روش‏شناسی مطالعۀ تاریخ انگاره‏ها در مهدویت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته سطح چهار، فقه واصول حوزه علمیه قم، قم، ایران

چکیده

پندارها و پنداشت‏ها در فضای مهدویت، که راقم مناسبات اجتماعی منتظِر با مقولۀ مهدویت است، به وضعیت‌سنجی نیاز دارد. این وضعیت سنجی با هدف تمییز باور صحیح از باورهای ناصحیح انجام می‏شود که در دو قالب تطبیق با واقع و تبیین حقایق، امکان بررسی دارد. پندارها یا انگاره‏ها در مهدویت توانایی آن را دارند تا در سه محور اساسی مورد مطالعه قرار گیرند: 1. مطابقت انگاره با واقع و حقیقت؛ 2. احتمال القای حقیقت در تاریخ؛ 3. پیامدسنجی و برداشت‏ها. مطالعۀ این سه محور نیازمند روش متمایزی است تا انگارگی موضوع مورد نظر را از قطعیت آموزه تشخیص دهد. این روش در شش مرحلۀ انگاره‌یابی، جمع‌آوری منابع، ارزیابی منابع، ارزیابی متن، تحلیل محتوا و پیامدسنجی انجام می‌شود و مجموع مراحل ششگانه در مقام پاسخ به چگونگی مطالعۀ تاریخ انگاره‏ها در مهدویت و به عنوان الگویی جامع برای مطالعه تاریخ انگاره‏ها در مهدویت معرفی شده‏اند. با استفاده از روش مطالعۀ تاریخ انگاره‏ها، همۀ گزاره‏های یک انگاره در مهدویت مطالعه می‌شود تا افزون بر کشف مبدأ پیدایش انگاره، تأثیریافتگی آن از شرایط و نیروهای اجتماعی و نیز پیامدهای تهدیدگون آن بررسی گردد. این پژوهش با روش فراترکیب، به بررسی انگاره‏ها، ذهنیات، رویکردها و پیامدها پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Methodology for Studying the History of Ideas in Mahdism

نویسنده [English]

  • Ali Mohammadi Hoshyar
Level-four, Jurisprudence and its principles, Seminary of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

Ideas and assumptions within Mahdism, which shape how individuals relate to Mahdism, need to be examined for their validity. This examination aims to distinguish accurate beliefs from inaccurate ones by comparing them with facts and explaining realities. The study of Mahdist ideas can be categorized into three main areas: (1) the alignment of ideas with facts and reality, (2) the potential for historical truth, and (3) the examination of consequences and interpretations. To address these areas, a specific methodology is required to separate the conceptual from the doctrinal. This methodology consists of six stages: notion identification, source collection, source evaluation, textual analysis, content analysis, and consequence study. These stages provide a comprehensive model for studying the history of ideas in Mahdism. By applying this method, one can investigate all propositions related to Mahdism to uncover not only the origins of ideas but also their social influences and potential repercussions. This research uses a meta-synthesis approach to address notions, mindsets, and their consequences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology
  • history
  • notion
  • Mahdism
* قرآن کریم.
ابن‌طاووس. على‌بن‌موسى. (1367). ‏إقبالالأعمال (ج3). قم: دار الکتب الإسلامیه‏.
ابن‌حنبل، احمدبن‌محمد. (1367). أحادیث المهدی (ع) من مسند أحمد بن حنبل (ج1). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ابن‌مشهدی، محمدبن‌جعفر. (1377). المزار الکبیر. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
امام خمینی، روح‌الله. (1379). صحیفه نور. تهران: نشر آثار.
امام خمینی، روح‌الله. (1380). صحیفه امام خمینی (ج21). تهران: نشر آثار.
باردن، لورنس. (1375). تحلیل محتوا (مترجم: یمنی‌دوزی‌سرخابی، محمد و آشتیانی، ملیحه). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
خواجه طوسى، نصیرالدین. (1365). ‏تجریدالاعتقاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.‏
دهخدا، علی اکبر. (1385). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران..
رزاقی، افشین. (1381). نظریه‏های ارتباطات اجتماعی. تهران: پیکان.
سلیمیان، خدامراد. (1397). بررسی و نقد روایت «للمهدی یوطئون». فصلنامۀ انتظار موعود، 18(60) صص 23-42 .
صلیبا، جمیل؛ صانعی دره‌بیدی، منوچهر. (۱۳۶۶). فرهنگ فلسفی. تهران: انتشارات حکمت.
طوسى، محمدبن‌الحسن. (1365). تهذیبالأحکام (ج6). تهران: دار الکتب الإسلامیه‏.
طوسى، محمدبن‌الحسن. (1369). ‏الغیبة. قم: دار المعارف الإسلامیة.
عزتی، مرتضی. (1376). روش تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
قاسم‌نژاد، زهرا؛ نصیری، روح‌الله. (1399). بازخوانی معنای «تَحَسُّس» و «تَجَسُّس» در قرآن کریم. دوفصلنامۀ پژوهش‏های تفسیر و زبان قرآن، 16(2). صص ۱۱‑۲۸.
doi: 10.30473/quran.2020.6998  
قزوینی، محمد. (1384). المدخل الی علم الرجال و الدرایة. قم: حضرت ولیعصر(عج).
کرکی، علی‌بن‌الحسین. (1372). جامعالمقاصد (ج2). قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
کشى، محمدبن‌عمر. (1367). رجال الکشی - إختیار معرفة الرجال. مشهد: نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. (1365). الکافی (مترجم علی‌اکبر غفاری، ج1). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
کیوی، ریمون؛ کامپنهود، لوک. (1381). روش تحقیق در علوم اجتماعی (مترجم: نیک گهر). تهران: توتیا.
مجلسی، محمدباقر. (1361). بحارالأنوار (ج52). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مفید، محمدبن‌محمد. (1371 «الف»). تصحیح اعتقادات الإمامیة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
مفید، محمدبن‌محمد. (1371 «ب»). الرسالة الرابعة فی الغیبة. قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
هاشمی خراسانی. منصور. (1397). هندسۀ عدالت. بی‌جا.