تجربه دینى یا بصیرت دینى؟

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

اشاره
مقاله اى که پیش رو دارید, از دو بخش تشکیل یافته است. در بخش اول کوشیده ام تمایزى بین آنچه ستجربه دینیز نامیده مى شود و آنچه مى توان آن را سبصیرت یا انتباه دینیز نامید, افکنم. جهت وضوح بخشیدن به این تمایز, به مقایسه اى بین سسنت تجربه دینیز از یک سو و بصیرتهاى دینى فیلسوفان وجودى (Existansialists) از سوى دیگر, دست یازیده ام. بسیارى از فیلسوفان وجودى اى که ذکرى از آنان در ضمن مقاله مى رود, متأله و حتى اندیشمند دینى به معناى دقیق کلمه نیستند; چنانکه از مبرّزترین متأله دلداده به فلسفه وجودى ـ رودلف بولتمان ـ نیز که الهیاتش را بر مبانى فلسفه هیدگر بنا کرد, ذکرى در مقاله به میان نمى آید. توان گفت که تفکر پاره اى از اندیشمندان حوزه فلسفه وجودى ـ با آن که تاریخ اندیشه به هیچ روى, آنان را متأله محسوب نمى دارد ـ از هم آغاز صبغه اى به شدت دینى دارد. فلسفه وجودى بیش از هر نحله فلسفى دیگر که تاکنون پاى به عرصه وجود گذاشته است, عجین با دیانت است و با آن, نظربازیهاى نهان و آشکار دارد. برآغازیدن فلسفه از هستى, تأکید بر جنبه شخصى حقیقت, شورش علیه مطلق انگاشتن عقل1 و سرانجام, پرداختن جدى به مسائلى چون تعهد, تکلیف, آزادى, ایمان, وفا و… آن را در رابطه اى تنگاتنگ با دین قرار داده است. هیچ فیلسوف وجودى را نمى توان یافت که بى تفاوت از کنار دین گذشته باشد; آنان یا سخت مؤمن بوده اند یا به شدت ملحد. حتى در ملحدان مهیب این نحله فکرى ـ کسانى چون نیچه و سارتر ـ تعلق خاطرى جاندار و تپنده به مسائل دین مى توان سراغ کرد که شاید از الهیات پر تکلف قرون وسطى و نیز الهیات مرعوبِ عقل روشنگرى, مؤمنانه تر باشد. به گفته جان مک کوارى, (سارتر واقعاً به ما نشان مى دهد که انتخاب چیست و احتمالاً حتى نگرش بدبینانه او به هستى بیش از خوش بینى تعارف آمیز, به مسیحیت نزدیکتر است).2

عنوان مقاله [English]

تجربه دینى یا بصیرت دینى؟

نویسنده [English]

  • Mahdi Moeinzadeh
پى نوشتها:
1. در زمینه نقد فلسفه وجودى بر عقل گرایى رجوع کنید به مقاله (مبادى فکرى اگزیستانسیالیسم), نوشته پل روبیژک, ترجمه مصطفى ملکیان, نامه فرهنگى شریف, نامه یکم, دیماه72.
2. تفکر دینى در قرن بیستم, جان مک کوارى, ترجمه بهزاد سالکى, انتشارات امیرکبیر, ص538.
3. در این زمینه رجوع شود به فصل (فلسفه وجودى و تاریخ فلسفه) از کتاب فلسفه وجودى, نوشته جان مک کوارى, ترجمه محمدسعید ضائى کاشانى, انتشارات هرمس.
4. عقل و اعتقاد دینى, مایکل پترسون و همکاران, ترجمه احمد نراقى و ابراهیم سلطانى, انتشارات طرح نو, ص37.
5. دین پژوهى (دفتر دوم), میرچا الیاده, ترجمه بهاءالدین خرمشاهى, پژوهشگاه علوم انسانى, ص281.
6. تجربه دینى, وین پرادفوت, ترجمه عباس یزدانى, مؤسسه فرهنگى طه, ص22.
7. همان, ص24.
8. همان, ص42.
9. همان, ص117.
10. همان, ص28.
11. فلسفه وجودى, ص175.
12. تفکر دینى در قرن بیستم, ص319.
13. پدیدارشناسى و فلسفه هاى هست بودن, ژوژه ورنو, ژان وال, ترجمه یحیى مهدوى, انتشارات خوارزمى, ص34.
14. فلسفه وجودى, ص165.
15 و16. عقل و اعتقاد دینى, ص 43 و55.
17. فلسفه وجودى, ص161.
18. فلسفه هاى اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقى, دکتر محمود نوایى, انتشارات دانشگاه تبریز, ص347.
19. فلسفه وجودى, ص165.
20. همان, ص199.
21. همان, ص79.
22. تفکر دینى در قرن بیستم, ص291.
23. شش متفکر اگزیستانسیالیست, هـ.ج. بلاکهام, ترجمه محسن حکیمى, نشر مرکز, ص86.
24. فلسفه وجودى, ص162.
25. کیان, شماره 52, ص42.
26. همان, ش50, ص13.
27. تفکر دینى در قرن بیستم, ص291.
28. فلسفه وجودى, ص61.
29. شش متفکر اگزیستانسیالیست, ص114.
30. تفکر دینى در قرن بیستم, ص540.
31. گابریل مارسل, سم کین, ترجمه مصطفى ملکیان, انتشارات گروس, ص78.
32. فلسفه وجودى, ص184.
33. گابریل مارسل, ص81.
34. شماره ابیات مثنوى منطبق با نسخه تصحیحى آقاى دکتر سروش است.