معنای «ارجاء» در روایات اهل بیت(ع)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل‌بیت: (پژوهشگاه قرآن و حدیث)

چکیده

در جامعۀ مسلمانان سدۀ اول و دوم، اندیشۀ «ارجاء» در دو مرحلۀ سیاسی و کلامی ظهور و بروز یافت که در هر دو مرحله، تأخیر و وانهادن امری به روز قیامت و یا واگذاری امری به خداوند نهفته است. واژه «مرجئه» در روایات منسوب به پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین7(ع)نیز به‌کار رفته است که با حذف روایات ضعیف، می‌توان ادعا کرد که در کلام آن دو بزرگوار این واژه اغلب در معنای «اهل سنت و جماعت» یا «اصحاب حدیث»؛ و در معنایی متفاوت با معنای مشهور به‌کار برده شده است. از امام باقر(ع) به بعد بیشتر روایاتی که دربارۀ مرجئه یا اندیشۀ ارجاء نقل شده نیز معنای اهل سنت و جماعت یا اصحاب حدیث در آنها اراده شده است و دیگر روایات موجود با قرینه‌هایی لفظی به معانی دیگر ارجاء اشاره کرده‌اند. در این نوشتار با بررسی بیشتر روایاتی که به اهل بیت: نسبت داده شده‌اند، معانی قابل برداشت از واژۀ (اصطلاح) «مرجئه» یا «ارجاء» مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Meaning of “Irja’” in Ahl Al-Bait’s Narrations

نویسنده [English]

  • Abdomajid E’tesami
چکیده [English]

 
In Muslim communities of the first and the second centuries, the idea of Irja’ emerged in two political and theological levels, in both of which inheres the notion of leaving an affair to the Dooms Day or to God. The term ‘Murji’ah’ has been used in narrations attributed to the Prophet and Imam Ali (p.b.u.h.) and with overlooking the weakly attributed ones, we can claim that in their narrations, the term has usually been used to mean the “people of tradition (sunnah) and community (jama’ah)” or the “people of narrations (hadith)”; which is different from the well-known use of the term. Since Imam Baqer’s time, most of the narrations quoted about Murhi’ah or the idea of Irja’ have used the terms to refer to the people of tradition and community or the people of narrations, and other available narrations have pointed to other meanings of Irja’ by help of verbal evidence. In this paper, we examine the meanings of the term “Murji’ah” or “Irja’” with a more investigation about the narrations attributed to Ahl Al-Bait.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Murji’ah
  • political Irja’
  • theological Irja’
  • people of tradition and community
  • Shiite Murji’ah

مراجع

  1. قران کریم.
  2. ابن ابی یعلی (1425ق)، طبقات الحنابله، تحقیق: محمد حامد الفقی، بیروت: دارالمعرفه.
  3. ابن بابویه، علی (1404ق)، الامامه والتبصره، تحقیق: مدرسة الامام المهدی(ع) قم: مدرسة الامام المهدی(ع).
  4. ابن بطه، عبیدالله بن محمد (1415ق)، الابانه الکبری، تحقیق: عثمان عبد الله آدم الأثیوبی، رضا بن نعسان معطی، یوسف بن عبدالله بن یوسف الوابل، حمد بن عبد الله التویجری، ریاض: دار الرایة.
  5. ابن سعد، محمد (1968م)، طبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
  6. ابن عساکر، علی بن الحسن (1995م)، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق: عمر بن غرامة العمری، بیروت: دارالفکر.
  7. ابن منظور، محمد بن مکرم (1376ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
  8. ـــــــــــــ (1989م)، مختصر تاریخ دمشق، تحقیق: محمود الأرناووط و یاسین محمود خطیب، بیروت: دار الفکر.
  9. ابوحنیفه، نعمان، (بی‌تا الف)، الفقه الاکبر، بیروت: دارالکتب العلمیه.

10. ـــــــــــــ (بی‌تا ب)، العالم و المتعلم، بیروت: دارالکتب العلمیه.

11. ابوزهره، محمد (1425ق)، الامام زید، قاهره، دارالفکرالعربی.

12. اسفراینی، طاهر بن محمد (1983م)، التبصیر فی الدین، بیروت: عالم الکتب.

13. اشعری قمی، سعدبن عبدالله (1361)، المقالات والفرق، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.

14. اشعری، ابوالحسن (1430ق)، مقالات الاسلامیین، بیروت: مکتبة العضریة.

15. اصفهانی، ابوالفرج، (1381ق)، الاغانی، تحقیق: سمیر جابر، بیروت: دارالفکر.

16. بخارى، محمد بن إسماعیل (1401ق)، التاریخ الکبیر، تحقیق: السید هاشم الندوی، بیروت: دار الفکر.

17. بغدادی، عبدالقاهر (1977م)، الفرق بین الفرق، بیروت: نشر دارالافاق الجدیده.

18. پاکتچی، احمد (1377) دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج8، «مدخل اسلام»، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

19. حسن بن محمد بن حنفیه (بی‌تا)، «کتاب الارجاء»، تحقیق: جوزف فان اس، مجله عربیکا، ش21.

20. حلی، حسن بن یوسف (1381)، خلاصة الاقوال فی معرفه الرجال، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.

21. جرجانی، عبدالله بن عدی (1409ق)، الکامل فی الضعفاء الرجال، بیروت: دارالفکر.

22. جعفریان، رسول (1370)، «مرجئه رودررو با بنی امیه»، کیهان اندیشه، آذر و دی، ش 39.

23. ـــــــــــــ (1388)،  تاریخ تشیع در ایران، تهران: نشر علم.

24. خویی، ابوالقاسم (1413ق)، معجم رجال الحدیث، قم: نشر الثقافة الاسلامیة و موسسه مهر آیین.

25. دینوری، عبد الله بن مسلم ابن قتیبة (1393ق)، تأویل مختلف الحدیث، ج1، تحقیق: محمد زهری النجار، بیروت: دار الجیل.

26. ذهبی، شمس الدین محمد (1382ق)، میزان الاعتدال، بیروت: دارالمعرفه.

27. ـــــــــــــ (1407ق)، تاریخ الاسلام، بیروت: دارالکتب العربی.

28. ـــــــــــــ (1413ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت: موسسة الرساله.

29. رازی، ابوحاتم احمد بن حمدان (1957م)، الزینه، تصحیح: حسین بن فیضل الله الهمدانی، قاهره: بی‌جا.

30. رضازاده لنگرودی، رضا (1386)، «پژوهشی در مرجئه» در فرمانیان، مهدی‌، فرق تسنن، قم: نشر ادیان.

31. زبیدی، مرتضی (1401ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: گروهی از محققین، قاهره: دارالمعارف.

32. سالم عزان، محمد یحیی (1422ق)، مجموع کتب ورسائل زید، صنعاء: دارالحکمة الیمانیة.

33. سیاغی، احمد (بی تا)، المنهج المنیر تمام الروض النضیر، تحقیق: عبدالله بن حمود عزّی، صنعاء: موسسة الامام زید بن علی الثقافیه.

34. سید بن طاووس (1369ق)، الیقین فی امرة امیرالمؤمنین(ع) نجف: حیدریه.

35. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (بی‌تا)، الملل والنحل، تحقیق: محمد بدران، قم: نشر الشریف الرضی.

36. صدوق، محمدبن علی (1368ش)، ثواب الاعمال وعقاب الاعمال، قم: الرضی.

37. ـــــــــــــ (1403ق)، خصال، قم: جماعة المدرسین.

38. صفدی، خلیل بن ابیک (1420ق)، الوافی بالوفیات، بیروت: دار احیاءالتراث.

39. طریحى، فخرالدین (1378ش)، مجمع البحرین، قم: امام شناسی.

40. طوسی، ابوجعفر (1404ق الف)، اختیار معرفة الرجال، تصحیح و تعلیق: میرداماد استرآبادی، قم: موسسه آل البیت:.

41. ـــــــــــــ (1404ب ق)، رجال، قم: موسسه آل البیت:.

42. عسقلانی، ابن حجر (1404ق)، تهذیب التهذیب، بیروت: دارالفکر.

43. عطوان، حسین (1380)، مرجئه و جهمیه در خراسان عصر اموی، ترجمه: حمیدرضا آژیر، مشهد: آستان قدس رضوی.

44. عیاشی، محمد بن مسعود (1381ق)، تفسیر عیاشی، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: مکتبة العلیمة الاسلامیه.

45. فرات بن ابراهیم (1410ق)، تفسیرفرات، ج2، تهران: موسسه چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

46. فضل بن شاذان (1347)، الایضاح، تهران: دانشگاه تهران.

47. قمی، شیخ عباس (1356)، الکنی والالقاب، تهران: مکتبة الصدر.

48. کراجکی، محمد  بن  علی (1383)، کنزالفوائد، قم: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت:.

49. کلینی، محمدبن یعقوب (1363)، الکافی، ج1، تهران: نشردارالکتب الاسلامی.

50. ماتریدی، ابو منصور (1389ق)، التوحید، بیروت: دارصادر.

51. متقى هندى، علاء الدین على (1424ق)، کنز العمّال فى سنن الأقوال و الأفعال، بیروت: دار الکتب العلمیة.

52. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: موسسة الوفا.

53. محمد بن الحسن بن القاسم (1423ق)، سبیل الرشاد الی معرفة رب العباد، اردن هاشمی: مؤسسه الإمام زید بن علی الثقافیة.

54. مداعس، محمد بن یحیى (بی‌تا)، الکاشف الأمین عن جواهر العقد الثمین، ج1، اردن هاشمی: موسسه الامام زید بن علی الثقافی.

55. مزی، یوسف (1406ق)، تهذیب الکمال، ج10، بیروت: موسسة الرسالة.

56. مظفر، محمد حسین (1422ق)، دلائل الصدق، ج‏1، قم: موسسة آل البیت:.

57. مفید، محمدبن نعمان (1414ق الف) الارشاد، قم: موسسه آل البیت:.

58. ـــــــــــــ (1414ق ب)، الفصول المختاره، بیروت: دارالمفید للطباعه والنشر.

59. ملطی، ابن عبد الرحمن (1993م)، التنبیه والرد، قاهره: مکتبة مربوبی.

60. مؤیدی، إبراهیم بن محمد (1381ق)، الإصباح على المصباح فی معرفة الملک الفتاح، ج1، تحقیق: عبد الرحمن بن حسین شایم، اردنی هاشمی: مؤسسة الإمام زید بن علی الثقافیة.

61. ناشی اکبر (1386ق)، مسائل الإمامة، تحقیق: علی رضا ایمانی، قم: مرکز مطالعات و ادیان.

62. نجاشی، احمد بن علی (1416ق)، رجال، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

63. نوبختی، حسن بن موسی (1404ق)، فرق الشیعه، بیروت: دار الاضواء.

64. هیثمی، علی بن أبى بکر (1407ق)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج7، بیروت: دار الریان للتراث.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار