نفی تک ‌ساحتی و میرا‌ بودن ‌‌آدمی در قرآن

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

انسان از منظر قرآن چگونه موجودی است؛ آیا تک ساحتی است یا چندساحتی؟ این مقاله در پی آن است که دو مدعا را در این زمینه بررسی و اثبات کند: اول آنکه انسان از منظر قرآن بیش از یک ساحت دارد؛ دوم آنکه چون انسان بیش از یک ساحت دارد (ساحت بدن و غیربدن) و ساحت بدن پس از مرگ نابود می‌شود، ساحت‌ یا ساحت‌های دیگر که غیربدن است جاودانه است. لازمۀ این مدعا آن است که ساحت اصلی انسان که ملاک هوهویت اوست، ساحت غیربدنی باشد و ساحت بدنی، صرفاً تبعی است. این مقاله دارای دو بخش اصلی است؛ یکی آیات دالّ بر نفی تک‌ساحتی بودن انسان و دوم آیات دالّ بر جاودانه بودن انسان. آیات در هر یک از این دو بخش، به دلالت مطابقی و یا به دلالت تضمنی و التزامی، به مدعاهای فوق دلالت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Multi-Aspectuality and Immortality of Humans in Quran

نویسنده [English]

  • Alireza Alebouyeh
چکیده [English]

In this paper I will deal with the question of the nature of the human person in Quran; does Quran take humans to be one-aspectual or double-aspectual? I shall examine three claims in this regard: (1) Quran takes humans to be double-aspectual, (2) the other aspect of humans (besides his material, bodily aspect) is not the soul as a substance in the philosophical sense, (3) since the material aspect corrupts after death, the other non-bodily aspect is immortal. This entails that the criterion for the personal identity of the worldly and afterlife persons is his non-bodily aspect, and the bodily aspect is merely peripheral. This paper has two sections, one of which deals with the verses which demonstrate the double-aspectuality of humans and the other with the verses which show their immortality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nafs (Soul)
  • Ruh (Spirit)
  • immortality
  • Quran
  • Human Aspects
1.   قرآن کریم
2.   ابن العربى، محمد بن عبدالله بن ابوبکر، احکام القرآن(ابن العربى).
3.   ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو‏، (1419ه‍.ق)‏ تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، تحقیق: محمدحسین شمس الدین‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون.
4.   بلاغى نجفى، محمد جواد،(1420ه‍.ق) آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: واحد تحقیقات اسلامى بنیاد بعثت‏، قم: بنیاد بعثت‏‏.‏
5.   بن منظور، محمد بن مکرم‏، (1414ه‍.ق) لسان العرب‏، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
6.   بیضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ه‍.ق) أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏، تحقیق: محمد عبد الرحمن المرعشلى‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
7.   جصاص، احمد بن على‏، (1408ه‍.ق) احکام القرآن( جصاص)، تحقیق: محمد صادق قمحاوى‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏،
8.   حسنى أبوالمکارم، محمود بن محمد، (1381) دقائق التأویل و حقائق التنزیل‏، تحقیق: جویا جهانبخش‏، تهران: نشر میراث مکتوب.‏
9.   حقى بروسوى، اسماعیل‏، (بی‌تا) تفسیر روح البیان‏، بیروت: دارالفکر.
10. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ه‍.ق) المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق: صفوان عدنان داودى، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.‏
11. رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، (1371) کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق: على اصغر حکمت‏، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
12. زمخشرى، محمود، (1407ه‍.ق) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ سوم.‏
13. سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله‏، (1419ه‍.ق) ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.‏
14. ‏طباطبایى، سید محمد حسین‏،(‏1417ه‍.ق) المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم.‏
15. طبرسى، فضل بن حسن، (1372) مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: با مقدمه محمدجواد بلاغى‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو‏، چاپ سوم.‏
16. طبرسى، فضل بن حسن، (1375) مجمع البحرین‏، ط تحقیق: سید احمد حسینى‏، تهران: کتابفروشى مرتضوى‏، چاپ سوم‏.
17. طنطاوى، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم‏.
18. طوسى، محمد بن حسن‏، التبیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: با مقدمه شیخ آغابزرگ تهرانى و تحقیق احمد قصیرعاملى‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.‏
19. طیب، سید عبد الحسین‏، (1378) اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات اسلام‏، چاپ دوم‏.‏
20. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر،‌(1420ه‍.ق) مفاتیح الغیب‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏، چاپ سوم‏.‏
21. فراهیدى، خلیل بن احمد، (1410ه‍.ق) کتاب العین‏، قم: انتشارات هجرت‏، چاپ دوم.‏
22. فولادوند، محمد مهدى‏، (1415 ه‍.ق) ترجمه قرآن (فولادوند)، هیئت علمى دارالقرآن الکریم( دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى) تهران: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى).‏
23. فیض کاشانى، ملا محسن‏، (1415 ه‍.ق) تفسیر الصافى‏، تحقیق: حسین اعلمى، تهران: انتشارات الصدر، چاپ دوم.‏
24. قمى، على بن ابراهیم‏، (1367) تفسیر قمى‏، تحقیق: سید طیب موسوى جزایرى‏، قم: دار الکتاب‏‏، چاپ چهارم‏.
25. مصباح یزدی، محمد تقی، (1373) معارف قرآن، قم: مؤسسه در راه حق.
26. مطهری، مرتضی، (1378) مجموعه آثار استاد شهید مطهری، انتشارات صدرا
27. مکارم شیرازی، ناصر(با همکاری جمعی از فضلا و دانشمندان)، (1369) پیام قرآن، قم: ناشر، مطبوعاتی هدف، چاپ اول.
28. نخجوانى، نعمت الله بن محمود، (1999م) الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه‏، مصر:‌ دار رکابى للنشر.‏
29. نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد، (1416ه‍.ق) تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، تحقیق: شیخ زکریا عمیرات‏، بیروت: دار الکتب العلمیه.