تبیین، بررسی و نقد اندیشۀ دینی کانت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه تهران پردیس فارابی.

چکیده

یکی از مهم‎ترین مباحث مطرح در طول تاریخ تفکر بشری، مقولۀ دین و یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان در تفکر غرب ایمانوئل کانت است. کانت در بسیاری از حوزه‎های دانش بشری، از جمله حوزه دین تأثیرگذار بوده است. پس از وی از آرای دینی او تفسیرهای گوناگونی شده است که برخی از این برداشت‎ها با سوء فهم‎هایی نیز همراه بوده است. نویسنده در این مقاله با بررسی دقیق نظام فکری- فلسفی کانت بر آن است که تفکر دینی وی در مجموع دارای دو مرحلۀ سلبی و ایجابی است. او در نقد اول و تمهیدات که دیدگاه معرفت‎شناسانۀ خود را ارائه می‎دهد و در پی محدود‎کردن عقل است تا به‎زعم خویش جایی برای دین باز کرده باشد، دیدگاه سلبی خود را عرضه کرده و مفاهیم اساسی خدا، نفس و اراده را در حوزۀ عقل نظری اثبات‎ناپذیر می‎داند، اما در نقد دوم با گرایش به سمت اخلاق و اولویت‎بخشی به آن، با ارائه دیدگاه ایجابی خود، دین را تابع اخلاق قرار می‎دهد؛ اندیشه‎ای که راه را به سمت سکولاریسم گشوده و تعطیلی عقل و خردورزی را در پی داشته است. از این‎رو، نویسنده کوشیده است ضمن نشان‎دادن مبانی نادرست فکری که او را به نقد دین واداشته است، ضعف‎های نظریه دینی کانت را نیز بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examination of Kant's Religious Thought

نویسنده [English]

  • Hassan Mehrnia
چکیده [English]

One of the most important issues throughout the history of human thought is religion, and one of the most influential philosophers in the Western tradition is Imanuel Kant. Kant has been influential in many fields, including religion. His religious views have been interpreted in ways that have sometimes been surrounded with misunderstandings. In this paper I will review Kant's philosophical system, showing that his religious thought has two stages: negative and positive. In the First Critique and Prolegomena, Kant presents his epistemological view and seeks to limit the scope of reason in order to find room for religion-this is the negative stage at which he takes the basic notions of God, soul and will to be unprovable by reason, but in the Second Critique, Kant concerns himself with morality-this is the second stage at which he subjects religion to morality. This approach, in my view, has led him to secularism and the suspension of reason in religious matters. Thus, I seek to undermine the principles on which he criticized religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Morality
  • Theoretical Reason
  • Practical Reason
  • theology
  • God

مراجع

1. قرآن کریم.
2. جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفۀ دین، تبیین برهان‎ها اثبات خدا، قم: مرکز نشر اسراء.
3. پلانتینگا، الوین (1376)، فلسفۀ دین، خدا، اختیار و شر، ترجمه: محمد سعیدی‎مهر، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
4. کانت، ایمانوئل (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمه: ادیب سلطانی، تهران: انتشارات امیر‎کبیر.
5. ــــــــــــــ (1381)، دین در محدودۀ عقل تنها، ترجمه: منوچهر صانعی دره‎بیدی، تهران: انتشارات نقش و نگار.
6. ــــــــــــــ (1367)، تمهیدات: مقدمه‎ای برای هر مابعدالطبیعه آینده، ترجمه و شرح: غلامعلی حداد عادل، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7. کاپلستون، فردریک (1360)، کانت، ترجمه: منوچهر بزرگمهر، تهران: انتشارات علمی و مرکز نشر دانشگاهی.
8. کورنر، اشتفان (1380)، فلسفۀ کانت، ترجمه: عزت الله فولادوند، تهران: انتشارات خوارزمی.
9. گیسلر، نورمن ای. (1375)، فلسفۀ دین، ترجمه: حمیدرضا آیت اللهی، ج 1، تهران: انتشارات حکمت.
10. مصباح، محمدتقی (1386)، دروس فلسفۀ اخلاق، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
11. مطهری، مرتضی (1390)، فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات صدرا.
12. احدی‎شعار، سید محمد‎مهدی (1384)، «نقادی دین در تفکر دینی کانت»، سروش اندیشه، ش 12 و 13.
13. تمیمی، رقیه (1383)، «دین و دینداری از دیدگاه کانت»، مقالات همایش بین المللی دویست سال پس از کانت، حمیدرضا آیت اللهی و حسین کلباسی اشتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
14. کانت، ایمانوئل (1374)، گفتار در اخلاق، ترجمه: منوچهر صانعی دره‎بیدی، ارغنون، ش 5 و6.
15. کریچلو، هارولد، ای. (1378)، «مقایسه دیدگاه‎های فلسفی کانت و هگل دربارۀ دین»، ترجمه: عبدالعلی دستغیب، نامۀ فلسفه، ش 7.
16. Dudleg, Will & Engelhard Kristina (2011), Immanuel Kant, Key Concepts, Acumen publisher.
17. Guyer, Paul (1992), The cambridge Companion to Kant, Cambridge University Press.
18. Kant, Immanuel (1929), Critique of Pure Reason, Norman Kemp Smith (ed.), New York: Macmillan Company.
19. ________ (1997), Lectures on Metaphysics, Trans & Karl Ameriks (eds.), University of Notredame, Cambridge University press.
20. ________ (1988), Religion withing Boundaries of mere Reason,trans by Allen Wood, Cambridge university press.
21. Norman Kemp, Smith (1964), Immanuel Kant’s critique of Pure Reason, Macmillian & Company Limited.
22. Plantinga, Alvin (2010), “Extract From The Ontological Argument, ” Philosophy Of Religion, William J. Wainwright (ed.), London & New York: Routledge.
23. Wainwright J. William (2010), Philosophy of Religion, vol 2, London & New York: Routledge.
24. Ward, Keith (1992), Kant’s teleological Ethic, From Critical Assessmemts, ImmanuelKant, Ruth Chadwich (ed.), London & NewYork: Routledge.
25. Wood Allen & Giovaanni George (1996), Immanuel Kant, Religion and Rational theology, Cambridge University press.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار