کارکردها و چالش‌های گسترش حکمت عملی با تکیه بر آموز‌ه‌های فارابی و آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه و کلام اسلامی

چکیده

حکمت عملی به‌عنوان علمی برهانی یکی از اقسام حکمت به‌معنای عام است که در تاریخ فلسفه اسلامی توجه چندانی بدان نشده است. با توجه کافی به کارکردها و اهمیت بُعد عملی فلسفه اسلامی و نیز پرداختن به حضور آن در زندگی روزمره می‌توان به علوم انسانی برآمده از حکمت اسلامی رهنمون شد. نیز با توجه به نقش این علم در فهم آموز‌ه‌های عملی دین و تأثیر آن در رساندن انسان به سعادت، انتظار می‌رود خیزشی گسترده برای احیا و توسعه این علم صورت گیرد. البته همواره موانع و چالش‌هایی در مسیر گسترش‌ این علم وجود داشته است؛ همچون یکسانی آموز‌ه‌های این علم با احکام شریعت و کلام اسلامی، برآمدن آن از فلسفه یونان، برخی موانع سیاسی و اجتماعی و زمینه‌سازی برای مباحث شک‌برانگیز در آموز‌ه‌های عملی. با بررسی این موانع، ملاحظه می‌شود که این موانع هرگز نمی‌تواند توجیه مناسبی برای درحاشیه‌ماندن حکمت عملی در مجامع علمی و فلسفی مسلمانان باشد. در این مقاله، اهمیت حکمت عملی و برخی مسائل آن از دیدگاه حکیمان مسلمان به‌ویژه فارابی و آیت‌الله جوادی آملی بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Functions and Challenges of Expanding the Practical Wisdom according to the Views of Farabi and Ayatollah JavadiAmoli

نویسنده [English]

  • Hesamoddin sharifi
PhD of Islamic philosophy and theology
چکیده [English]

As a discursive science, practical wisdom is part of wisdom in general, which has been ignored throughout the history of Islamic philosophy. Human sciences based on Islamic wisdom can be discovered if we pay adequate attention to functions of the practical aspect of Islamic philosophy and its presence in people’s daily lives. Also, given its role in understanding the practical doctrines of the religion and the achievement of human happiness, we expect to see a widespread movement for a revival and development of practical wisdom. Of course, there have always been challenges for its expansion, such as the identity of its doctrines with the laws of sharia and the Islamic theology, its roots in Greek philosophy, certain political and social obstacles, and its role in raising skepticisms about practical doctrines. After assessing these challenges, it will turn out that they can never provide a justification for the marginalization of practical wisdom in academic and philosophical communities of Muslims. In this paper, I have examined practical wisdom and some of its problems in the view of Muslim philosophers, and in particular, Farabi and Ayatollah JavadiAmoli.

کلیدواژه‌ها [English]

  • practical wisdom
  • theoretical wisdom
  • religious laws
  • Farabi
  • Ayatollah JavadiAmoli

مراجع

1. ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله (1400)، رسائل ابن‌سینا، عیون الحکمه، قم: انتشارات بیدار.
2. ـــــــــــــــ (1405 الف)، منطق شفا، تحقیق ابراهیم مدکور، قاهره: المطبعة الامیریه، چاپ اول.
3. ـــــــــــــــ (1405 ب)، منطق المشرقیین، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، چاپ دوم.
4. ـــــــــــــــ (1405ج)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
5. ـــــــــــــــ (1376)، الهیات شفا، تحقیق حسن‌زاده آملی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم.
6. ـــــــــــــــ (1379)، تعلیقات، قم: بوستان کتاب.
7. ابو نصر، فارابی (1980)، افلاطون در اسلام، عبد الرحمن بدوی، بیروت: دار الاندلس.
8. ـــــــــــــــ (1991)، الملة، تصحیح محسن مهدی، بیروت: طبع ثانی، دار المشرق.
9. ـــــــــــــــ (1995)،‌ آراء اهل المدینه الفاضله، مقدمه و شرح و تعلیق از دکتر على بو‌ملحم‏، بیروت: مکتبة الهلال‏، چاپ اول.‏
10. ـــــــــــــــ (1996)، احصاء العلوم، مقدمه وشرح علی بوملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
11. ـــــــــــــــ (1408)، منطقیات فارابی، قم: انتشارات مکتبة آیة الله مرعشی نجفی.
12. ـــــــــــــــ (1413)، الاعمال الفلسفیه (رساله «تنبیه علی سبیل السعاده» و «تحصیل السعاده»)، مقدمه و تحقیق و تعلیق جعفر آل یاسین، ‏بیروت: دار المناهل.‏
13. ارسطو (1366)، متافیزیک، ترجمه شرف الدین خراسانى، تهران: نشر گفتار.
14. جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسراء.
15. ـــــــــــــــ (1389)، «ویژگی‌های فلسفه و نسبت آن با علوم»، اسراء، دوره 2، ش 5.
16. ـــــــــــــــ (1386الف)، رحیق مختوم، ج 1 و 2، قم: مرکز نشر اسراء.
17. ـــــــــــــــ (1386ج)، شمس الوحی تبریزی، قم: مرکز نشر اسراء.
18. ـــــــــــــــ (1387الف)، عین النضاخ (تحریر تمهید القواعد)، قم: مرکز نشر اسراء.
19. ـــــــــــــــ (1387ب)، نسبت دین و دنیا، قم: مرکز نشر اسراء.
20. ـــــــــــــــ (1388)، حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسراء.
21. ـــــــــــــــ (1389)، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، قم: مرکز نشر اسراء.
22. داوری، رضا (1379)، مقام فلسفه در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.
23. شکراللهی، نادر (1387)، «علل کمرنگی حکمت عملی در فلسفه اسلامی»، پژوهش و حوزه، ش 34 و 35.
24. صدر الدین شیرازی، محمد بن‌ابراهیم (1354)، مبدأ و معاد، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم.
25. ـــــــــــــــ (1360)، شواهد الربوبیه، تصحیح و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی، مشهد: دانشگاه مشهد، چاپ دوم.
26. ـــــــــــــــ (1361)، عرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: مولی.
27. ـــــــــــــــ (1363)، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران: کتابخانه طهوری.
28. ـــــــــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، 9 جلد، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
29. فدایی عراقی، غلامرضا (1389)، «جایگاه حکمت عملی در تاریخ فلسفه اسلامی»، تاریخ فلسفه، ش 2.
30. یزدان‌پناه، سیدیدالله (1396)، «فلسفه فلسفه»، قم‌: کتاب فردا، چاپ اول.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار