بررسی نقش جبرئیل در نزول لفظی وحی از منظر عرفان اسلامی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه زنجان، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان، ایران

چکیده

این مقاله پس از آنکه به‌اجمال دیدگاه‌های مطرح در حقیقت نزول وحی را بیان می‌کند، بر اساس اندیشه‌های عرفانی در تحلیل و بیان مراتب هستی و تجلّی حق در این مراتب، بیان می‌کند که قرآن کریم نیز ضرورتاً منفصل از مراتب پیشین هستی نیست و در هر مرتبه‌ای متناسب با آن مرتبه، حضور دارد؛ از‌این‌رو از مرتبه «عنداللهی» و «ام الکتابی» تا مرتبه مادی، متناسب با هر مرتبه‌ای، به صورت اجمال یا تفصیل حضور دارد. به‌طبع اولین حضور تفصیلی قرآن به صورت لفظی بر اساس مراتب هستی، در عالم مثال خواهد بود؛ عالمی که عوارض ماده را دارد، بدون آنکه اصل ماده را داشته باشد. این مقاله بر اساس وحی رسالی و جایگاه جبرئیل در این وحی، معتقد است چون صورت‌های عالم مثال نزد فرشته وحی حاضر است و او فرشته‌ای است که «تنزیل قرآن» به او نسبت داده شده است، این نسبت، نسبتی حقیقی است و از حضور فعال وی در این تنزیل حکایت دارد و آن صورت‌بخشی الفاظ قرآن در مرتبه خیال منفصل و خیال متصل و تنزیل آن در قلب نبی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Role of Gabriel in the Verbal Revelation from an Islamic Mystical Point of View

نویسندگان [English]

  • asghar aghaei 1
  • Hossein Atrak 2
  • mohsen jahed 2
1 PhD student of philosophy, University of Zanjan, Iran
2 Associate professor of philosophy, University of Zanjan, Iran
چکیده [English]

This paper briefly reviews different views of the nature of revelation (waḥy), and then states that, in accordance to mystical views of the analysis of the stages of being and the manifestation of God in these stages, and thus, the Quran is not necessarily detached from prior stages of being and is present in each stage as appropriate to that stage. Thus, the Quran is present in the “Before-God” and “the Mother Book” stage down to the material stage, existing in condensed (ijmālī) or expanded (tafṣīlī) forms. Given the stages of being, the first expanded verbal presence of the Quran would be in the imaginal world (‘ālam al-mithāl), in which material accidents exist without the existence of the matter itself. Given the missionary revelation and the place of Gabriel (or Jabra’īl) therein, the paper argues that since forms of the imaginal world are present to the angel of revelation, and he is the one to whom the revelation is attributed, the attribution is genuine, indicating his active presence in the revelation, which is the formulation of Quranic words at the stage of detached and attached imagination and sending it down to the heart of the Prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gabriel
  • propositional revelation
  • verbal revelation
  • missionary
  • revelation

مراجع

1. ابن‌ بابویه، محمد بن علی (1398ق)، التوحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
2. ابن خمیس موصلی، حسین بن نصر (1427ق)، مناقب الأبرار ومحاسن الأخیار فی طبقات الصوفیة، تصحیح: سعید عبدالفتاح، بیروت: دار الکتب العلمیه
3. ابن‌عربی، محمد بن علی (1421ق)، تنبیهات علی علو الحقیقه المحمدیه العلیه (مجموعه رسائل ابن‌عربی)، بیروت: دار المحجة البیضاء.
4. ـــــــــــــــ (1422ق)، تفسیر ابن‌عربی (تأویلات عبد الرزاق)، تصحیح: سمیر مصطفی رباب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
5. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، الفتوحات المکیة، بیروت: دار الصادر.
6. ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر (1425ق)، مدارج السالکین، تصحیح: عبدالغنی محمدعلی الفاسی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
7. اشرفی، امیررضا (1387)، «الهی‌بودن متن قرآن از منظر علامه طباطبایی و نقش آن در تفسیر المیزان»، قرآن‌شناخت، ش1.
8. امینی‌نژاد، علی (1390)، حکمت عرفانی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
9. امین، احمد (1965)، زعماء الإصلاح فی‌العصر الحدیث، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
10. آشتیانی، جلال الدین (1370)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، چ3، تهران: امیرکبیر.
11. ـــــــــــــــ (1360)، تمهید القواعد، مقدمه الاشتیانی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
12. آملی، سید حیدر (1368)، جامع الأسرار ومنبع الأنوار، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
13. ـــــــــــــــ (1422ق)، تفسیر المحیط الأعظم، تصحیح: سیدمحسن موسوی تبریزی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
14. ـــــــــــــــ (1368)، نقد النقود فی معرفه الوجود، سیدحیدر، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
15. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (1403ق)، بحار الانوار، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
16. بدلیسی، عمار بن محمد (1999)، بهجة الطائفة، بیروت: دار النشر فرانز شتاینر.
17. بقلی شیرازی، محمد بن روزبهان (1428ق)، تقسیم الخواطر، تصحیح: احمد فرید مزیدی، قاهره: دار الآفاق العربیه.
18. ـــــــــــــــ (1426ق)، مشرب الارواح، بیروت: دار الکتب العلمیة.
19. ـــــــــــــــ (1428ق)، المصباح فی مکاشفة بعث الأرواح، بیروت: دار الکتب العلمیة.
20. بونی، احمد بن علی (1427ق)، شمس المعارف الکبری، چ2، بیروت: مؤسسه النور للطبوعات.
21. تلسمانی، سلیمان بن علی (1371)، شرح منازل السائرین، تصحیح: عبدالحفیظ منصور، قم: بیدار.
22. جوادی آملی، عبدالله (1378)، قرآن در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
23. ـــــــــــــــ (1394)، «نزول وحی»، معارج، ش1.
24. حسن‌زاده آملی، حسن (1381)، هزار و یک کلمه، چ3، قم: بوستان کتاب.
25. حقی بروسوی، اسماعیل (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
26. خمینی، روح الله (1373)، آداب الصلوة، چ3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
27. ـــــــــــــــ (1417ق)، التعلیقة علی الفوائد الرضویة، تهران: مؤسسه نشر آثار الامام الخمینی.
28. ـــــــــــــــ (1375)، [حواشی امام بر] شرح فصوص الحکم قیصری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
29. عبودیت، عبدالرسول (1392)، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، چ2، تهران: سمت.
30. دیلمی، حسن بن محمد (1427ق)، غرر الاخبار، تصحیح: اسماعیل ضیغم، قم: دلیل ما.
31. رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد (1371)، کشف الأسرار وعدة الأبرار، تصحیح: علی‌اصغر حکمت، چ5، تهران: امیرکبیر.
32. سبزواری، محمدابراهیم (1386)، شرح گلشن راز، تهران: نشر علم.
33. سلمی، محمد بن حسین (1369)، مجموعة آثار السلمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
34. شریف جرجانی، علی بن محمد (1370)، کتاب التعریفات، چ4، تهران: ناصرخسرو.
35. شعرانی، عبدالوهاب (1418ق)، الیواقیت و الجواهر فی بیان عقائد الأکابر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، مؤسسة التاریخ العربی.
36. صدرالمتالهین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
37. صفار، محمد بن حسن (1404ق)، بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة الله العظم المرعشی.
38. طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
39. غزالی، محمد بن محمد (1416ق)، الرسالة اللدنیه (از مجموعه رسائل الامام الغزالی)، بیروت: دار الفکر.
40. ـــــــــــــــ (1416ق)، مشکاة الانوار (مجموعه رسائل الامام الغزالی)، بیروت: دارالفکر.
41. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، إحیاء علوم الدین، بیروت: دار الکتب العربی.
42. ـــــــــــــــ (1416ق)، الکشف والتبیین فی غرور الخلق اجمعین (مجموعة رسائل الإمام الغزالی)، بیروت: دار الفکر.
43. فرغانی، سعدالدین محمد بن احمد (1428ق)، منتهی المدارک فی شرح تائیة ابن‌فارض، تصحیح: عاصم ابراهیم کیالی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
44. ـــــــــــــــ (1379)، مشارق الدراری شرح تائیه ابن‌فارض، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، چ2، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
45. قدردان ملکی، محمدحسن (1382)، «کیفیت نزول قرآن و رهیافت‌های گوناگون آن»، قبسات، ش 29.
46. قشیری، عبدالکریم بن هوازن (2007)، کتاب المعارج، بیروت: دار المکتبة بیبلیون.
47. قونوی، صدرالدین (2008)، شرح الأسماء الحسنی، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
48. قیصری، داود بن محمود (1375)، شرح فصوص الحکم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
49. کاشانی، عبدالرزاق (1426ق)، کشف الوجوه الغر لمعانی نظم الدر، تصحیح: احمد فرید مزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
50. ـــــــــــــــ (1426ق)، اصطلاحات الصوفیه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
51. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
52. گیلانی، عبدالقادر (1428ق)، سر الأسرار ومظهر الأنوار فیما یحتاج إلیه الأبرار، تصحیح: احمد فرید مزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
53. موسوی بجنوردی، سیدکاظم (1377)، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چ2، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
54. نراقی، محمدمهدی (بی‌تا)، جامع السعادات، تصحیح: سیدمحمد کلانتر، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
55. نصر حامد، ابوزید (1389)، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، چ5، تهران: طرح نو.
56. هیک، جان (1376)، فلسفه دین، ترجمه: بهزاد سالکی، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار