تحول در علم کلام از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی(ره)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دکتری کلام اسلامی، مؤسسۀ امام خمینی(رحمة الله )، قم، ایران.

چکیده

امروزه بحث تحول در علم کلام با توجه به تحولاتی که در جامعۀ اسلامی رخ داده و مسائل و شبهات جدیدی که مطرح شده، به بحث مهمی در عرصۀ دین‌پژوهی تبدیل شده است. آیت‌الله مصباح یزدی‌& نیز با توجه به شناخت دقیقی که از نیازهای جامعه داشته‌اند، کلام سنتی را در انجام وظایفش ناتوان می‌دانند و ضمن ضروری قلمداد‌کردن تحول در علم کلام، مباحث ارزنده‌ای را بیان کرده‌اند. مسئلۀ اصلی نوشتار حاضر این است که آیت‌الله مصباح یزدی& چه تبیینی از پیشینه، ضرورت و کیفیت تحول در علم کلام دارند؟ در نوشتار حاضر، با رجوع به آثار نوشتاری و گفتاری آیت‌الله مصباح یزدی& روشن می‌شود که ایشان معتقدند علم کلام از گذشته، پیوسته در حال تحول بوده و با توجه به مسائل و شبهاتی که امروزه به وجود آمده، تحول در آن ضروری است. از نگاه ایشان، مهم‌ترین تحولی که باید در علم کلام رخ دهد از جهت مسائل و مبانی آن است؛ کلام باید به مسائل جدید تجهیز و مسائل بدون کاربرد آن کنار گذاشته شود. از سوی دیگر، مبانی و اصول موضوعۀ علم کلام که سست یا گرفتار شبهات شده‌اند، باید در محل خودشان تقویت شوند تا علم کلام بتواند با اتکای بر آن‌ها از عهدۀ انجام وظایف خویش برآید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Transformation in Kalām in the view of Ayatollah Mesbah Yazdi

نویسنده [English]

  • Javad Ggholipoor
PhD, Islamic theology, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

Today transformation in Islamic theology or kalām is a major issue in religious studies, given the developments in the Islamic community. Given his insights into the needs of the society, Ayatollah Mesbah Yazdi believes that traditional kalām is incapable of discharging its functions. In his view, it is necessary to transform the Islamic theology, and hence, he makes great contributions to the field. The main question of the present article is Ayatollah Mesbah Yazdi’s account of the background, necessity, and manner of transformation in kalām. I draw on Ayatollah Mesbah Yazdi’s works to clarify that, on his account, kalām has always been in a process of transformation, and given the questions and skepticisms posed today, it is necessary to transform the field. In his perspective, the major change that should occur in kalām is in its problems and principles. Islamic theology should deal with new problems and discard outdated problems. On the other hand, those of the principles and axioms of kalām that have been undermined by skepticisms should be reinforced so that the field of kalām can rely on them and discharge its functions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ayatollah Mesbah Yazdi
  • transformation in kalām
  • traditional kalām
  • modern kalām
 قرآن کریم
1. ایجى، میر سید شریف. (1325ق). ‏شرح المواقف‏ (مصحح: بدرالدین نعسانى، ج1، چاپ اول‏). قم: الشریف الرضی‏.
2. تفتازانى، سعدالدین. (1409ق). شرح المقاصد (محقق و تعلیقه: دکتر عبدالرحمن عمیره، چاپ اول). قم:‏ الشریف الرضی‏.
3. جبرئیلی، محمدصفر. (1396). سیر تطور کلام شیعه، دفتر دوم (چاپ پنجم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
4. جوادی آملی، عبدالله. (1375). علم کلام (تعریف، وظیفه و قلمرو). قبسات، 1(2)، صص (60-67).
5. حنفی، حسن. (2016م). نحو علم کلام جدید: تاریخیة علم الکلام. فی: علم الکلام الجدید (الرفاعی، عبدالجبار، الطبعة الاولی). بغداد: مرکز دراسات فلسفة الدین.
6. ربانی گلپایگانی، علی. (1378). درآمدی بر علم کلام (چاپ اول). قم: انتشارات دارالفکر.
7. رضوی، رسول. (1396). تاریخ کلام امامیه (چاپ اول). قم: چاپ و نشر دارالحدیث.
8. الرفاعی، عبدالجبار. (2016م). تمهید لدراسة علم الکلام الجدید. فی: علم الکلام الجدید (الرفاعی، عبدالجبار، الطبعة الاولی). بغداد: مرکز دراسات فلسفة الدین.
9. سبحانی، جعفر. (1382). مدخل مسائل جدید در علم کلام (ج1، چاپ دوم). قم: مؤسسۀ امام صادق علیه السّلام.
10. شریف، میان‌محمد. (1370(. تاریخ فلسفه در اسلام (مترجم: گروهی از مترجمان، ج4، چاپ اول). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
11. شیخ صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی. (1398ق). التوحید (چاپ اول). قم‏: مؤسسة النشر الإسلامی.
12. شیخ صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی. (1985م). من لایحضره الفقیه (محقق و تعلیقه: سید حسن خراسانی، چاپ ششم). بیروت: دار الاضواء.
13. شیروانی، علی. (1391). چیستی و گسترۀ کلام جدید (چاپ اول). در: مباحثی در کلام جدید (شیروانی، علی و همکاران). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
14. صدرالمتألهین. (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة (ج1، چاپ سوم). بیروت: دار احیاء التراث‏.
15. علامه حلى، ابن مطهر. (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (مصحح و تعلیقه: حسن حسن‌زاده آملى، چاپ چهارم). قم: ‏مؤسسة النشر الإسلامی.
16. کاشفی، محمدرضا. (1386). کلام شیعه (چاپ دوم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
17. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، ج1، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
18. لاهیجى، فیاض. (بی‌تا). ‏شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام‏. اصفهان: انتشارات مهدوى‏.
19. مصباح یزدی، محمدتقی. (1381). تهاجم فرهنگی (محقق و نگارش: عبدالجواد ابراهیمی، چاپ اول). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
20. مصباح یزدی، محمدتقی. (1383). نگاهی به سیر شبهات در اعتقادات دینی (سخنرانی در کانون گفتمان دینی، سالن اجتماعات فیضیه). https://mesbahyazdi.ir/node/185 /
21. مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). تحول در علم کلام (سخنرانی در همایش تحوّل در علم کلام).
22. مصباح یزدی، محمدتقی. (1389). دربارۀ پژوهش (تدوین و نگارش: جواد عابدینی، چاپ اول). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
23. مصباح یزدی، محمدتقی. (1391الف). آفتاب مطهر (تدوین و نگارش: غلام‌رضا گلی‌زواره، چاپ چهارم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
24. مصباح یزدی، محمدتقی. (1391ب). پیدایش و پیشرفت علوم اسلامی (سخنرانی در همایش رونمایی از آثار مرکز دائرة‌المعارف).   https://mesbahyazdi.ir/node/4090
25. مصباح یزدی، محمدتقی. (1394). تعدد قرائت‌ها (محقق و پژوهش: غلامعلی عزیزی‌کیا، چاپ چهارم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة اللّه علیه.
26. مصباح یزدی، محمدتقی. (1398). آموزش فلسفه (ج1، چاپ پنجم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
27. مطهری، مرتضی. (1376). مجموعه آثار (ج3 و 24). تهران: انتشارات صدرا.
28. نعمانی، شبلی. (1329) علم کلام جدید (مترجم: سید محمدتقی فخر داعی گیلانی). تهران: بی‌نا.