صور جاودانگى

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

شاید بتوان جاودانگى را مهم ترین دغدغه بشر دانست, لذا کم تر کسى را مى توان یافت که به این مسئله نیندیشد. توجه به تاریخ بشر نشان مى دهد که او از دیرباز سوداى جاودانه بودن را در ذهن خود مى پرورانده است.
با نگاه به کشفیات باستان شناسان در باب انسان هاى ماقبل تاریخ و تمدن هاى یونان, بین النهرین, ایران, هند, چین, ژاپن, آفریقا و آمریکاى جنوبى درمى یابیم که اعتقاد به جاودانگى در میان مردم این تمدن ها امرى فراگیر بوده است (نک:Ries). وجود اسم هاى مختلف براى اشاره به جاودانگى انسان در زبان هاى مختلف نشان دهنده این واقعیت است که در باب چگونگى جاودانگى بشر نظریات مختلفى وجود داشته است. کلمه هایى همچون (جاودانگى), (زندگى پس از مرگ) و (بى مرگى) در زبان فارسى; (خلود), (الیوم الآخِر), (یوم القیامة), (یوم الحشر), (یوح البعث), (یوم النّشور), (یوم الحساب) و (معاد) در زبان عربى و (immortality), (survival), (resurrection), (afterlife) و (life afterdeath) در زبان انگلیسى به چشم مى خورند که حکایت از جاودانگى دارند.
اما سؤال این است که این نظریات کدامند. آن چه مدنظر ماست, مفهوم فلسفی جاودانگى است. اما جاودانگى داراى کاربردهاى عرفى نیز مى باشد. انسانى که منشأ آثار خیر در جامعه مى شود, در یادها زنده مى ماند. این نوع جاودانگى را مى توان (جاودانگى در خاطره ها) نامید. نویسنده اى که کتابى ارزش مند مى نویسد, تا هنگامى که اثرش باقى است, جاودانه است. سعدى یا حافظ براى ایرانیان و همه علاقه مندان به شعر زنده اند, اما این جاودانگى به دلیل طراوت و تازگى شعر این دو شاعر است. شاید بتوان این نوع جاودانگى را (جاودانگى از طریق آثار) نامید. عُرف, نسل یک فرد را ادامه حیات او تلقى مى کند. این نیز نوعى جاودانگى است که مى توان آن را (جاودانگى از طریق اعقاب و ذرارى) نام نهاد. (جاودانگى در خاطره ها), (جاودانگى از طریق آثار) و (جاودانگى از طریق اعقاب و ذرارى), مفاهیم عرفى جاودانگى بوده, متمایز از معناى فلسفی آن هستند. البته شاید غیر فلسفى قلمداد کردن این سه معنا, سخن دقیقى نباشد, زیرا نظریه جاودانگى در اندیشه فیلسوفانى همچون فیلیپس (نک: Philips), داراى همین معانى عرفى است, اما در عین حال, هدف این مقاله بررسى این سه معنا نیست.

عنوان مقاله [English]

صور جاودانگى

نویسنده [English]

  • Reza Akbari
چکیده [English]

شاید بتوان جاودانگى را مهم ترین دغدغه بشر دانست, لذا کم تر کسى را مى توان یافت که به این مسئله نیندیشد. توجه به تاریخ بشر نشان مى دهد که او از دیرباز سوداى جاودانه بودن را در ذهن خود مى پرورانده است.
با نگاه به کشفیات باستان شناسان در باب انسان هاى ماقبل تاریخ و تمدن هاى یونان, بین النهرین, ایران, هند, چین, ژاپن, آفریقا و آمریکاى جنوبى درمى یابیم که اعتقاد به جاودانگى در میان مردم این تمدن ها امرى فراگیر بوده است (نک:Ries). وجود اسم هاى مختلف براى اشاره به جاودانگى انسان در زبان هاى مختلف نشان دهنده این واقعیت است که در باب چگونگى جاودانگى بشر نظریات مختلفى وجود داشته است. کلمه هایى همچون (جاودانگى), (زندگى پس از مرگ) و (بى مرگى) در زبان فارسى; (خلود), (الیوم الآخِر), (یوم القیامة), (یوم الحشر), (یوح البعث), (یوم النّشور), (یوم الحساب) و (معاد) در زبان عربى و (immortality), (survival), (resurrection), (afterlife) و (life afterdeath) در زبان انگلیسى به چشم مى خورند که حکایت از جاودانگى دارند.
اما سؤال این است که این نظریات کدامند. آن چه مدنظر ماست, مفهوم فلسفی جاودانگى است. اما جاودانگى داراى کاربردهاى عرفى نیز مى باشد. انسانى که منشأ آثار خیر در جامعه مى شود, در یادها زنده مى ماند. این نوع جاودانگى را مى توان (جاودانگى در خاطره ها) نامید. نویسنده اى که کتابى ارزش مند مى نویسد, تا هنگامى که اثرش باقى است, جاودانه است. سعدى یا حافظ براى ایرانیان و همه علاقه مندان به شعر زنده اند, اما این جاودانگى به دلیل طراوت و تازگى شعر این دو شاعر است. شاید بتوان این نوع جاودانگى را (جاودانگى از طریق آثار) نامید. عُرف, نسل یک فرد را ادامه حیات او تلقى مى کند. این نیز نوعى جاودانگى است که مى توان آن را (جاودانگى از طریق اعقاب و ذرارى) نام نهاد. (جاودانگى در خاطره ها), (جاودانگى از طریق آثار) و (جاودانگى از طریق اعقاب و ذرارى), مفاهیم عرفى جاودانگى بوده, متمایز از معناى فلسفی آن هستند. البته شاید غیر فلسفى قلمداد کردن این سه معنا, سخن دقیقى نباشد, زیرا نظریه جاودانگى در اندیشه فیلسوفانى همچون فیلیپس (نک: Philips), داراى همین معانى عرفى است, اما در عین حال, هدف این مقاله بررسى این سه معنا نیست.

مراجع

الآملى, محمدتقى, دُرَرُ الفوائد, مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان, قم [بى تا].
ابن سینا, شیخ الرئیس حسین بن عبدالله, الشفاء, الالهیات, چاپ اول, انتشارات ناصرخسرو, تهران, 1363هـ.ش.
ــــــــــــــــ, النجاة, الطبعة الثانیة, المکتبة المرتضویة, طهران, 1364هـ.ش.
ــــــــــــــــ, المباحثات, تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر, الطبعة الاولى, انتشارات بیدار, قم, 1413هـ.ق.
بغدادى, عبدالقادر, اصول الدین, الطبعة الاولى, تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر, انتشارات بیدار, قم, 1413هـ.ق.
الاشعرى, ابوالحسن, المقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین, تصحیح هلموت ریتر, انتشارات اسلامیة, 1400هـ.ق.
افلوطین, دوره آثار افلوطین, ترجمه محمدحسن لطفى, چاپ اول, انتشارات خوارزمى, تهران 1366هـ.ش.
القوشچى, علاءالدین على بن محمد, شرح تجرید العقائد, تصحیح هلموت ریتر, انتشارات اسلامیة, 1400هـ.ق.
الرازى, فخرالدین محمد بن عمر, المباحث المشرقیه فى علم الالهیات والطبیعیات, تحقیق و تعلیق محمد المعتصم بالله البغدادى, الطبعة الاولى, دارالکتاب العربى, بیروت 1410هـ.ق.
السهروردى, شهاب الدین یحیى, حکمة الاشراق در مجموعه مصنّفات شیخ اشراق, ج2, تصحیح هانرى کُربَن, انجمن حکمت و فلسفه ایران, تهران 1397هـ.ق.
الشیرازى, صدرالمتألهین, الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة, ج1, 8, 9, الطبعة الرابعة, دار احیاء التراث العربى, بیروت 1410هـ.ق.
الطوسى, الخواجة نصیرالدین, تجرید الاعتقاد, در کشف المراد فى شرح تجرید الاعتقاد, صحّحهُ و قدّم له و علّق علیه الاستاذ حسن حسن زاده الاملى, مؤسسة النشر الاسلامى, قم 1407هـ.ق.
الغزالى, ابوحامد محمد, تهافت الفلاسفة, دراسة الدکتور ماجد فخرى, الطبعة الرابعة, دارالمشرق, بیروت 1990م.
Aquinas, Thomas, Summa Theologica, trans. Fathers of the English Dominican Province, Westminster, MD: Christian Classis, 1981.
Agustin, Aurelius, The Enchridiom of Faith, Hope and Lave, London, Routledge and Kegan Paul, 1961.
Baker, Robert A., Hidden Memories: Voives and Visions From Within, Buffalo, N.Y.: Prometheus Books, 1992.
Hick, John, Death and Eternal Life, New York, Hagerstown, San Francisco, London: Harper and Row Publisher, 1976.
Invagen, Peter Van, The Possibility of Resurrection in Philosophy of Religion: An Anthology, ed. by Louis P. Pojman, 2nd ed., Belmont, California: Wadsworth pub. Co., 1994.
Kubler-Ross, Elisabeth, On Life After Death, Celestial Arts, 1991.
Lamont, Corliss, The Illusion of Immortality, 5th ed., New York: Unger/Continuum, 1990.
Nietzche, Friedrich, Thus Spake Zarathustra, trans. By R. J. Holligdale, New York: Penguin Books, 1978.
Olen, Jeffrey,Personal Identity and Life After Death in Philosophy of Religion: An Anthology, ed. by Louis P. Pojman, 2nd ed., Belmont, California: Wadsworth Pub. Co., 1994.
Phillips, D. Z., Death and Immortality, London, Macmillan, 1970.
Price, H. H.,Survival and the Idea of زAnother Worldس, in Proceedings of the Society for Psychical Research, vol.50, part2, London.
Quintus Septimus Florens Tertullian, De Animo; Corpus Scriptoum Ecclesiasticorum Latinorum, vol.20.
Ries, Julen,Immortality, trans. By David M. Weeks, in Encyclopedia of Religion, ed. by Mircea Eliade, Vol.7, NewYork: Macmillan Publishing Co., 1987.
Swinburn, Richard, The Soul Needs a Brain to Continue to Functionس, in Philosophy of Religion, Selected Readings, ed. by M. Peterson, W. Hasker, B. Reichenbach, D. Basinger, NewYork, Oxford, Oxford University Press, 1996.
Wolfson, Hary A., Immortality and Resurrection in the philosophy of the church fathersس in Immortality and Resurrection, ed. by Krister Stendahl, New York: 1965.
  
نقد و نظر
دوره 9، شماره 36-35
مهر 1383
صفحه 313-327

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار