بررسی استدلال مستقیم بر نفی مسئولیت اخلاقی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

فیلسوفان ناسازگارگرا با اتکا بر دو شرط «لزوم بدیل‌های گشوده برای عامل اخلاقی» و «انتخاب‌گری اصیل شخص از میان این بدیل‌های محتمل» و نیز منشاء حقیقی‌بودن او نسبت به کنش‌هایش، ضرورت و تعیّن علّی را با اراده آزاد و مسئولیت اخلاقی متعارض برشمرده‌اند. ون اینوگن ازجمله این فیلسوفان است که با استدلالی مستقیم و بی‌آنکه از مفاهیمی همچون «توانایی عمل به‌گونه‌ای دیگر» یا «اجتناب‌پذیری» یاری بگیرد، می‌کوشد تا هرگونه تعیّن علّی را مستلزم انتقال عدم مسئولیت به عامل اخلاقی معرفی کند، زیرا از منظر وی چنین ضرورت اجتناب‌ناپذیری مرادف با فقدان اراده آزاد و مسئولیت اخلاقی عامل در برابر رخداد و در گام واپسین نتایج و پیامدهای آن است. اما در این مقاله نشان می‌دهیم که مقدمه نخست این استدلال و تصویری که او از نسبت ضرورت علّی با آزادی اراده در کنش‌های انسانی ارائه می‌دهد، نامقبول و مخدوش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Examination of the Direct Argument against Moral Responsibility

نویسندگان [English]

  • Javad Danesh
  • Ebrahim Alipour
Assistant professor in Islamic Sciences and Cultures Academy
چکیده [English]

Relying on the two conditions of the “necessity of open alternatives to moral agents” and “genuine choice of the person from among the alternatives” as well as the agent being a true origin of his or her actions, incompatibilists believe that causal determination is incompatible with free will and moral responsibility. One such philosopher is van Inwagen who brings a direct argument—without drawing on notions such as “the ability to do otherwise” or “inevitability”—to show that any causal determinism is incompatible with the responsibility of moral agents, because, in his view, such an inevitable necessity amounts to the absence of the agent’s free will and moral responsibility. In this paper, we show that the first premise of this argument, and the picture van Inwagen provides for the relationship between causal necessity and free will in human actions, are unacceptable and objectionable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral responsibility
  • incompatibilism
  • direct argument
  • van Inwagen
  • Frankfurt-type example
1. ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله (1379)، النجاة، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.
2. سهروردی، شهاب الدین یحیی (1396ق)، مجموعه مصنفات، ج 1، تصحیح و تحقیق هنری کربن، تهران: انتشارات انجمن اسلامی فلسفه ایران.
3. ملاصدرا، محمد بن‌ابراهیم (1981م)، الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الاربعه، ج 6 و 7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
4. ـــــــــــــــ (1381)، المبدأ والمعاد، ج 1، تصحیح محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
5. Fischer John Martin and Ravizza Mark (1998), Responsibility and Control: A Theory of Moral Responsibility, New York: Cambridge University Press.
6. Kane Robert (2005), A Contemporary Introduction to Free Will, New York: Oxford University Press.
7. Mele Alfred (2006), Free Will and Luck, New York: Oxford University Press.
8. Pereboom Derk (2003), Living without Free Will, New York: Cambridge University Press.
9. Ravizza Mark (1994), “Semi-Compatibilism and the Transfer of Nonresponsibility,” Philosophical Studies, No. 75.
10. Stump Eleonore (2000), “The Direct Argument for Incompatibilism,” Philosophy and Phenomenological Research, No. 61.
11. Taylor Richard (1974), Metaphysics, Englewood Cliffs NJ: Prentice Hall.
12. Van Inwagen, Peter (1980), “The Incompatibility of Responsibility and Determinism,” in: Michael Bradie and Myles Brand (eds.), Action and Responsibility , Bowling Green Studies in Applied Philosophy, Vol. 2, Bowling Green, OH: Bowling Green State University Press.
13. Van Inwagen, Peter (1975), “The Incompatibility of Free Will and Determinism,” Philosophical Studies, No. 27.
14. Van Inwagen Peter (1983), An Essay on Free Will, Oxford: Clarendon Press.
15. Widerker David, (2002), “Farewell to the Direct Argument,” Journal of Philosophy, No. 6.
16. Wolf, Susan (1988), “Sanity and the Metaphysics of Responsibility,” in: Ferdinand Schoeman (ed.), Responsibility, Character, and the Emotions: New Essays in Moral Psychology, Cambridge: Cambridge University Press.