نفس در قرآن و روایات

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران (پردیس قم)

چکیده

مسئلۀ نفس و ارتباط آن با بدن از دیرباز مورد توجه متفکران بوده است و مباحث متعددی در این‌باره مطرح شده که مهم‌ترین آنها عبارتنداز: تمایز نفس و بدن، انواع نفوس، تجرّد نفس، قوای نفس، حدوث و قدم نفس، حرکت و تکامل نفس، جاودانگی نفس و ارتباط نفس و بدن. روشن است که بیان دیدگاه قرآن و احادیث در این موضوعات و تبیین عقلی آن و نقد دیگر دیدگاه‌ها نیازمند تألیف و تصنیف چندین جلد کتاب است. آنچه در یک مقاله می‌توان در مورد موضوع بحث انجام داد گزارشی از دیدگاه قرآن و احادیث در مورد مهم‌ترین مسائل مرتبط با نفس و بدن است که این نوشتار درپی آن است. ذکر برخی دیدگاه‌ها در ابتدای هر بحث به منظور روشن‌تر شدن دیدگاه قرآن و حدیث درآن بحث می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Soul in Quran and Narration

نویسنده [English]

  • Reza Berenjkar
چکیده [English]

There have been different issues regarding the soul-body relation: soul-body distinction, variety of souls, faculties of the soul, temporal emergence (hoduth) and eternity (qedam) of the soul, the motion and perfection of the soul, immortality of the soul and the soul-body interaction. In this paper I will try to give an account of the soul-body relation consonant with Quran and narrations (hadith) which touches the main soul-body issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soul
  • body
  • Quran
  • Narrations
  • Immortality  
1.   قرآن کریم
2.   ابن احمد، خلیل، (1414ه‍‌‍.ق) ترتیب کتاب العین، قم: دارالاسوة.
3.   ابن شعبه حرانی، حسن، (1404ه‍‌‍.ق) تحف‌العقول، بیروت: مؤسسة النشر الاسلامی.
4.   ابن فارس، احمد، (1404ه‍‌.ق) قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
5.   ابن‌الاثیر، مبارک، (1418ه‍‌.ق) النهایة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
6.   ابن‌سینا، حسین،  (1383) رساله نفس، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
7.   ـــــــ ، (1404ه‍‌.ق) الشفاء، قم: مکتبة آیة الله مرعشی.
8.   ابن ‌شهر آشوب، محمد، (بی‌تا) المناقب، قم: المطبعة العلمیه.
9.   ابن ‌هشام، (1979م) مغنی‌اللبیب، تحقیق مازن مبارک و محمدعلی حمدالله، بیروت: بی‌نا.
10. ارسطو، (1366) دربارۀ نفس، ترجمۀ علی‌مراد داودی، تهران: انتشارات حکمت.
11. اشعری، ابوالحسن، (1419ه‍‌.ق) مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، قاهره: المکتبةالمصریة.
12. افلاطون، (1380) دورۀ آثار افلاطون، ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران: انتشارات خوارزمی.
13. برقی،‌ احمد، (1413ه‍‌.ق) المحاسن، قم: المجمع ‌العالمی‌ لأهل البیت(ع).
14. برنجکار، رضا، (1375) مبانی خداشناسی در فلسفه یونان و ادیان الهی، تهران: مؤسسه نبأ.
15. ـــــــــــ ، (1379) معرفت فطری خدا، تهران: مؤسسه فرهنگی نبأ.
16. جوهری، اسماعیل، (1990م) الصحاح، بیروت: درالعلم للملایین.
17. حلی، حسن، (بی‌تا) مختصر بصائر الدرجات، قم: انتشارات الرسول المصطفی.
18. دکارت، رنه، (1384) اعتراضات و پاسخ‌ها، ترجمه علی افضلی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
19. دیلمی، حسن، (1398ه‍‌.ق) ارشادالقلوب، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
20. رشاد، علی‌اکبر، (1380) دانشنامۀ‌ امام علی‌(ع)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
21. زمخشری، محمود، (بی‌تا) اساس البلاغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
22. سهروردی، شیخ شهاب‌الدین، (1372) حکمة الاشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
23. سید مرتضی، علی، (1414ه‍‌.ق) شرح جمل العلم و العمل، قم: دارالأسوة.
24. ـــــــــــ ، (1405ه‍‌.ق) رسائل الشریف المرتضی، قم: دارالقرآن.
25. ـــــــــــ ، (1411ه‍‌.ق) الذخیرة فی علم الکلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
26. سیوطی، جلال‌الدین، (1403ه‍‌.ق) الدررالمنثور فی التفسیرالمأثور، بیروت: دارالفکر.
27. شعیری سبزواری، محمد (1414ه‍‌ .ق) جامع‌الاخبار، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
28. صدوق، محمد، (1361) معانی‌الاخبار، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
29. ـــــــــــ ، (1363) تصحیح‌الاعتقاد، قم: منشورات الرضی.
30. ـــــــــــ ، (1398ه‍.ق) توحید صدوق، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه.
31. ـــــــــــ ، (1407ه‍‌.ق) الأمالی، قم: مؤسسه البعثة.
32. ـــــــــــ ، (بی‌تا) من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
33. ـــــــــــ ، (1408ه‍‌.ق) علل‌الشرایع، بیروت، دار احیاءالتراث.
34. صفار قمی، محمد، (1404ه‍‌.ق) بصائرالدرجات، قم: مکتبة آیة الله مرعشی.
35. طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1417ه‍‌.ق) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه.
36. طبرسی، ابوعلی، (1403ه‍‌.ق) مجمع‌البیان، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
37. طبرسی، احمد، (1413ه‍‌.ق) الاحتجاج، تهران: دارالاسوة.
38. ـــــــــــ ، (1418ه‍‌.ق) جوامع‌الجامع، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
39. طوسی، ابوجعفر، (بی‌تا) التبیان، دار احیاء التراث العربی.
40. طوسی، محمد، (1348) رجال کشی، مشهد: المؤتمر الألفی للشیخ الطوسی.
41. ـــــــــــ ، (1401ه‍‌.ق)‌ تهذیب‌الاحکام، بیروت: دارالتعاریف.
42. عیاشی، محمد، (1380) تفسیر عیاشی، تهران: المکتبة العلمیه.
43. فیاضی، غلامرضا، (1389)‌ علم‌النفس فلسفی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
44. فیومی، احمد، (1414ه‍‌.ق) قم: المصباح المنیر، دارالهجرة.
45. قطب‌الدین الشیرازی، ابن مسعود، (بی‌تا) شرح حکمة الاشراق، قم: انتشارات بیدار.
46. قمی، عباس، (بی‌تا) سفینة البحار، مشهد: مجمع‌البحوث الاسلامیة.
47. کاپلستون، فردریک (1362) تاریخ فلسفه، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
48. کراجکی، محمد، (1410ه‍‌.ق) کنزالفوائد، قم: دارالذخائر.
49. کلینی، محمد، (1362) الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
50. ـــــــــــ ، (1388ه‍‌.ق) الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
51. مازندرانی، ملاصالح، (1421ه‍.ق) شرح اصول کافی مازندرانی، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
52. مجلسی، محمدباقر، (1362) بحارالانوار، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
53. مشهدی، محمد، (1411ه‍.ق) تفسیر کنرالدقائق و بحرالغرائب، تهران: مؤسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی.
54. مصباح یزدی، محمدتقی، (1364) آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
55. ـــــــــــ ، (1367) معارف‌القرآن، قم: مؤسسه در راه حق.
56. مطهری، مرتضی (1359) اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
57. مفید، محمد، (1413ه‍.ق) المسائل السرویة، قم: کنگره جهانی هزارۀ شیخ مفید.
58. ـــــــــــ ، (1414ه‍‌‍.ق) الاختصاص، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
59. شیرازی، صدرالدین(ملاصدرا)، (1386) الاسفارالعقلیة الاربعة، قم: منشورات مصطفوی.
60. ـــــــــــ ، (1360) اسرارالآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
61. ـــــــــــ ، (بی‌تا) کتاب العرشیه، اصفهان: انتشارات مهدوی.
62. ملکی میانجی، محمدباقر، (1374) مناهج‌البیان، تهران: مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی.
63. النحاس، احمد، (2004م) اعراب القرآن، بیروت: دار و مکتبة الهلال و دارالبحار.
64. همدانی، اسدآبادی، عبدالجبار (بی‌تا) المغنی فی ابواب التوحید و العدل، مصر: الدار المصریة التألیف و الترجمه.