عصمت امام از آغاز ولادت با تحلیل واژگانیِ صادق، ظالم و ‏ارادۀ مستمر تطهیر (با رویکرد تبیینی)‏

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه شیعه‌شناسی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران.‏

چکیده

اصل عصمت که مهم‌ترین ویژگی امامت است، از زوایای گوناگون قابل بحث است. یکی از آن موارد، گسترۀ عصمت است. مراد از گستره این است که عصمت امام چه برهه‌ای از زندگی او و چه موارد و متعلقاتی را در بر می‌گیرد. یکی از رویکردهای بررسی این مسئله، رویکرد تبیینی در مقابل رویکرد تطبیقی است؛ یعنی این رویکرد با استناد به متون وحیانی، به استخراج و استنباط گزاره‌های مربوط به گسترۀ عصمت و سپس تبیین و تحلیل آن می‌پردازد. با هدف اثبات گسترۀ زمانی عصمت امام از آغاز ولادت، سه آیۀ صادقین، ابتلا و تطهیر مورد تحلیل واژگانی و محتوایی قرار گرفته است. لزوم پیروی مطلق از صادقین - که به نقل روایات، مراد ائمۀ اطهار(علیهم السّلام) هستند - ، نفی امامت از مطلق ظالم و ارادۀ تکوینی و مستمر خداوند بر تطهیر اهل بیت(علیهم السّلام)، تنها با عصمت امام از آغاز تولد سازگار است؛ در غیر این صورت، نقض غرض (تناقض و تعارض در معنای آیه) پیش خواهد آمد و دلالت آیات روشن نخواهد بود.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Infallibility of the Imam from Birth: A Lexical Analysis of Sadiq, Zalim, and the Continuous Will of Purification (An Exegetical Approach)‎

نویسنده [English]

  • Sayyedeh Mona Moosavi
Assistant Professor, Department of Shi'a Studies, Faculty of Theology, University of Qom, ‎Qom, ‎
چکیده [English]

The principle of infallibility ('isma), as the most crucial characteristic of the imamate, can be discussed from various angles. One such aspect is its scope. The scope refers to the period of the Imam's life and the actions and attributes it encompasses. One approach to studying this issue is the exegetical (explanatory) approach, as opposed to a comparative one. This approach relies on revelatory texts to extract and infer propositions related to the scope of infallibility, followed by their explanation and analysis.To prove the temporal scope of the Imam's infallibility from the beginning of birth, three Quranic verses—the verses of Sadiqin, Ibtila, and Tathir—have been analyzed from a lexical and content-based perspective. The argument posits that the absolute necessity of following the Sadiqin (the Imams, according to narrations), the denial of imamate to any wrongdoer (zalim), and God's continuous creative will (irada takwini) for the purification of the Ahl al-Bayt are only consistent with the Imam's infallibility from birth. Otherwise, a naqdh al-gharad (a contradiction or inconsistency in the meaning of the verse) would arise, and the verses' significance would not be clear.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam
  • Exegetical infallibility
  • Temporal scope
  • Verse of Sadiqin
  • Verse of Ibtila
  • Verse of Tathir

مراجع

* قرآن کریم
آلوسی، محمود بن عبدالله. (بی‌تا). روح المعانی (ج11). بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن. (بی‌تا). تفسیر القرآن العظیم (ج9). عربستان: مکتبه نزار مصطفی الباز.
ابن‌منظور، محمد. (1414ق). لسان‌العرب (ج1، 6، 8، 12، 14). بیروت: دار صادر.
استرآبادی، علی. (بی‌تا). تأویل الایات الظاهره (ج1). قم: جامعۀ مدرسین.
بحرانی، هاشم بن‌سلیمان. (بی‌تا). البرهان (ج4). قم: مؤسسۀ البعثه.
بحرانی، هاشم بن‌سلیمان. (1422ق). غایه‌المرام (ج3). بیروت: مؤسسۀ تاریخ عربی.
بیضاوی، عبدالله. (بی‌تا). انوارالتنزیل (ج4). بیروت: دار احیاء التراث.
پارسا، علیرضا؛ پریمی، علی. (1394). گسترۀ عصمت انبیا از دیدگاه فخررازی. دوفصلنامۀ پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، 13(2)، صص 27‑52.
تاریوردی‌زاده، مجتبی. (1398). رویکرد امامت تبیینی عرصه‌ای گمنام در امامت‌پژوهی. دوفصلنامۀ امامت‌پژوهی، 9(2)، صص 27‑58. 10.22034/jep.2020.210515.1134
تفتازانی، سعدالدین. (1411ق). مختصرالمعانی. قم: دارالفکر.
جامی، عبدالرحمن. (بی‌تا). شرح ملاجامی (ج2). بیروت: دار احیاء التراث الاسلامی.
حسن، عباس. (بی‌تا). النحو الوافی (ج4). مصر: دارالمعارف.
طیب حسینی، سید محمود؛ جعفری، سید سجاد؛ و داداش‌نژاد، منصور. (1400). بررسی تطبیقی گسترۀ عصمت رسول خدا در تفسیر جامع‌البیان و مجمع‌البیان. دوفصلنامۀ علمی - ترویجی مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، (1)، صص 59‑84.
حلی، حسن بن یوسف. (1982م). نهج‌الحق و کشف‌الصدق. بیروت: دارالکتاب.
خزاز رازی، علی بن محمد. (1401ق). کفایه‌الاثر فی النص علی الائمه‌الاثنی‌عشر. قم: بیدار.
جوادی‌آملی، عبدالله. (1401). تفسیر تسنیم (ج66). قم: اسراء.
جوادی‌آملی، عبدالله. (2016). ادب فنای مقربان (ج5)، قم: اسراء.
جوهری، ابونصر. (1407ق). الصحاح (ج3، 5). بیروت: دارالعلم.
راغب اصفهانی، حسین. (1404ق). المفردات. قم: نشرالکتاب.
رجب‌زاده، صفدر؛ سلطانی، مصطفی. (1401). گسترۀ عصمت انبیا از دیدگاه مذاهب اسلامی. دوفصلنامۀ پژوهش‌های مذاهب کلامی، 3(1)، صص 7‑33.
رضایی، سیدمهدی؛ قاضی‌زاده، کاظم. (1398). عصمت انبیا: ماهیت و حدود آن در تفسیر المیزان و تفسیر من وحی القرآن. دوفصلنامۀ پژوهش‌نامه امامیه، 5(10)، صص 92‑118.
زمخشری، محمود. (بی‌تا). الکشاف (ج3، 4). بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطی، عبدالرحمن. (1404ق). الدرالمنثور (ج5). قم: مکتبه آیه‌الله مرعشی.
طباطبایی، محمدحسین. (بی‌تا). المیزان (ج1، 9، 14، 16). بیروت: مؤسسۀ اعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن. (بی‌تا). اعلام‌الوری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع‌البیان (1، 2، 5، 8). تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد بن جریر. (1412ق). جامع‌البیان (ج22). بیروت: دارالمعرفه.
طبری، محمد بن جریر. (1413ق). دلائل‌الامامه. قم: بعثت.
طوسی، محمد بن‌حسن. (بی‌تا). التبیان (1، 5، 8). بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن. (1410ق). الرسائل العشر. قم: جامعۀ مدرسین.
طوسی، محمد بن حسن. (1414ق). الامالی. قم: دارالثقافه.
طیب عبدالحسین. (1369). اطیب‌البیان (ج6، 10). تهران: اسلام.
صدوق، محمد بن علی. (1371). الاعتقادات. قم: المؤتمر العالمی.
صدوق، محمد بن علی. (1362). الخصال (ج2). قم: جامعۀ مدرسین.
صدوق، محمد بن علی. (م1966). علل‌الشرائع (ج1). قم: داودی.
صدوق، محمد بن علی. (1395). کمال‌الدین و تمام‌النعمه (ج2،1). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
صدوق، محمد بن‌علی. (1403ق). معانی‌الاخبار. قم: نشر جامعۀ مدرسین.
صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائرالدرجات (ج1). قم: مکتبه آیه‌الله مرعشی.
فاریاب، محمدحسین. (1389). بازخوانی براهین قرآنی عصمت در قرون نخستین. دوفصلنامۀ معرفت کلامی، 1(1)، صص 133‑162.
 فخررازی، محمد بن عمر. (بی‌تا). التفسیر الکبیر (ج25). لبنان: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدی، عبدالرحمن. (بی‌تا). العین (ج1). قم: دارالهجره.
فیض‌کاشانی، محمد. (بی‌تا). تفسیر صافی (ج2). تهران: مکتبه‌الصدر.
قمی، علی بن ابراهیم. (1363). تفسیر القمی (ج1). قم: دارالکتاب.
قرشی، علی‌اکبر. (1374). احسن‌الحدیث (ج4). تهران: بنیاد بعثت.
قندوزی، سلیمان. (1416ق). ینابیع‌الموده. تهران: اسوه.
علم‌الهدی، مرتضی. (بی‌تا). تنزیه‌الانبیا. قم: شریف‌رضی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1362). الکافی (ج1). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کوفی، فرات بن‌ ابراهیم. (بی‌تا). تفسیر فرات‌الکوفی. تهران: دارالثقافه.
لاهیجی، عبدالرزاق. (1372). سرمایۀ ایمان. تهران: انتشارات الزهرا.
مازندرانی، ابن‌شهرآشوب. (بی‌تا). مناقب آل ابی‌طالب (ج2). قم: علامه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار (ج11، 25). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مظفر، محمدحسن. (1422ق). دلائل‌الصدق (ج4). قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
مظفر، محمدرضا. (1387). عقائدالامامیه. قم: انصاریان.
مفید، محمد بن نعمان. (1414ق «الف»). الارشاد (ج2). قم: بیروت: دارالمفید.
مفید، محمد بن نعمان. (1414ق «ب»). اوائل‌المقالات. بیروت: دارالمفید.
مفید، محمد بن نعمان. (1414ق «ج»). تصحیح‌الاعتقادات. بیروت: دارالمفید.
مفید، محمد بن نعمان. (1414ق «الف»). الاختصاص. بیروت: دارالمفید.
مفید، محمد بن نعمان. (1414ق «ب»). الفصول المختاره. قم: کنگرۀ شیخ مفید.
مقداد، جمال‌الدین. (1380). اللوامع الالهیه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج1). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نباطی، علی بن محمد. (1384ق). الصراط المستقیم الی مستحقی‌التقدیم (ج1). تهران: مکتبه مرتضویه.
نوبختی، حسن بن موسی. (1404ق). فرق‌الشیعه. بیروت: دارالاضواء.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار