بررسی راهبرد «معرفت‌شناسی اختلاف باور دینی» در الهیات تطبیقی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتۀ معارف، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استادیار دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 دانشیار دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مواجهه با تکثر دینی که از مهم‌ترین ویژگی‌های زیست در جهان معاصر است، مسئله‌های متعددی را در ساحت معرفت‌شناسی و الهیات مطرح کرده است و آگاهی از تنوع دینی و اختلاف باورهای دینی وظایف معرفتی فرد دین‌دار را به چالش می‌کشد. در حوزۀ معرفت‌شناسیِ اختلاف باور که زیرشاخه‌ای از معرفت‌شناسی است، وظایف معرفتی فرد در مواجهه با اختلاف باور تعیین می‌شود و راهکارهای متعددی از مصالحه‌گرایی تام تا نامصالحه‌گرایی برای تعیین وظیفۀ معرفتی در اختلاف باور معرفی می‌شود. الهیات تطبیقی نیز با رویکرد دینی و الهیاتی، قصد پاسخ‌گویی به چالش تکثر دینی و رویکردهای مختلف الهیاتی در مواجهه با تکثر دینی را دارد که از این طریق به دنبال فهمی عمیق‌تر از ایمان است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به دنبال یافتن راهکاری معرفتی با رویکرد معرفت‌شناسی اختلاف باور متناسب با الهیات تطبیقی است تا این الهیات نوظهور بتواند به اهداف و دستاوردهای الهیاتی خود برسد. نتیجه‌ای که از این پژوهش حاصل می‌شود آن است که با اتخاذ مبنایی میان نامصالحه‌گرایی و مصالحه‌گرایی و با تکیه ‌بر تشکیکی‌بودن باور دینی و طرح مناقشه در اثبات همتای معرفتی، می‌توان رویکردی هنجاری برای الهیات تطبیقی معرفی کرد تا این الهیات نوظهور در دام تعلیق باور، نسبی‌گرایی، شکاکیت و یا تغییر کیش گرفتار نشود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Consideration of the Approach of “Epistemology of Religious Disagreements” in Comparative Theology*

نویسندگان [English]

  • Morteza Peirojafari 1
  • Vahide Fakhar Nogani 2
  • Jahangir Masoudi 3
1 faculty of theology, ferdowsi university
2 Assistant professor, College of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
3 Associate professor, College of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

The encounter with religious plurality and diversity, which is a main characteristic of life in the contemporary world, has posed a number of epistemological and theological problems. Awareness of religious diversity and religious disagreements presents challenges to the discharge of epistemic duties by the religious person. In epistemology of disagreements, as a branch of epistemology, an individual’s epistemic duties in the face of disagreements are specified, and various approaches have been adopted from quite conciliatory views to steadfast views. Comparative theology takes up a religious approach to respond to the challenge of religious plurality and diverse theological approaches in the face of such plurality in order to arrive at a deeper understanding of religious faith. In this article, we deploy the descriptive-analytic method to find an epistemic solution based on the epistemology of religious disagreements with which this newly emerged theology can attain its goals. We conclude that by adopting an intermediary approach between steadfast and conciliatory views and drawing on the graded nature of religious beliefs and rejection of the idea of epistemic peers, we can propose a normative approach to comparative theology so that it does not fall into suspension of beliefs, relativism, skepticism, or religious conversion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistemology of disagreements
  • comparative theology
  • conciliatory view
  • steadfast view
  • religious plurality
  • degrees of belief
  • ethics of belief

مراجع

1. اکبرزاده، میثم. (1390). تأثیر عوامل غیرمعرفتی بر فرایند کسب معرفت. پژوهش‌های فلسفی‌‌-‌‌کلامی، 12(4)، صص 59–67. . https://doi.org/10.22091/pfk.2011.123
2. پترسون، مایکل؛ هاسکر، ویلیام. (1388). عقل و اعتقاد دینی (مترجمان: احمد نراقی و ابراهیم سلطانی). تهران: طرح نو.
3. پورسینا، زهرا. (1382). تأثیر گناه بر معرفت در اعترافات آگوستین قدّیس. نقد و نظر، 8(29-30)، صص 429–451.
4. حجتی، غزاله. (1397). رویکرد مصالحه‌گرایانه به چالش اختلاف نظر دینی. پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، 16(1)، صص 19–40.
5. حجتی، غزاله. (1398). اختلاف نظر دینی (بررسی معرفت‌شناختی). تهران: طه.
6. صادق‌نیا، مهراب. (1397). الهیات تطبیقی: تلاشی برای توسعۀ فهم متون مقدس. مطالعات تطبیقی قرآن کریم و متون مقدس، (1)، صص 31–48.
7. فرامرز قراملکی، احد؛ ناسخیان، علی‌اکبر. (1396). قدرت انگاره. قم: نشر مجنون.
8. قربانی، قدرت‌الله. (1393). عقلانیت تشکیکی نظام باورهای دینی. پژوهش‌های اعتقادی کلامی، 4(14)، صص 103–128.
9. کریم‌زاده، امید. (1394). معرفت‌شناسی اختلاف نظر و شواهد مرتبۀ بالاتر. نقد و نظر، 20(3)، صص 81–108.
10. کلونی، فرانسیس. (1390). درآمدی بر الاهیات تطبیقی. (مترجم: مالک شجاعی جوشقانی). کتاب ماه دین، 170(1)، صص 43–49.
11. مولوی، عزیزالله؛ موحدی، محمدرضا. (1396). تأثیر عوامل غیر معرفتی بر معرفت در آینۀ مثنوی معنوی مولوی. پژوهش‌های فلسفی کلامی، 19.

12. Basinger, David. (2020). Is it Reasonable to Believe That Only One Religion is True? In contemprory debates in philosophy of religion (second, p. 400). Oxford: wiley Blackweel.
13. Catherine Z. Elgin. (2010). Persistent Disagreement. Oxford University Press. Retrievedfrom https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093/ acprof:oso/9780199226078.001.0001/acprof-9780199226078-chapter-4
14. Choo, Frederick. (2018). The Epistemic Significance of Religious Disagreements: Cases of Unconfirmed Superiority Disagreements. Topoi. https://doi.org/10.1007/s11245-018-9599-4
15. Christensen, David. (2007). Epistemology of Disagreement: The Good News. Philosophical Review, 116(2), pp. 187–217. https://doi.org/10.1215/00318108-2006-035
16. Christensen, David. (2009). “Disagreement as Evidence: The Epistemology of Controversy,” Philosophy Compass. 4, no. 5 p. 758.
17. Christensen, David Phiroze& & Lackey, Jennifer (eds.). (2013). The epistemology of disagreement: new essays. Oxford: Oxford University Press.
18. Clooney, Francis X. (2010). Comparative Theology: Deep Learning Across Religious Borders. Wiley-Blackwell.
19. Cornille, Catherine. (2008). The Im-Possibility of Interreligious Dialogue. New York: Herder & Herder.
20. Cornille, Catherine. (2020). Meaning and method in comparative theology (First edition). Hoboken: Wiley.
21. DePoe J. (2011). The significance of religious disagreement. In: Evans J, Heimbach D (eds) Taking christian moral thought seriously: the legitimacy of religious beliefs in the marketplace of ideas. B & H Academic, Nashville,. In Taking christian moral thought seriously: the legitimacy of religious beliefs in the marketplace of ideas. Nashville.
22. Elga, Adam. (2007). Reflection and Disagreement. Nous, 41(3), pp. 478–502. https://doi.org/10.1111/j.1468-0068.2007.00656.x.
23. Frances, Bryan. Disagreement. polity, Cambridge, 2014.
24. Kelly, Thomas. (2019). The Epistemic Significance of Disagreement. In Contemporary Epistemology. pp. 249–264. John Wiley & Sons, Ltd. https://doi.org/10.1002/9781119420828.ch17
25. Kraft, James. (2012). The Epistemology of Religious Disagreement: A Better Understanding (2012th edition). Palgrave Macmillan.
26. Moyaert, M. (2017). Comparative Theology: Between Text and Rite. The Past, Present and Future of Theologies of Interreligious Dialogue, pp. 184–200.
27. Moyaert, Marianne. (2014). In Response to the Religious Other: Ricoeur and the Fragility of Interreligious Encounters. Lanham, Maryland: Lexington Books.
28. Moyaert, Marianne. (2015). Theology Today: Comparative Theology as a Catholic Theological Approach. Theological Studies, 76(1), pp. 43–64. https://doi.org/10.1177/0040563914565298
29. Pittard John. (2014). Conciliationism and religious disagreement. In Challenges to moral and religious belief: disagreement and evolution. Oxford University Press.
30. Pittard, John. (2021). Disagreement, Religious | Internet Encyclopedia of Philosophy. Retrieved from https://iep.utm.edu/rel-disa/
نقد و نظر
دوره 27، شماره 106 - شماره پیاپی 106
ویژه‌نامه یکصدمین سالگشت باز تأسیس حوزه علمیّه قم
تیر 1401
صفحه 165-195

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار