخلاق» بنگریم؛ یعنی «با اخلاق به حقایق بنگریم و به‌نحو فلسفی و نظری در باب حقایق تأمل کنیم و به زبان فلسفی آنها را بیان کنیم». در فلسفه اخلاقی، نگاه اخلاقی در افق تأمل و زبان فلسفی قرار می‌گیرد و از همین روست که می‌توان آن را «فلسفه اخلاقی»، یعنی «فلسفه‌ای اخلاقی» یا «فلسفه‌ای بر مبنای اخلاق» نام نهاد و نه صرف اخلاق یا علم اخلاق.
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت مطالعات اخلاق‌پژوهی یا به‌مرتبه پیش از اخلاق
(مانند فرااخلاق و اخلاق هنجاری) مربوطند یا به‌مرتبه خود اخلاق (مانند علم اخلاق، روان‌شناسی اخلاق و انسان‌شناسی اخلاق) یا به‌مرتبه پس از اخلاق (مانند اخلاق کاربردی و حرفه‌ای) ربط می‌یابند. فلسفه اخلاقی به مرتبه مطالعات فلسفی و کلی (و نه کاربردی و جزئی) به‌مرتبه پس از اخلاق مربوط می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

What is "Ethical Philosophy"? (On the possibility and desirability of establishing a new branch in philosophical ethics)

نویسنده [English]

  • masoud omid
چکیده [English]

In the history of moral and ethical studies, there has never been a field of "ethical philosophy". In this paper, I shall show that, in addition to other moral fields, such a field is both possible and desirable. Researchers in moral issues (in ethics, moral philosophy, history of ethics and the like) have largely focused on looking "into ethics" in a philosophical, historical or whatever way. In "ethical philosophy", however, we must look "with ethics" in a philosophical way, that is, "we should look at the reality with ethics, contemplating the realities in a philosophical and theoretical manner, expressing them with a philosophical language." In ethical philosophy, moral look lies at the horizon of contemplation and philosophical language, and it is in this respect that we might call it "ethical philosophy", that is "a philosophy based on ethics", rather than just ethics or moral philosophy. Generally, we might say that ethical studies are in the following types: (i) pre-ethical (such as meta-ethics and normative ethics) or (ii) ethical (such as ethics, moral psychology, and moral anthropology) or (iii) post-ethical (such as applied ethics). Ethical philosophy is a general, philosophical (rather than applied and particular) study of a post-ethical character.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Research Program
  • Philosophical Ethics
  • Ethics
  • Ethical Philosophy
1. ادواردز و بورچرت، پل و دونالد (1392)، دانشنامه فلسفه اخلاق، ترجمه انشاء الله رحمتی، تهران: نشر سوفیا.
2. ارسطو (1378)، ارگانون، ترجمه میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: نشر نگاه.
3. اسکروتن، راجر (1376)، اسپینوزا، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: نشر طرح نو.
4. بدوی، عبدالرحمن (1429)، موسوعة الفلسفه، ج1، العراق: ذوی القربی.
5. دیویس، کالین (1386)، درآمدی بر اندیشه لویناس، ترجمه مسعود علیا، تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
6. سیاسی، علی‌اکبر (1336)، منطق و روش‌شناسی، تهران: نشر دانشگاه تهران.
7. شوپنهاور، آرتور (1388)، در باب حکمت زندگی، ترجمه محمد مبشری، تهران: نشر نیلوفر.
8. الشهرستانی، عبدالکریم (1956م)، کتاب الملل والنحل، تحقیق محمدبن فتح الله بدران، قاهره: مکتبة الانجلو المصریه.
9. علیا، مسعود (1391)، فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق، تهران: هرمس و مؤسسه حکمت و فلسفه‌ایران.
10. قراملکی، احد فرامرز (1382)، اخلاق حرفه‌ای، تهران: ناشر مؤلف.
11. کاپلستون، فردریک (1362)، تاریخ فلسفه، ج5، ترجمه امیر جلال‌الدین اعلم، تهران: نشر سروش.
12. ــــــــــــــــ(1370)، تاریخ فلسفه، ج8، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، تهران: نشر سروش.
13. کارنرایت، دیوید ای. (1392)، واژه‌نامه تاریخی فلسفه شوپنهاور، ترجمهمحسن اکبری، تهران: نشر نگاه معاصر.
14. کریچلی، سایمون (1391)، لویناس و سوبژکتیویته پساواسازانه، ترجمه مهدی پارسا و سحر دریاب، تهران: رخ‌داد نو.
15. کینگزلی، پیتر (1383)، زوایای تاریک حکمت، ترجمه دل‌آرا قهرمان و شراره معصومی، تهران: نشر سخن.
16. گلاور، جاناتان (1392)، انسانیت: تاریخ اخلاقی قرن بیستم، ترجمه افشین خاکباز، تهران: نشر آگه.
17. لائرتیوس، دیوگنس (1387)، فیلسوفان یونان، ترجمه بهزاد رحمانی، تهران: نشر مرکز.
18. مسکویه، ابوعلی احمدبن محمد (1358)، الحکمه الخالده، حققه و قدم له عبدالرحمن بدوی، تهران: نشر دانشگاه تهران.
19. هسیودس (1387)، تئوگونی، ترجمه فریده فرنودفر، تهران: نشر دانشگاه تهران.
20. Internet Encyclopedia of Philosophy: (2014): "Ethics".
21. Edwards, Paul (1969), The Encyclopedia of Philosophy,New York, Macmillan Publishing, vol. 5.