خداشناسی فطری مکتب تفکیک

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

محمدحسن نوروزی

چکیده

واژه مکتب تفکیک, اصطلاحی است که عمر نسبتاً کوتاهی دارد. این اصطلاح را اولین بار محمدرضا حکیمی, برای طرز فکر خاص برخی از اندیشمندان که بیشتر آنها از حوزه علمیه مشهد برخاستند به کار برد.1 بااین وجود, اندیشمندانی که خود را متعلق به این مدرسه فکری می دانند, مدّعی اند که این طرز فکر, سابقه ای طولانی دارد و حتی ریشه آن را باید در صدر اسلام جست وجو کرد.2 در واقع, سابقه این طرز فکر به قرن چهاردهم هجری قمری, (کمتر از یک سده پیش) می رسد و مؤسس و سردمدار آن را می توان آیت اللّه میرزا مهدی غروی اصفهانی دانست.3 شخصیت های برجسته این طرز فکر, غالباً از شاگردان میرزا مهدی اصفهانی هستند. برخی از برجسته ترین نمایندگان این تفکر عبارتند از: سید موسی زرآبادی, شیخ مجتبی قزوینی,4 میرزا هاشم قزوینی, شیخ حسنعلی مروارید, میرزا جواد تهرانی, محمدباقر ملکی میانجی, سید جعفر سیدان و محمدرضا حکیمی.5
اندیشمندان متعلق به این طرز فکر, در غالب مسائل فلسفی و دینی, نظرات خاصی دارند که البته برخی از آنها از اهمیت بیشتری برخوردارند و مبنای نظرات دیگرشان را تشکیل می دهند. اساسی ترین و بنیادی ترین رأی آنها که دلیل و وجه نام گذاری این طرز فکر به (مکتب تفکیک) است, قائل شدن به تفکیک و تمایز بین معارف الاهی که از طریق وحی به دست انسان ها می رسند و معارف بشری به طور کلی است.6 آنها مدعی اند, معارف الاهی و حقایق رسیده از طریق قرآن و روایات معصومین را نباید با معارف بشری درآمیخت; چرا که آن حقایق, حق مطلق اند و اینها اموری آمیخته با باطل. از این رو, باید در راستای خالص ماندن معارف الاهی تلاش کرد و آنها را از آمیخته شدن با علوم بشری در امان نگه داشت. تأویل آیات قرآن کریم, از جمله اموری است که به درهم آمیختگی و ناسره شدن معارف الاهی منجر می شود. پیروان مکتب تفکیک با تأویل آیات قرآن به شدّت مخالف اند;7 آنها معتقدند که انسان باید در حد امکان, بدون داشتن پیش فرض و حتی بدون اعتنا و اتکا به آگاهی های فلسفی و عرفانی که در بسیاری از اوقات مخالف معارف قرآنند, به سراغ قرآن و دیگر متون دینی برود و در فهم خود از متون دینی, پیش فرض های فلسفی و عرفانی را دخالت ندهد تا به فهمی درست از این متون دست یابد و از تأویل های ناروا نجات یابد.

عنوان مقاله [English]

خداشناسی فطری مکتب تفکیک

نویسنده [English]

  • mohamma hasan noroozi
اصفهانی, میرزا مهدی, ابواب الهدی, نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره عمومی: 1234.
ـــ , اعجاز القرآن, نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره عمومی: 1234.
ــــــ , تقریرات, نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره عمومی: 1241, به خط محمود حلبی.
برنجکار, رضا, مبانی خداشناسی در فلسفه یونان و ادیان الاهی, ناشر: مؤلف, چاپ اول, 1371.
ــــــ , معرفت فطری خدا, تهران, مؤسسه نبأ, چاپ اول, 1374.
حکیمی, محمدرضا, مکتب تفکیک, تهران, دفتر نشر فرهنگ اسلامی, چاپ سوم, 1377.
سعیدی مهر, محمد, آموزش کلام اسلامی, قم, مؤسسه فرهنگی طه, چاپ اول, 1377.
سیدان, سیدجعفر, (مکتب تفکیک یا روش فقهای امامیه در گفت وگو با سید جعفر سیدان), فصلنامه اندیشه حوزه, سال پنجم, شماره سوم, آذر و دی 1378, (شماره پیاپی 19), ص 67 ـ 105.
شیروانی, علی, سرشت انسان: پژوهشی در خداشناسی فطری, قم, معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی, چاپ اول, 1376.
قزوینی, مجتبی, بیان الفرقان فی توحید القرآن, ناشر: عبداللّه واعظ یزدی, چاپ اول, 1370هـ. ق.
مصباح یزدی, محمدتقی, معارف قرآن, قم, دفتر انتشارات اسلامی, چاپ اول, 1367.
ملکی میانجی, محمدباقر, توحید الامامیه, تنظیم: محمد بیابانی اسکویی, به اهتمام علی ملکی میانجی, تهران, مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافه و الارشاد الاسلامی, چاپ اول, 1415هـ. ق.
واعظ یزدی, عبداللّه, معارف قرآن, مشهد, چاپخانه خراسان, 1343.