بررسی و تحلیل منزلت امام حسین (علیه السّلام) در آیین اهل حق

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دوره دکترای فلسفه، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران.

10.22081/jpt.2024.68396.2104

چکیده

در جهان‌بینی آیین اهل‌حق (‌یارسانـ‌کاکه‌ای)، حسین‌بن‌علی(علیه السّلام) جایگاهی والا دارد. در این نگرش، آن حضرت در عالم ملکوت، حقیقتی دارد و در عالم مُلک، با رقیقۀ وجودی آن روبه‌رو هستیم. نوشتار حاضر به این پرسش پاسخ داده‌است که از منظر اهل حق، جایگاه والای امام حسین(علیه السّلام) بر چه مبنایی تعریف شده است؟ یافته‌های پژوهش نشان داده است پیشوایان این آیین با رویکردی باطن‌گرایانه مبتنی بر اصل تجلی ذات و صفات خداوند به تبیین و تفسیر جایگاه و مرتبۀ مقامات آیینی پرداخته‌اند. از آنجا که امام حسین(علیه السّلام) مجلای صفت خداوند است، در عالم ملکوت وجودی فوق طبیعی دارد که موسوم به «رضا» است و در عالم مُلک، امام به شمار رفته است. اهل حق همسو با نگرش امامیه سیدالشهدا را امام می‌داند؛ اما مبنای دیدگاه آنان متفاوت است. این مقاله با روشی توصیفی‌ـ‌‌تحلیلی به تبیین و بررسی جایگاه امام حسین(علیه السّلام) در نظام فکری اهل حق پرداخته است. بررسی منشأ عقیدۀ اهل حق دربارۀ امامت اهل بیت (علیهم السّلام)و نیز باور به خونخواهی امام حسین(علیه السّلام) و یارانش، از جمله اهداف این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Examination and Analysis of Imam al-Husayn’s Position in Yarsanism

نویسنده [English]

  • Mansour Rostami
PhD graduate, Payam-e Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In the worldview of Ahl-e Haqq or Yarsanism (Yarsan-Kaka'i), Husayn b. ʿAli holds an esteemed status. According to this perspective, he possesses a supernatural reality, with a diluted existence manifesting in the material world. This article addresses the question: On what basis is the esteemed status of Imam al-Husayn defined in Yarsanism? Research findings indicate that the leaders of this creed use an esoteric approach based on the principle of the manifestation of God’s essence and attributes to explain and interpret ritual stages. Imam al-Husayn is regarded as the manifestation of God’s attributes, possessing a supernatural existence known as “al-Riḍā,” and in the material world, he is recognized as an Imam. While Ahl-e Haqq acknowledges Sayyid al-Shuhada as an Imam, their basis differs from the Imami perspective. Using a descriptive-analytic method, this article explores and examines the place of Imam al-Husayn within the intellectual system of Yarsanism. It aims to investigate the origins of Ahl-e Haqq’s belief in the Imamate of Ahl al-Bayt (Prophet Muhammad’s Household) and the belief in avenging the blood of Imam al-Husayn and his companions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahl-e Haqq
  • Yarsanism
  • Imam al-Husayn
  • esotericism

مراجع

* قرآن کریم
آشتیانی، سید جلال‌الدین. (1370). شرح مقدمۀ قیصری در عرفان اسلامی (چاپ دوم). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
اسرار حقیقة‌الحقایق حقیقت. (بی‌تا). خطی. چاپ نشده.
افضلی، سید قاسم. (2011). سیری به سوی خاندان سید محمد گوره‌سوار (با مقدمۀ سید مسعود افضلی، ج1، چاپ اول). عراقـ‌اربیل.
اکبری، محمد. (بی‌تا). دونای دون. بی‌جا.
احسایی، ابن ابی‌الجمهور. (1403ق). عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیة (ج4، الطبعۀ الاولی). قم: مطبعۀ الشهداء.
ابن‌عربی، محیی‌الدین محمد. (1385). فصوص‌الحکم (ج1). (شرح داوود قیصری، محقق حسن حسن‌زاده آملی، چاپ اول). قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
الاهی، نورعلی. (1373). برهان‌الحق (چاپ دوم). تهران. کتابخانه طهوری.
بابا‌جانی، رستم. (بی‌تا). دفتر. (نسخه خطی).
بانیارانی، تیمور. (1335). دفتر. (نسخه خطی).
بانیارانی، تیمور. (بی‌تا). دفتر. (نسخه خطی).
بروندی، شاه‌نظر. (بی‌تا). دفتر. (نسخه خطی).
پارسا، علی‌رضا؛ مالمیر، محمدابراهیم؛ رسولی شربیانی، رضا؛ رستمی، منصور. (1400). تبیین و بررسی تجلی خداوند از نگاه آیین یاری (اهل حق) و عرفان اسلامی. فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی نقد و نظر، 26(103)، صص 111‑147.
پردیور. (1378). (مقدمه و مترجم: سید شکرالله شاه ابراهیمی).
تذکرۀ اعلی. (1952). (مصحح و.ایوانف، چاپ اول). هند‌ـ‌بمبئی: انتشارات اسماعیلی.
جوزی. (بی‌تا). دفتر. (نسخه خطی).
حسینی، سید محمد. (1395). ترجمه و تفسیر دیوان گوره (ج2، چاپ اول). تهران: انتشارات پرسمان.
حسینی، سید محمد؛ آژنگ، حشمت. (1390). یارِ وِریا (چاپ اول). عراق‌ـ‌سلیمانیه: انستیتو فرهنگی کرد.
حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1367). کشف‌المراد فی شرح تجریدالاعتقاد (الطبعۀ الاولی). قم: انتشارات اسماعیلیان.
خان‌الماس. (بی‌تا). دیوان کلام. (نسخه خطی).
دوسه بیامه. (بی‌تا). دفتر. (نسخه خطی).
دورۀ هفتوانۀ سرانجام. (1361). (مقدمه و مترجم: صفی‌زاده و صدیق، چاپ اول). تهران: کتابخانۀ طهوری.
دیوان دورۀ باباحیدر (1389). (نسخه خطی).
رستمی، منصور؛ زمانی، مهدی ؛ رسولی شربیانی، رضا. (1401). تبیین و بررسی انتقادی ارکان و سیر تکامل انسان از نگاه اهل حق. فصلنامه سفینه، (73). صص 169‑201.
سلطانی، محمدعلی. (1378). سه گفتار تحقیقی در آیین اهل حق (چاپ اول). مقالۀ اهل حق، حسن خان اعتمادالسلطنت و سعید خان کردستانی. مقالۀ فرقۀ اهل حق. مینورسکی و ولادیمیر. مقالۀ اهل حق (مترجم: محمدعلی سلطانی).تهران: مؤسسۀ فرهنگی سُها.
سید براکه (بی‌تا). دفتر. (نسخه خطی). چاپ نشده.
سورانی، نوروز. (بی‌تا). دفتر (به خط کرندی 1362).
شیخ‌امیر. (بی‌تا). دیوان (خط سید ایمان خاموشی 1379). (نسخه خطی).
شیخ مفید، محمدبن‌محمد. (1376). الارشاد (مترجم: محمدباقر ساعدی خراسانی، چاپ سوم). تهران: انتشارات کتاب فروشی اسلامیه.
دانشور، سید برزو. (بی‌تا «الف»). ترجمه و شرح بند «یاران جه یمن». چاپ نشده.
دانشور، سید برزو. (بی‌تا «ب»). نوشته‌های در بارۀ کلام چهل‌تن. (نسخه خطی). چاپ نشده.
دیوان گوره (1382). (با مقدمۀ سید محمد حسینی، چاپ اول). کرمانشاه: انتشارات باغ نی.
طاهری، طیب. (2013). بانک سرحدان (چاپ اول). عراقـ‌اردبیل: چاپ موکریانی.
فیض کاشانی، محمدمحسن. (1415ق).  تفسیر الصافی (ج4). تهران: مکتبة الصدر.
قاصی، مجید. (1358). آئین یاری اهل حق (چاپ اول). تهران: ناشر مولف.
قمی، عباس. (1387). مفاتیح‌الجنان (مترجم: کمره‌ای، مصحح: محمدرضا اشرفی، چاپ دوم). تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.
قیصری، داود. (1398). رسائل قیصری (مقدمه و شرح سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ سوم). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
کلام دورۀ زنور. (بی‌تا). (نسخه خطی). چاپ نشده.
کلام قولتاس. (بی‌تا). (نسخه خطی). چاپ نشده.
کلام. (1394). (مترجم: سید امرالله شاه‌ابراهیمی). بی‌جا.
کلام چلتن. (بی‌تا). (به خط سید ایمان خاموشی). (نسخه خطی).
کلام دورۀ باباناوس. (بی‌تا). (به خط سید ایمان خاموشی 1375). (نسخه خطی).
کلام چهارده بدان. (بی‌تا). (نسخه خطی). چاپ نشده.
کلام دورۀ سید فرضی. (بی‌تا). (به خط سید ایمان خاموشی 1381). (نسخه خطی).
کلام دورۀ شاه‌حیاس. (1384). (گردآوری و مقدمه سید شمس‌الدین محمودی، چاپ اول). بی‌جا.
کلام دورۀ شاه‌‌خوشین. (بی‌تا). (نسخه خطی).
کلام دورۀ قالب. (بی‌تا). (نسخه خطی).
لاچین. (بی‌تا). دفتر . (نسخه خطی). چاپ نشده.
المجلسی، محمدباقر. (1425ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبارالائمه الاطهار (الطبعة الثانیۀ). لبنان‌ـ‌بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
مجمع‌الکلام اهل حق. (سرانجام)..(بی‌تا). (گردآورنده و مترجم: سام‌الدین تبریزیان، ج1 و 3). (نسخه خطی).
مقرم، عبدالرزاق. (1399). مقتل مقرم (چاپ اول). قم: طوبای محبت.
ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم. (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه (مصحح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، چاپ دوم). مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
ملاصدرا، محمدبن ابراهیم. (1425). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الااربعه (الطبعةالاولی). قم: منشورات  طلیعة النور.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار