فلسفه مجازات‌هاى حدى

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

در سیستم حقوق کیفرى اسلام مجازاتها به چهار قسمت تقسیم شده‏اند که عبارتند از: حدود، قصاص، دیات و تعزیرات. در این میان، مجازاتهاى حدى به مجازاتهایى اطلاق مى‏شود که از ناحیه شارع تعیین، و در قرآن کریم و یا سنت نبوى بدانها تصریح شده است و حاکم شرع مجاز نیست که در کیفیت‏یا کمیت آن دخالت کرده آن را کم یا زیاد نماید. از جمله مجازاتهاى حدى، مى‏توان اعدام حدى را ذکر کرد که در موارد ذیل پیش‏بینى شده است.
1. زنا در موارد خاص: زناى محصنه، زناى با محارم، زناى به عنف و زناى غیر مسلمان با زن مسلمان، 2. لواط; 3. محاربه و 4.ارتداد. که البته در تحقق هریک از جرمهاى فوق، به گونه‏اى که موجب اعدام گردد، شرایط خاصى وجود دارد که در بسیارى از موارد به سبب محدودیتهاى خاص در ادله اثبات، جرایم فوق قابل اثبات نیستند و در صورت اثبات نیز در مواردى به سبب کامل نبودن شرایط، نمى‏توان به مجازات اعدام حکم داد یا این مجازات قابل اجرا نیست.
به هر حال، پس از تحقق جرم حدى مستوجب اعدام، اجراى آن داراى شرایط و کیفیتهاى خاصى است که باید مورد توجه قرار گیرد. این کیفیتها را مى‏توان در دو دسته کیفیتهاى مشترک و مختص قرار داد.

عنوان مقاله [English]

فلسفه مجازات‌هاى حدى

نویسنده [English]

  • Mohammad Mahdi Shams
چکیده [English]

در سیستم حقوق کیفرى اسلام مجازاتها به چهار قسمت تقسیم شده‏اند که عبارتند از: حدود، قصاص، دیات و تعزیرات. در این میان، مجازاتهاى حدى به مجازاتهایى اطلاق مى‏شود که از ناحیه شارع تعیین، و در قرآن کریم و یا سنت نبوى بدانها تصریح شده است و حاکم شرع مجاز نیست که در کیفیت‏یا کمیت آن دخالت کرده آن را کم یا زیاد نماید. از جمله مجازاتهاى حدى، مى‏توان اعدام حدى را ذکر کرد که در موارد ذیل پیش‏بینى شده است.
1. زنا در موارد خاص: زناى محصنه، زناى با محارم، زناى به عنف و زناى غیر مسلمان با زن مسلمان، 2. لواط; 3. محاربه و 4.ارتداد. که البته در تحقق هریک از جرمهاى فوق، به گونه‏اى که موجب اعدام گردد، شرایط خاصى وجود دارد که در بسیارى از موارد به سبب محدودیتهاى خاص در ادله اثبات، جرایم فوق قابل اثبات نیستند و در صورت اثبات نیز در مواردى به سبب کامل نبودن شرایط، نمى‏توان به مجازات اعدام حکم داد یا این مجازات قابل اجرا نیست.
به هر حال، پس از تحقق جرم حدى مستوجب اعدام، اجراى آن داراى شرایط و کیفیتهاى خاصى است که باید مورد توجه قرار گیرد. این کیفیتها را مى‏توان در دو دسته کیفیتهاى مشترک و مختص قرار داد.

مراجع

 
1. عبدالقادر عوده. التشریع الجنائى الاسلامى، ج‏1، ص‏755; دکتر عبدالعظیم شرف‏الدین، العقوبة المقدرة لمصلحة المجتمع الاسلامى. ص‏146; آیت‏الله ابوالقاسم خویى، مبانى تکملة المنهاج، ج‏1، ص‏224.
2. آیت‏الله ابوالقاسم خویى، همان.
3. شیخ صدوق، کمال‏الدین و تمام النعمه، ص‏4-483، باب التوقیعات، ح‏4.
4. محقق حلى، شرایع الاسلام، ج‏4، ص‏156; ابن ادریس، السرائر، ج‏3، ص‏454; شیخ مفید،المقنعه، ص‏784; شیخ طوسى، النهایه، ص‏701; امام خمینى، تحریرالوسیله، ج‏2، ص‏465; عبدالقادر عوده، پیشین، ص‏763; محمد خطیب شربینى، مغنى المحتاج، ج‏4، ص‏154.
5. شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج‏18، ص‏318، ابواب مقدمات الحدود، باب‏12.
6. همان، ص‏376، ابواب حد الزنا، ب‏15، ح‏1و2.
7. شیخ طوسى، المبسوط، ج‏8، ص‏5; سیدعلى طباطبائى، ریاض المسائل، ج‏2، ص‏249.
8. آیة الله خویى، پیشین، ج‏1، ص‏216; محقق حلى، پیشین، ج‏4، ص‏156; شیخ محمدحسن نجفى، جواهر الکلام، ج‏41، ص‏3-342.
9. امام خمینى، پیشین، ج‏2، ص‏465.
10. ادیب استانبولى، شرح قانون العقوبات، ج‏1، ص‏4-383; عبدالقادر عوده، پیشین، ص‏8-596.
11. سوره انعام، آیه 164.
12. دکتر پرویز صانعى، حقوق جزاى عمومى، ج‏2، ص‏105.
13. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏381، ابواب حد الزنا، ب‏16، ح‏4 و5و7.
14. همان، ح‏4.
15. همان، ح‏1.
16. ماده 471 اصول الاجراءات الجزائیة مصر; بند1 ماده 287 اصول جزایى عراق; بند4 ماده 454 قانون اصول محاکمات جزایى سوریه و....
17. ر.ک: پروفسور گارو، مطالعات نظرى و عملى در حقوق جزا، ج‏2، ص‏50-405.
18. ناصر مکارم شیرازى، تفسیر نمونه، ج‏14، ص‏360.
19. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، صص‏376، 380، 420، 541 و545.
20. شیخ طوسى، تهذیب الاحکام، ج‏10، ص‏150، ح‏34.
21. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏317، ح‏2.
22. سید على طباطبایى، پیشین، ج‏2، ص‏474.
23. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏346، ح‏1.
24. شیخ طوسى، النهایه، ص‏702 و المبسوط، ج‏8، ص‏70; شیخ مفید، پیشین، ص‏3-882.
25. محقق حلى، پیشین، ج‏4، ص‏156.
26. عبدالرحمن جزیرى، الفقه على المذاهب الاربعة، ج‏5، ص‏6.
27. شیخ طوسى، المبسوط، ج‏8، ص‏4.
28. علامه حلى، قواعد الاحکام، ج‏2، ص‏254.
29. شهید ثانى، شرح اللمعه، ج‏9، ص‏87; محقق حلى، پیشین، ج‏4، ص‏156; شیخ محمد حسن نجفى، پیشین، ج‏41، ص‏345.
30. آیت‏الله منتظرى، کتاب الحدود، ج‏1، ص‏2101.
31. امام محمد ابوزهرة، العقوبة، ص‏277269; ابن قدامة، المغنى، ج‏8، ص‏298.
32. سید على طباطبایى، پیشین، ج‏2، ص‏472.
33. سید احمد خوانسارى، پیشین، ص‏53.
34. شیخ طوسى، الخلاف، ج‏2، ص‏422 و امام خمینى، تحریرالوسیله، ج‏2، ص‏266.
35. محقق حلى، پیشین، ج‏4، ص‏157.
36. ابن ادریس حلى، السرائر، ج‏3، ص‏453.
37. شیخ طوسى، پیشین، ج‏2، ص‏442.
38. عبدالقادر عوده، پیشین، ج‏2، ص‏445.
39. ابن منظور، لسان العرب، ج‏9، ص‏226.
40. محمد خطیب شربینى، پیشین، ج‏4، ص‏152.
41. شیخ مفید، پیشین، ص‏775.
42. علامه حلى، پیشین، ص‏254 و دیگران.
43. شیخ طوسى، پیشین، ج‏8، ص‏6.
44. ابن ادریس، پیشین، ج‏3، ص‏2-451.
45. ابن حمزه طوسى، الوسیله، ص‏411 و دیگران.
46. آیت‏الله خویى، پیشین، ج‏1، ص‏217.
47. سید احمد خوانسارى، پیشین، ج‏7، ص‏48.
48. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏376، ح‏1 و2.
49. محمد بن سعد غامدى، عقوبة الاعدام، ص‏530; عبدالقادر عوده، پیشین، ج‏2، ص‏7-446.
50. همان.
51. یحیى بن سعید حلى، الجامع للشرایع، ص‏551; شیخ طوسى، المبسوط، ج‏8، ص‏6; علامه حلى، ارشاد الاذهان، ج‏2، ص‏173 و....
52. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏376، ح‏1، ح‏4.
53. شیخ طوسى، النهایة، ص‏700; شهید ثانى، پیشین، ج‏9، ص‏190; آیت‏الله خویى، پیشین، ج‏1، ص‏218.
54. شیخ حر عاملى، پیشین، ص‏377، ح‏5.
55. ماوردى، الاحکام السلطانیة، ص‏224; جندى عبدالملک، الموسوعة الجنائیه، ج‏5، ص‏497; عبدالقادر عوده، پیشین، ج‏2، ص‏438.
56. شیخ طوسى، المبسوط، ج‏8، ص‏48; الخلاف، ج‏2، ص‏479.
57. شیخ مفید، پیشین، ص‏804; ابن ادریس حلى، پیشین، ج‏3، ص‏9-508.
58. امام خمینى، پیشین، ج‏2، ص‏493; سید احمد خوانسارى، مدارک الاحکام، ج‏7، ص‏170.
59. شهید ثانى، مسالک الافهام، ج‏2، ص‏450; فاضل هندى، کشف اللثام، ج‏2، ص‏252.
60. شیخ طوسى، الخلاف، ج‏2، ص‏479 به نقل از ابو یوسف از شاگردان ابوحنیفه.
61. همان، به نقل از ابن ابى هریره از فقهاى اهل سنت.
62. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏19، ص‏95، ابواب القصاص فى النفس، باب‏62.
63. شیخ طوسى، المبسوط، ج‏7، ص‏72; محقق حلى، المختصر النافع، ص‏291; مقداد بن عبدالله سیورى، التنقیح الرائع، ج‏4، ص‏445 و....
64. امام خمینى، پیشین، ج‏2، ص‏535.
65. غسان رباح، عقوبة الاعدام حل ام مشکلة، ص‏8-227.
66. سنن بیهقى، ج‏8، ص‏237; شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏2-381، ابواب حد الزنا، ب‏17، ح‏1، 2، 4 و5.
67. مقداد بن عبدالله سیورى، پیشین، ص‏6-335; شهید ثانى، شرح اللمعة، ج‏10، ص‏67.
68. شیخ حر عاملى، پیشین، ج‏18، ص‏553، ابواب حد المرتد، ب‏6، ح‏1، 2 و3 و... و ص‏545، ب‏1 و ح‏4.
69. همان، ص‏442، ب‏3، ح‏9.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار