رویکرد باطنی شهید ثانی به شریعت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

2 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

3 استادیار دانشگاه تهران

چکیده

فهم باطنی از شریعت در میان عالمان شیعی با فراز و فرودهایی در طول تاریخ همراه بوده است. اگرچه کمتر عالم شیعی می‌توان یافت که منکر باطن برای دین باشد، نبود توجه کافی به باطن شریعت نوعی ظاهرگرایی افراطی و خشک ضد عرفانی را در میان عالمان شیعی می‌نمایاند. در این میان، نگاه باطنی شهید ثانی هم‌سو با رویکرد رایج در میان عارفان مسلمان است. از نگاه وی، اصالت‌دادن به باطن و تبعی‌دانستن ظاهر بر اهمیت بُعد باطنی دین می‌افزاید. بنابر این رویکرد، عالمان رسمی محتاج عالمان حقیقی‌ای هستند که بر علوم حقیقی اشراف دارند و جایگاه ایشان بسیار برتر از عالمان ظاهری است. به باور شهید ثانی، در میان اعضا و اعمال انسان نیز، قلب و اعمال مربوط به آن اصل و مقصد دین است. وی در مقام فقیهی بنام افزون بر توجه به علوم ظاهری همچون فقه و انجام‌دادن عبادت‌ها و فهم قرآن، بدون انکار ظواهر و کاستن از اهمیت آن، همواره جانب باطنِ حقیقت را به‌عنوان امر اصیل رعایت کرده است. از رهگذر توجه به رویکرد باطنی عالمان و فقیهان بنام امامیه، می‌توان از خطر ظاهر‌گرایی که در میان برخی از عالمان اهل سنت و حتی عالمان شیعی درحال رواج است دور ماند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

ShahīdThānī’s Inward (Bāṭinī) Approach to Sharia

نویسندگان [English]

  • hamed Aleyamin 1
  • Mohammad Soori 2
  • Seyyed MohammadReza Musavi Faraz 3
1 Assistant Professor of faculty of Islamic knowledge and Thought, University of Tehran
2 Assistant professor at Islamic Sciences and Culture Academy
3 Assistant professor at Tehran University
چکیده [English]

Throughout history, an inward (or bāṭinī) understanding of sharia has had ups and downs among Shiite scholars. Although there are few Shiite scholars who deny an “inward” aspect for the religion, ignorance of the inward aspect of sharia has culminated in a radical and austere anti-mystic outward (ẓāhir) approach among Shiite scholars. ShahīdThānī’s inward approach is in line with the common approach adopted by Muslim mystics. For him, assigning an original place to the inward and a subsidiary place to the outward adds to the importance of the inward aspect of the religion. On this approach, official scholars are in need of true scholars who master true knowledge and whose place is superior to outward scholars. According to ShahīdThānī, among human body parts and actions, the main focus of the religion consists in the heart and actions related to it. As a prominent faqīh (jurisprudent), he has always observed the inward aspect of the reality as the authentic, in addition to outward knowledge such as fiqh (jurisprudence), worships, and understanding the Qur’an, without denying or diminishing outward aspects. By considering the inward approach of prominent Imāmī scholars and jurisprudents, one can avoid the dangers of the outward approach that has begun to be popular among some Sunni, and even Shiite, scholars today.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ShahīdThānī
  • inward (bāṭin)
  • sharia
  • ṭarīqa (the path)
  • ḥaqīqa (the truth)
  • heart

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. آملی، سیدحیدر (بی‌تا)، جامع الأسرار ومنبع الأنوار، تصحیح هانری کربن، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى‏.

    2. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، اسرار الشریعه واطوار الطریقه وانوار الحقیقه، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.

    1. 3.  ـــــــــــــــ (۱۳۷۷)، جامع الاسرار ومنبع الانوار، ترجمهٔ هاشمى علیا، تهران: قادر.

    4. انصارى، خواجه‌عبدالله (1417ق)، منازل السائرین، تهران: دار العلم.

    5. برقی، احمد بن‌محمد بن‌خالد (۱۳۷۱ق)، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه.

    6. تستری، سهل بن‌عبدالله (1423ق)، تفسیر التسترى‏، تصحیح عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیه.

    7. تلمسانی، عفیف‌الدین (1374)، شرح منازل السائرین، تصحیح عبد الحفیظ منصور، قم: انتشارات بیدار.

    8. جَنْدی، مؤیدالدین (1387)، شرح فصوص الحکم، تصحیح جلال ‌الدین آشتیانی، قم: ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب.

    9. رازی، فخرالدین (2004)، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بیروت: دار الکتب العلمیه.

    10. سَرّاج طوسى، ابونصر (1914)، اللمع فى التصوف‏، تصحیح نیکلسون، لایدن: مطبعة بریل‏.

    11. سُلَمی نیشابوری، ابوعبد الرحمن (1388)، «بیان الشریعة و‌الحقیقة»، در مجموعه‌آثار ابو عبدالرحمن سُلَمی، ج ۳، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

    12. شهید ثانی، زین‌الدین علی (1409الف)، منیة المرید فی أدب المفید والمستفید، تصحیح رضا مختاری، قم: بوستان کتاب.

    13. شهید ثانی، زین‌الدین علی (1409ب)، منیة المرید فی أدب المفید والمستفید، تصحیح رضا مختاری، قم: بوستان کتاب.

    14. ـــــــــــــــ (1421الف)، رسائل الشهید الثانی، تصحیح رضا مختاری، قم: بوستان کتاب.

    15. ـــــــــــــــ (1421ب)، رسائل الشهید الثانی، تصحیح رضا مختاری، قم: بوستان کتاب.

    16. ـــــــــــــــ (بی‌تا الف)، رسائل الشهید الثانی، قم: مکتبة بصیرتی.

    17. ـــــــــــــــ (بی‌تا ب)، رسائل الشهید الثانی، قم: مکتبة بصیرتی.

    18. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، مسکن الفؤاد عند فقد الإحبه والأولاد، قم: کتابخانه بصیرتى.

    19. صفار قمی (1381)، بصائر الدرجات، تصحیح محسن کوچه‌باغی، تهران: منشورات الاعلمی.

    20. عیاشی، محمد بن‌مسعود (1375)، تفسیر العیاشی، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: المکتبة العلمیة الإسلامیة.

    21. غزالی، محمد (1386)، احیاء علوم الدین‏، تصحیح حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى‏.

    22. فرغانی، سعیدالدین (1379)، مشارق الدراری، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، قم: ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب.

    23. ـــــــــــــــ (1386)، منتهى المدارک، تصحیح وسام خطاوی، قم: مطبوعات دینى.

    24. قشیرى، ابونصر (بی‌تا)، (نسخه خطی)، کتاب الشواهد والأمثال، استانبول: نسخهٔ خطی کتابخانهٔ ایاصوفیا به شمارهٔ ۴۱۲۸.

    25. قیصرى، داود (1375)، شرح فصوص الحکم، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، تهران: امیر کبیر.

    26. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.

    27. مکى، ابوطالب (1417)، قوت القلوب، تصحیح عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیة.

    28. ـــــــــــــــ (1424)، علم القلوب، تصحیح عبدالقادر احمد عطا، بیروت‏: دار الکتب العلمیة.

    29. نجم‌الدّین کبری (1363)، آداب الصّوفیه، تصحیح قاسمی، تهران: زَوّار.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار