مفهوم‌شناسی اصطلاح امامیه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ و اسلامی

2 دانشیار جامعة المصطفی العالمیه

چکیده

اصطلاح «امامیه» پیش از غیبت صغری، به بخش مهمی از مسلمانان شیعی  اطلاق می‌شده است. هرچند اصطلاح رافضه به‌عنوان اصطلاح رقیب، به اصرار نویسندگان مخالف امامیه، کاربرد بیشتری یافته است. در دوران ائمه(علیهم السلام) واژه‌ امامیه، اصطلاحی عام برای فرقه‌هایی بود که قائل به نص در امامت بودند، اما همزمان با غیبت صغری و پس از آن، اصطلاح امامیه به‌طور ویژه به اثنی‌عشریان اختصاص یافت، در‌حالی‌که این سیر مطالعاتی و این برداشت در میان تاریخ‌پژوهان مغفول مانده است؛ بنابراین اینکه در چه دوره‌هایی برخی از شیعیان بدین نام خوانده شده‌اند و مصادیق آنها در هر دوره چه افرادی بوده‌اند، در این پژوهش به صورت استنادی به آن پرداخته شده است با این هدف که پیگیری تطور این مفهوم (به‌ترتیب قدمت واژگانی، وجه نام‌گذاری و مصداق‌شناسی) که در شناخت روش‌مند تاریخ تشیع اهمیت دارد، نشان داده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Notion of the Terminology of “Imāmīyya”

نویسندگان [English]

  • Sayyed Alireza Alemi Alemi 1
  • Nematollah Safari Foroushani Safari Foroushani 2
1 Faculty member of Islamic Sciences and Culture Academy
2 Associate professor, Jami’a al-Mustafa al-Alamiyya
چکیده [English]

Before the Minor Occultation (al-Ghayba al-Ṣughrā), the terminology of “Imāmīyya” was used for the majority of Shiite Muslims. Although the term, “Rāfiḍa”, was more frequently used by opponents of Imāmīyya. In the period of the Imams (a), the term, “Imāmīyya”, was a general terminology for all Islamic denominations that believed in textual evidence for Imamate, but during the Minor Occultation and after that, the term, “Imāmīyya”, was specifically used for Twelver Shi’as, while this development has been overlooked by historiographers. Thus, in this paper we appealed to evidence to show the periods in which some Shi’as were called “Imāmīyya” and who the term referred to in each period in order to show the development of this notion (lexicological priority, reasons for appellation, and identifying the instances) which is significant for a systematic examination of the history of Shiism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imāmīyya
  • textual evidence (naṣṣ)
  • Minor Occultation (al-Ghayba al-Ṣughrā)
  • Twelver Shi’a

مراجع

1. بخاری، ابونصر (1413)، سّر السلسلة ‌العلویه، قم: انتشارات شریف رضی.
2. نووی، یحیی بن‌شرف (1407)، شرح مسلم، بیروت: دار الکتاب العربی.
3. ابن‌ابی الحدید، عبد الحمید ‌(1378)، شرح نهج ‌البلاغه، دار احیاء‌ الکتب العربیة.
4. ‌ابن‌اثیر جزری، علی بن‌محمد (بی‌تا)، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت:‌ دار صادر.
5. ‌ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبد الحلیم (1404)، دقائق التفسیر، دمشق: مؤسسه علوم القرآن.
6. ابن‌حزم اندلسی (1420)، الفصل فی الملل والاهواء والنحل، بیروت: دارالکتب العلمیة.
7. ابن‌حزم، علی بن‌احمد (1403)، جمهرة انساب العرب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
8. ابن‌حسین،‌ یحیی (1410)‌، الأحکام فی الحلال والحرام، بی جا.
9. ‌ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن‌محمد (1408)، تاریخ ابن‌خلدون، بیروت: دار الفکر.
10. ابن‌خلکان، احمد بن‌شهاب الدین (بی‌تا)، وفیات الاعیان، لبنان: دار الثقافة.
11. ابن‌سعد، محمد (1410)، الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
12. ابن‌سلیمان، ‌احمد (1424)، حقائق المعرفة، احمد بن‌سلیمان، صنعاء: موسسة ‌الامام زیدبن‌علی الثقافیة.
13. ابن‌شهر آشوب،‌ محمد بن‌علی (بی‌تا)، معالم العلماء، قم: بی نا.
14. ابن‌طاووس،‌ سید (1414)، اقبال الاعمال، سید‌بن طاووس، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
15. ابن‌طقطقی، محمد بن‌علی بن‌طباطبا (1418)، الفخری فی آداب السلطانیة، بیروت: دار القلم العربی.
16. ابن‌عساکر، علی بن‌حسن (1415)، تاریخ مدینة دمشق، بیروت:‌ دار الفکر.
17. ابن‌کثیر، اسماعیل (1408)، البدایة‌ والنهایة، بیروت: دار ااحیاء التراث العربی.
18. ابن‌ندیم، محمد بن‌اسحاق (بی‌تا)، فهرست، تحقیق رضا تجدد، بی جا.
19. ابوزهرة، محمد (بی‌تا)، تاریخ المذاهب الاسلامیة، قاهرة: دار الفکر العربی.
20. ابی نعیم اصفهانی (بی‌تا)، الامامة والرد علی الرافضة.
21. ابن‌ادریس حلی (1410)، السرائر، ابن‌ادریس حلی، قم: مؤسسه النشر الاسلام.
22. اشعری قمی، سعد بن‌عبدالله (بی‌تا)، المقالات والفرق، بیروت: دار احیاء ‌التراث العربی.
23. اشعری، علی بن‌اسماعیل (1400)، مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، تصحیح هلموت ریتر، جمعیة المستشرقین الالمانیة.
24. اصفهانی، ابوالفرج (بی‌تا)، مقاتل الطالبیین، بیروت:‌ دار المعرفة.
25. البغدادی، محمد بن‌حبیب (1361ق)، کتاب المحبر، مطبعة‌ الدائره.
26. الجاحظ، عمرو بن‌بحر (1955)، العثمانیة، مصر: دار الکتاب العربی.
27. المرتضی، احمد (بی‌تا)، شرح الازهار، صنعا: مکتبة غمصان.
28. المرزبانی الخراسانی، عبیدالله محمد بن‌عمران (1413)، اخبار السید ‌الحمیری، بیروت: شرکة الکتبی.
29. ایجی، عبدالرحمن بن‌احمد (1417)، المواقف، بیروت: دار الجیل.
30. برقی، محمد بن‌احمد (1377ق)، محاسن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
31. بغدادی، عبدالقاهر بن‌طاهر (1429)، الفرق بین الفرق، بیروت: دار المعرفة.
32. بن قاسم، یحیی بن‌حسین (1343)، قاسم التحفة ‌العسجدیة، صنعاء: ابو ایمن للطباعة
33. پاکتچی، احمد (1368)، امامیه، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
34. حموی، یاقوت (1399)، معجم البلدان، بیروت: دار احیاء‌ التراث العربی.
35. ذهبی، محمد بن‌احمد (1413)، سیر اعلام النبلاء، بیروت:‌ مؤسسه الرسالة.
36. رازی، احمد بن‌حمدان ابوحاتم (بی‌تا)، الزینة، قاهره:‌ مکتبة الثقافة‌ الدینیة، جزء سوم.
37. راوندی، قطب الدین (1409)، الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة امام مهدی.
38. سرخسی،‌ ابوبکر (1414)، اصول السرخسی، بیروت:‌ دار الکتاب العلمیة.
39. سید‌ مرتضی (1346ش)، الذریعة، تهران:‌ دانشگاه تهران.
40. ـــــــــــــــ (1414)، الفصول المختارة، بیروت: دار المفید.
41. شهرستانی، محمد بن‌عبدالکریم (بی‌تا)، الملل و النحل، بیروت: دار المعرفة.
42. صدوق، محمد بن‌علی (1417)، امالی، قم: مؤسسه البعثة.
43. ـــــــــــــــ (بی‌تا)‌ ، کمال الدین و تمام النعمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
44. طبرسی، حسن (1415)، مجمع البیان بیروت: موسسة‌ الاعلمی للمطبوعات.
45. طبری، محمد بن‌جریر (بی‌تا)، تاریخ طبری، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
46. طوسی، محمد بن‌حسن (1363ش)، الاستبصار، تهران:‌ دار الکتب الاسلامیة.
47. ـــــــــــــــ (1409)، التبیان، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
48. ـــــــــــــــ (1411)، الغیبة، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
49. ـــــــــــــــ (‌1417)، فهرست، قم:‌ مؤسسة النشر الاسلامی.
50. غزالی، محمد بن‌محمد (1417)، المستصفی، بیروت:‌ دار الکتب العلمیة.
51. فیاض، عبدالله (1986)، تاریخ الامامیة واسلافهم من الشیعة، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
52. قرطبی، محمد بن‌احمد (1405)، تفسیر قرطبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
53. کلبرگ، اتان (1374)، «از امامیه تا اثنی‌عشریه»، ترجمه محسن الویری، تهران: فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، ش 2.
54. محقق حلی (1364)، المعتبر، قم: مؤسسة سید ‌الشهداء.
55. مسعودی، علی بن‌الحسین (بی‌ تا)، التنبیه والاشراف، قاهره: دار الصاوی.
56. ـــــــــــــــ (1409)، مروج الذهب، قم: دار الهجره.
57. مفید، محمد (1414)، الارشاد، بیروت: ‌دار المفید.
58. ـــــــــــــــ (1414)، اوائل المقالات، بیروت: دار المفید.
59. نجاشی، احمد بن‌علی (1416)، رجال نجاشی، نجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
60. هلالی، سلیم بن‌قیس (1420)، کتاب سلیم بن‌قیس، قم:‌ الهادی.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار