بررسی و بازسازی تفسیر شهید صدر از مفهوم احتمال

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

شهید سیدمحمدباقر صدر تفسیر خاصی از مفهوم احتمال به‌دست داده است که می‌توان آن را «تفسیر اجمالی احتمال» نامید. در شماره پیشین مجله نقدونظر به تفصیل به این نکته پرداخته شد که آیا تفسیر اجمالی با اصول موضوعه نظریۀ احتمالات سازگار است یا نه. در این مقاله به این پرسش پرداخته می‌‌شود که آیا تفسیر اجمالی می‌تواند تبیین کامل و منسجمی از شهودها و ارتکازات ما در اسناد احتمال به رویدادهای مختلف به‌دست دهد. در این ارتباط، تفسیر اجمالی با سه مسئله اصلی روبه‌رو است: چگونگی تنظیم اطراف علم اجمالی، چگونگی تأثیر قراین غیرقطعی بر احتمال و چگونگی اسناد احتمال در فضاهای پیوسته. شهید صدر ضمن توجه به دو مسئلۀ نخست، پاسخ‌های جالب توجهی را برای آنها فراهم آورده است. راه‌حل او برای مسئلۀ نخست گرچه از قدرت شهودی بالایی برخوردار است، به شیوه دقیقی صورت‌بندی نشده است و افزون بر این‌ از حل مسئله در همۀ موارد، ناتوان است. موفق بودن راه‌حل شهید صدر برای مسئله دوم نیز وابسته به این است که بتوان مسئلۀ استقرا را به روش شهید صدر حل کرد. در این میان،‌ شهید صدر از مسئلۀ سوم یاد نکرده و تلاشی برای حل آن صورت نداده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey and Reconstruction of Martyr Sadr’s Interpretation of Probability Concept

نویسنده [English]

  • Mahmoud Morvarid
چکیده [English]

Martyr Sadr had a peculiar understanding of probability concept which can be called “synoptic interpretation of probability”. In previous issue of Naqd wa Nazar the question of consistency of Martyr Sadr’s particular interpretation of probability concept with postulations of Probability theory was dealt with in detail. In this article I discuss whether his particular interpretation can provide a comprehensive and consistent explanation of our intuitions and immediate knowledge in ascribing probability to various events. In this respect synoptic interpretation faces three main problems : the way in which the alternatives of synoptic knowledge are arranged, the way uncertain indications affect on probability and finally how to ascribe probability in contexts of continuity. Martyr Sadr drew attention to the first two problems and provided remarkable answers to them. His solution for the first problem though is of high intuitive force it is not formulated in a precise way. Besides, it cannot solve the problem in all cases. How successful Martyr Sadr’s solution is depends on adequacy of his method in solving the problem of induction. Meanwhile, Sadr made no mention of the third problem and thus made no attempt to solve it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Martyr Sadr
  • synoptic interpretation of probability
  • postulations of probabilities
  • probability theory
  1. ابو رغیف، عمار، (1410ه‍.ق) منطق الاستقراء، الکتاب الاول، قم: مهر.
  2. 2. صدر، سید محمد باقر، (1402ه‍.ق) الاسس المنطقیة للاستقراء(دراسة جدیدة للاستقراء تستهدف اکتشاف الاساس المنطقی المشترک للعلوم الطبیعیه وللایمان)، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  3. مروارید، محمود، (1388) شهید صدر و اصول موضوعه نظریۀ احتمالات، نقدونظر، سال چهاردهم، شمارۀ سوم، شماره (پیاپی) 55.

4. Bennett, J., (2003) A Philosophical Guide to Conditionals, London, Oxford University Press.

5. Fitelson, B. & Hajek, A. & Hall, N., (1999) “probability”, The Routledge Encyclopedia of Philosophy of Science, Pfeiffer J., Rausch S., and Sarkar S. (eds.)

URL=http://philrsss.anu.edu.au/people-defaults/alanh/papers/probability.pdf.

6. Gillies, D., (2000)  Philosophical Theories of Probability, London, Routledge.

7. Hajek, A., “Interpretation of Probability”, The Stanford encyclopedia of philosophy (2003 edition), Edward N. Zalta (ed.), URL=

http://plato.stanford.edu/entries/probability-interpret/

8. Mellor, D. H., (2003) Probability: A Philosophical Introduction, London & New York, Routledge.

9. Sainsbury, M., (2003) Logical Forms, London, Blackwell Publishing Company.