مطالعه‌ای تطبیقی در ارزیابی از رویکرد اسلامی در ‏خصوص معنای زندگی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ‏اهواز، ایران.‏

2 استاد، گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی ، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران ‏‏(نویسندۀ مسئول).‏

3 استاد، گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.‏

4 دانشیار، گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ‏ایران.‏

چکیده

در این مقاله، ابتدا سه دیدگاه عمده دربارۀ معنای زندگی، به روش تحلیل مفهومی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است؛ ۱) دیدگاه طبیعت‌گرایانه و غیردینی؛ ۲) دیدگاه ناطبیعت‌گرایانه و هیچ‌انگارانه؛ و ۳) دیدگاه فراطبیعت‌گرایانه یا خداباورانه و دینی. سپس مسئلۀ معنای زندگی در قالب این سه دیدگاه و در ابعاد هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی نقد و بررسی شده است و درنهایت با به‌کارگیری روش تطبیقی، به این نتیجه رسیده‌ایم که ربطی وثیق میان باورهای دینی و باورمندی به معناداری حیات وجود دارد. همچنین نشان داده شد که پرسش از معنای زندگی کاملاً با مسئلۀ آفرینش و خلقت انسان و هدفمنددانستن یا غیرهدفمنددانستن آن مرتبط است و نیز معلوم شد که در فرایند پاسخ به معنای زندگی، باورهای دینی ناظر به امر متعالی و هدفمندی خلقت، بستر معقولی را برای معناداردانستن حیات فراهم می‌کنند. دین اسلام با اصول مبنایی خود، به‌ویژه با ارائۀ ایدۀ توحید، زمینۀ لازم برای ارائۀ پاسخی محکم و روشن به مسئلۀ معنای زندگی را فراهم می‌کند و انسان را از سرگردانی و پوچی در زندگی نجات می‌دهد. درنهایت زندگی با شناخت خداوند و ارتباط بی‌واسطه با او معنادار می‌شود.
کلیدواژه‌ها
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study Evaluating the Islamic Approach to the ‎Meaning of Life

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Bayat 1
  • Masoud Safaei Moghadam 2
  • Seyed Mansour Marashi 3
  • Parvaneh Valavi 4
1 Saeideh Bayat: Ph.D. Candidate, Department of Philosophy of Education, Faculty of ‎Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran‎
2 Masoud Safaei Moghadam: Professor, Department of Philosophy of Education, Faculty of ‎Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran ‎‎(Corresponding Author). ‎
3 Seyyed Mansour Marashi: Professor, Department of Philosophy of Education, Faculty of ‎Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.‎
4 Parvaneh Valavi: Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Faculty of ‎Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.‎
چکیده [English]

This article first analyzes and critiques three major viewpoints on the meaning of life using a conceptual analysis method: 1) the naturalistic and non-religious view; 2) the non-naturalistic and nihilistic view; and 3) the supernaturalistic,  theistic, and religious view. The article then examines the issue of the meaning of life within the framework of these three perspectives across ontological, epistemological, and axiological dimensions. The study concludes, through a comparative method, that there is a strong link between religious beliefs and the conviction that life is meaningful. It is also shown that the question of the meaning of life is directly related to the issue of human creation and whether or not it is considered purposeful. The research demonstrates that in the process of answering the question of the meaning of life, religious beliefs pointing to a transcendent purpose and a purposeful creation provide a rational foundation for considering life meaningful.The religion of Islam, with its foundational principles, especially the idea of monotheism (Tawhid), provides the necessary ground for a robust and clear answer to the question of the meaning of life, saving humanity from aimlessness and futility. Ultimately, life becomes meaningful through the knowledge of God and a direct connection with Him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meaning
  • Life
  • Meaning of Life
  • Islam
  • Qurb ila Allah (Nearness to God)
  • Khalifatullah (Vicegerent of God)

مراجع

* قرآن کریم.
بیات، محمدرضا. (1390). دین و معنای زندگی در فلسفه تحلیلی. تهران: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
پیشگر، زری؛ سمنون، مرتضی؛ سیدهاشمی، سید محمداسماعیل؛ و شریفی، عنایت‌اله. (1398). معنای زندگی از نگاه اسلام و پیوند آن با سبک زندگی. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش‌های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)، ۹(36)، صص ۲۴۷‑۲۶۳.
https://doi.org/sid.ir/paper/167829/fa
تامسون، گرت. (1394). معنای زندگی (مترجم: غزاله حجتی و امیرحسین خداپرست). تهران: انتشارات نگاه معاصر.
شجاعی، محمدصادق؛ غروی، سید محمد؛ و جان‌بزرگی، مسعود. (1391). معنای زندگی در نهج البلاغه. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ۶(۱۱)، صص 37-58.
صلواتی، عبداله؛ خادمی، عین‌الله؛ و پوراکبر، لیلا. (1397). تحلیل تکثر معنای زندگی در فلسفه ملاصدرا. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی جستارهای فلسفه دین، ۷(15)، صص 67‑90.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1386). تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
طوسی سعیدی، مسعود. (1395). طبیعت‌گرایی خوش‌بینانه و معناداری زندگی. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی پژوهشنامه فلسفه دین (نامۀ حکمت)، ۱۴(27)، صص ۱۴۳‑۱۶۴.
 Doi: https://doi.org/10.30497/prr.2016.1849
علی زمانی، امیرعباس. (1386). معنای معنای زندگی. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی پژوهشنامه فلسفه دین (نامۀ حکمت)، ۵(۱ (پیاپی ۹))، صص ۵۹‑۸۹.
DOI: https://sid.ir/paper/441979/fa
محمدی احمدآبادی، احمد. (1395). معناداری و بی‌معنایی زندگی. فصلنامۀ علمی - پژوهشی حکمت اسلامی، ۳(10)، صص ۱۵۵‑۱۷۷.
ملکیان، مصطفی. (1381). تأثیر دین در منشأ آدمی. فصلنامۀ علامه، ۳(3)، صص ۱۰۷‑۱۱۷.
نیگل، تامس. (1403). در پی معنا (مترجمان: سعید ناجی و مهدی معین‌زاده، چاپ نهم). تهران: انتشارات هرمس.
Brandom, R. B. (2020). Inferential semantics and the social practice of language. Oxford: Oxford University Press.
Camus, A. (2018). The Myth of Sisyphus. London: Penguin Random House Press.
Craig, W. L. (2019). God and the Foundations of Morality. Cambridge: Cambridge University Press.
Croft, W., & Cruse, D. A. (2017). Cognitive linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Devlin, J., Chang, M. W., Lee, K., & Toutanova, K. (2019). BERT: Pre-training of deep bidirectional transformers for language understanding. Proceedings of NAACL-HLT (pp. 4171–4186). https://doi.org/10.18653/v1/N19-1423
Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton.
Frankl, V. E. (2006). Man’s search for meaning. Boston: Beacon Press.
Kant, I. (2012). Groundwork of the metaphysics of morals (M. Gregor & J. Timmermann, Trans.). Cambridge: Cambridge University Press. (Original work published 1785).
Kupperman, J. J. (2020). Living a Good Life: Practical Wisdom for Meaningful Existence. Oxford: Oxford University Press.
Locke, E. A., & Latham, G. P. (2002). Building a practically useful theory of goal setting and task motivation: A 35-year odyssey. American Psychologist, 57(9), pp. 705‑717. https://doi.org/10.1037/0003-066X.57.9.705
Martela, F., & Steger, M. F. (2016). The three meanings of meaning in life: Distinguishing coherence, purpose, and significance. Journal of Positive Psychology, 11(5), pp. 531‑545.
Steger, M. & O’Donnell, M. & Morse, J. (2021). Helping Students Find Their Wayto Meaning: Meaning and Purpose in Education.
ColoradoStateUniversity,FortCollins,CO,USA (pp. 551‑579).
https://doi.org/10.1007/978-3-030-64537-3_22
McAdams, D. P., & McLean, K. C. (2013). Narrative identity. Current Directions in Psychological Science, 22(3), pp. 233‑238. https://doi.org/10.1177/ 0963721992475622
Metz, T. (2021). Meaning of Life. Oxford: Oxford University Press. https://plato.stanford.edu/entries/life-meaning
Nagel, T. (2019). What Does It All Mean? A Very Short Introduction to Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
Oishi, S. (2025). The big idea: What’s the real key to a fulfilling life? The Guardian. Retrieved from, https://www.theguardian.com/books/2025/jan/27/the-big-idea-whats-the-real-key-to-a-fulfilling-life. https://www.theO.com/ books/2025/jan/27/the-big-idea-whats-the-real-key-to-a-fulfilling-life
Plato. (1997). Apology (G. M. A. Grube, Trans., In J. M. Cooper Ed.). Plato: Complete works (pp. 17‑36). Indianapolis: Hackett Publishing. (Original work published 380 BCE).
 Rachels, J. & Rachels, S. (2019). The Elements of Moral Philosophy. Columbus,usa: McGraw-Hill Education.
Schinkel,A. D. J. & Ruyter, D. & Aviram, A. (2015). Education and Life’s Meaning. Journal of Philosophy of Education, 50(2), pp. 398–418.
https://doi.org/10.1111/1467-9752.12146
Schopenhauer, A. (2020). On the suffering of the world (E. Thacker, Ed.). London, United Kingdom: Repeater Books.
 Taylor, C. (2020). Sources of the Self: The Making of Modern Identity. Massachusetts: Harvard University Press.
Tomasello, M. (2019). Becoming human: A theory of ontogeny. Massachusetts: Harvard University Press.
Walker, L. H. (1989). Religion gives meaning to life. In L. P. Pojman & L. Vaughn (Eds.), Philosophy: The quest for truth (2nd ed., pp. 167–171). Wadsworth Publishing.
 Wolf, S. (2010). Meaning in Life and Why It Matters. New Jersey, USA:  Princeton University Press.
Wolf, S. (1997a). Happiness and Meaning: Two Aspects of the Good Life. Social Philosophy and Policy, 14, pp. 25‑207. https://doi.org/10.1017/ S0265052500001734
Yalom, I. D. (1980). Existential psychotherapy. New York: ‎ Basic Books.
Zhusupova Zh, Berikkhanova A, Botabayeva Zh,&  Koptleuova K. (2014). Education and Meaning of Human Life. Social and Behavioral Sciences, 171, pp. 1428‑1433. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.264

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار