تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای (چیستی و چگونگی تکامل تمدنی جمهوری اسلامی ایران)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

بسیاری از اندیشمندان و شخصیت‌های علمی و فکری جهان، بر این عقیده‌اند که رهبری معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیش از آنکه رهبر سیاسی یک کشور اسلامی باشد، یک شخصیت علمی برجسته در جهان اسلام و عرصه بین‌الملل است. در میان موضوعات و مسائل فکری جمهوری اسلامی ایران و فراتر از آن مسائل
جهان اسلام، اندیشه‌ها و دیدگاه‌های ایشان در موضوع تمدن نوین اسلامی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله کوشیده‌ایم با استناد به بیانات و سخنرانی‌های ایشان در دوره زمانی سال‌های 1368 تا 1394 و با بهره‌گیری از روش مفهوم‌سازی بنیادی، «هندسه کلان اندیشه تمدنی» ایشان را استخراج و توصیف کنیم. اگرچه بی‌تردید هرکدام از مقوله‌های مفهومی اشاره شده در این نوشتار به‌تنهایی ظرفیت بررسی‌ها و نگارش‌های جداگانه دارند، این مقاله بر ساختار کلی و رئوس اصلی تشکیل‌دهنده اندیشه تمدنی آیت‌الله خامنه‌ای متمرکز شده است. از این‌رو، سه
بخش اصلی مقاله عبارتند از: (1) بررسی امکان یا امتناع تمدن نوین اسلامی؛
(2) مفهوم‌شناسی (چیستی) تمدن نوین اسلامی؛ (3) ایجاد و تکوین تمدن نوین اسلامی. در بخش سوم که به چگونگی رسیدن به تمدن اسلامی می‌پردازد، مقوله‌های زیر بررسی شده‌اند: الف) پیش‌نیازهای شکل‌گیری تمدن اسلامی؛ ب) مراحل تکوین تمدن اسلامی؛ ج) الزامات رسیدن به تمدن اسلامی. گفتنی است به‌دلیل ویژگی عینیت‌گرایانه اندیشه تمدنی آیت‌الله خامنه‌ای، مباحث این مقاله، ماهیت انضمامیِ ناظر به حرکت تمدنی جمهوری اسلامی ایران را نیز دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Nature of Civilization and the Process of Civilization-Making in the Islamic Republic of Iran (Ayatollah Khamenei's View)

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Bahmani
چکیده [English]

Many world thinkers maintain that Ayatollah Khamenei is an intellectual character in the Islamic world and the international community much more than he is a political leader in an Islamic country. Among intellectual issues and problems of the Islamic Republic of Iran and of the Islamic world, his views about the new Islamic civilization takes a center-stage. In this paper, I seek to extract his "universal geometry of the civilizational thought" with an appeal to his speeches from 1989 through 2015 with the method of fundamental conceptualization. Though there is no doubt that any of the concepts and conceptual categories referred to in this paper can be examined independently, the paper is focused on the general structure and the outlines of Ayatollah Khamenei's civilizational thoughts. Thus three sections of the paper are as follows: an examination of the possibility or impossibility of the new Islamic civilization, the concept (or nature) of the new Islamic civilization, and the creation of the new Islamic civilization. In the third section, concerning how to realize the new Islamic civilization from Ayatollah Khamenei's view, I have considered the following categories: (a) prerequisites of the formation of the Islamic civilization, (b) stages of the formation of the Islamic civilization, (c) requirements of achieving the Islamic civilization. It is noteworthy that because of the objectivist feature of Ayatollah Khamenei's civilizational thoughts, the issues in this paper have a concrete nature regarding the civilizational movement of the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilizational Studies
  • Sayyed Ali Khamenei
  • Civilizational thoughts
  • Islamic Republic of Iran

مراجع

1. بهمنی، محمدرضا (1392)، «دین‌پژوهی (به‌مثابه مطالعه نسبت دین و زندگی) از منظر جریان‌های فکری ایرانِ معاصر»، اسلام و مطالعات اجتماعی، ش2.
2. پارسانیا، حمید (1392)، «نظریه و فرهنگ»، راهبرد فرهنگ، ش23.
3. جرادی، شیخ شفیق (1392)، «نگرش توحیدی و ارزش‌های تمدنی»، مجموعه ‌مقالات اجتهاد و نوآوری فکری از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای، تهران: انتشارات سروش.
4. خامنه‌ای، سیدعلی (03/12/1368)، بیانات در دیدار جمعى از ائمه‌ جمعه‌ کشورهاى نامیبیا، موزامبیک، آفریقاى جنوبى و لسوتو، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
5. ــــــــــــــــ (۱۳۸۶)، درر الفوائد فی اجوبه القائد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
6. ــــــــــــــــ (26/06/1390)، بیانات در اجلاس بین‌المللی بیدارى اسلامى‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
7. ــــــــــــــــ (09/02/1392)، بیانات در اجلاس جهانی علما و بیدارى اسلامى، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
8. ــــــــــــــــ (14/03/1390)، بیانات در بیست و دومین سالگرد امام خمینی;، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
9. ــــــــــــــــ (29/05/1376)، بیانات در دیدار جمعی از ایثارگران و خانواده‌های شهدا، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
10. ــــــــــــــــ (19/06/1376)، بیانات در دیدار جمعی از پرستاران، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
11. ــــــــــــــــ (11/08/1373)، بیانات در دیدار جمعی از دانش‌آموزان و دانشجویان، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
12. ــــــــــــــــ (19/02/1384)، بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان استان کرمان، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
13. ــــــــــــــــ (17/10/1383)، بیانات در دیدار جمعی از رؤسای دانشگاه‌ها، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
14. ــــــــــــــــ (29/06/1373)، بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان سپاه، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
15. ــــــــــــــــ (11/02/1392)، بیانات در دیدار جمعى از مداحان، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
16. ــــــــــــــــ (05/07/1383)، بیانات در دیدار جمعی از نخبگان علمی، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
17. ــــــــــــــــ (23/07/1391)، بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالى‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
18. ــــــــــــــــ (12/02/1380)، بیانات در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلّاى رشت‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
19. ــــــــــــــــ (08/06/1384)، بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
20. ــــــــــــــــ (14/06/1392)، بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
21. ــــــــــــــــ (20/06/1383)، بیانات در دیدار شرکت‌‌کنندگان در اجلاس بانک توسعه اسلامی، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
22. ــــــــــــــــ (20/04/1369)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
23. ــــــــــــــــ (21/11/1375)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
24. ــــــــــــــــ (06/02/1376)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
25. ــــــــــــــــ (12/09/1379)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
26. ــــــــــــــــ (21/09/1380)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
27. ــــــــــــــــ (06/08/1383)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
28. ــــــــــــــــ (31/06/1386)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
29. ــــــــــــــــ (29/10/1389)، بیانات در دیدار گروهى از فضلاى حوزه‌ علمیه‌ قم، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
30. ــــــــــــــــ (20/08/1385)، بیانات در دیدار مردم شاهرود، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
31. ــــــــــــــــ (25/03/1385)، بیانات در دیدار مسئولان سازمان انرژی اتمی و کارشناسان هسته‌ای‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
32. ــــــــــــــــ (09/04/1390)، بیانات در دیدار مسئولان نظام در روز عید مبعث، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
33. ــــــــــــــــ (19/08/1385)، بیانات در دیدار نخبگان استان سمنان، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
34. ــــــــــــــــ (03/02/1376)، بیانات در دیدار نیروهای حاضر در مانور طریق‌‌‌القدس، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
35. ــــــــــــــــ (20/12/1392)، بیانات در جلسه تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
36. ــــــــــــــــ (14/07/1379)، بیانات در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در مدرسه فیضیه، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
37. ــــــــــــــــ (25/09/1379)، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
38. ــــــــــــــــ (28/05/1384)، بیانات در خطبه‌هاى نمازجمعه، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
39. ــــــــــــــــ (23/02/1392)، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
40. ــــــــــــــــ (29/04/1388)، بیانات در سالروز عید سعید مبعث‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
41. ــــــــــــــــ (14/03/1394)، بیانات در مراسم بیست و ششمین سالروز رحلت امام خمینی;، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
42. ــــــــــــــــ (21/09/1391)، در دیدار شرکت‌کنندگان اجلاس جهانی اساتید دانشگاه‌هاى جهان اسلام و بیدارى اسلامى‌، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
43. ــــــــــــــــ (14/12/1391)، دیدار اعضای شورای عالی مرکز طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با رهبر انقلاب، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
44. ــــــــــــــــ (16/11/1381)، پاسخ به نامه جمعى از دانش‌آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی‌های نظریه‌پردازی، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
45. ــــــــــــــــ (17/09/1387)، پیام به کنگره عظیم حج، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
46. ــــــــــــــــ (01/01/1373)، پیام به مناسبت حلول سال 1373، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.‌
47. ــــــــــــــــ (02/11/1369)، حکم به حجت‌الاسلام هاشمی در رابطه با تشکیل مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
48. ــــــــــــــــ (14/11/1390)، خطبه‌های نماز جمعه تهران، به‌همراه ترجمه خطبه عربی، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
49. ــــــــــــــــ (14/11/1376)، گفت‌و‌شنود صمیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامى با گروهى از جوانان و نوجوانان، در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری به آدرس: www.leader.ir.
50. سبحانی، محمد‌تقی (1392)، «نهضت علمی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای»، مجموعه ‌مقالات اجتهاد و نوآوری از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای، تهران: انتشارات سروش.
51. مشکینی، علی (1373)، مصاحبه با آیت‌الله مشکینی، مجله حضور، زمستان 1373، ش9.
52. واعظی، احمد (1392)، «عدالت اجتماعی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای»، مجموعه مقالات اجتهاد و نوآوری فکری از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای، تهران: انتشارات سروش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار