خلق عقلی و سعادت جاوید؛ دیدگاه ابن سینا دربارۀ نقش خرد در مقام عمل بر سعادت اخروی

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

استادیار دانشگاه مفید

چکیده

حکیمان مسلمان عقل یا نفس ناطقه را تشکیل‌دهنده حقیقت و گوهر انسان می‌دانند.آنچه انسان را از دیگر موجودات طبیعی ممتاز می‌کند همین گوهر است. گوهر عقل دو توانایی عمده دارد: توانایی دانستن و توانایی عمل‌کردن. در این مقاله به نقش عقل در سعادت و مراتب سعادت در آخرت براساس مراتب قوۀ عاقلۀ نفس از دیدگاه ابن‌سینا می‌پردازیم. به نظر ابن‌سینا، سعادت و شقاوت انسان‌ها در جهان پس از مرگ وابسته به وضعیت نفس ناطقه یا عقل در دو مقام علم و عمل است، اما از آن‌جا که سعادت و شقاوت ابدی در مقام عمل وابسته به وضعیت عقل در مقام علم است، انسان‌ها از این جهت به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروهی که کمال عقل را در مقام علم درک کرده‌‌اند (سعادت‌مند) و گروهی که از این کمال تصوری نداشته‌اند (شقاوت‌مند). برهمین اساس، ابن‌سینا تنها بر جاودانگی عقلی (و روحانی) تأکید می‌ورزد و معتقد است که حصول ملکات بدنی ذات نفس ناطقه را دگرگون نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rational Character and Immortal Happiness: Ibn Sina’s View on the Role of Intellect in Afterlife Happiness

نویسنده [English]

  • Amir Divani
چکیده [English]

Muslim philosophers regard the intellect or the rational soul as the constituent of the nature of men which is what distinguishes humans from other creatures. The intellect has two major powers: the power to know and the power to act. In this paper I will deal with the role of the intellect in happiness and its degrees on the basis of the degrees of the soul’s rational faculty. According to Ibn Sina, the happiness and atrocity of humans in the afterlife depends on the theoretical and practical position of the rational soul and since the immortal happiness and atrocity depend on the theoretical condition of the intellect, there will be two main groups of people: those who have achieved the theoretical perfection of the intellect (thus enjoy happiness), and those who do not enjoy such a perfection (thus in atrocity). Therefore, Ibn Sina merely emphasizes on the spiritual and intellectual immortality and believes that bodily characters do not bring about any changes in the essence of the rational soul.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellect
  • Rational Soul
  • happiness
  • Perfection.  
1.   ابن ‌سینا،‌ (1963م) المنطق من کتاب الشفاء، مصر،‌ القاهره: المطبعة الأمیریة.
2.   ـــــــ ، (1988م) النفس من کتاب الشفاء، پاریس: انتشارات مؤسسه عربی و اسلامی.
3.   ارسطو، متافیزیک، (1385) ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات طرح نو، چاپ دوم.
4.   پوراسماعیل، یاسر، (1388) «نظریات محتوا؛ معناشناسی غایی و معناشناسی عصبی»، نقدونظر، شمارۀ 57، سال چهاردهم، شماره دوم، 86-127.
5.   ـــــــ ، (1389) «استدلال‌های به سود و زیان بازنمودگرایی»، نقدونظر، شمارۀ 58، سال پانزدهم، شمارۀ دوم.
6.   شیرازی، محمد ابن ابراهیم (صدرا)، (1981م) الحکمة المتعالیة، فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
 
7.   Block, N., (2002) "Mental Paint," Martin Hahn & B. Ramberg (eds.), Reflections and Replies: Essays on the Philosophy of Tyler Burge, MIT Press.
8.   Byrne, A., (2001) "Intentionalism Defended," Philosophical Review, 110 (2):199-240