معنای خارجیّت معنا و موضوع‌له از نظر میرزا مهدی اصفهانی

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

حسین مفید

چکیده

شاخص‌ترین شاخه‌ای از علوم اسلامی که به مسئله زبان‌شناسی، چیستی لفظ و معنا و پیوند میان آنها به‌طور جدی پرداخته دانش اصول فقه است؛ بنابراین، بحث از زبان‌شناسی براساس نظریات متفکرین اسلامی نیازمند مراجعه به آراء نظریه‌پردازان اصول فقه است. میرزا مهدی اصفهانی بنیان‌گذار مکتب معارف خراسان، و از شاگردان طراز اول میرزای‌ نائینی، به سبب نگاه خاص خود در باب معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی، حقیقت الفاظ را علامتیت و اشاره‌گری، و مدلول و معنای آن‏را نفس حقایق و نه صُوَر ذهنی آنها می‌داند. نظریة او در بحث الفاظ از یک‌سو، در تقابل با زبان‌شناسی مبتنی بر آموزه‌های حکمت متعالیه و نظریه‌های معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی آن است (چراکه اساساً نظریات او در تقابل با مبانی حکمت متعالیه است) و از سوی دیگر، در تقابل با نظریات اصولی‌ای است که بر اندیشه‌ها و آموزه‌های حکمت متعالیه استوار شده‌اند. بنابراین، می‌توان نقطه مقابل میرزای اصفهانی در بحث معنا و موضوع‌له را استادش - میرزای نائینی - دانست. او بنیان‌های جدیدی در تبیین کلمات ائمه دین استخراج و تبیین کرده است که مهم‌ترین آنها در بحث شناخت (علم و عقل) می‌باشند. میرزای اصفهانی بر اساس نظام شناختی خود تحلیل جدیدی دربارة وضع الفاظ برای خارج معنا بیان داشته است. که این مقاله در تلاش است تا گزارشی از مقدمات و اصول این نظریه ارائه کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

معنای خارجیّت معنا و موضوع‌له از نظر میرزا مهدی اصفهانی

نویسنده [English]

  • hussein mofid
1. آملی، میرزا هاشم، مجمع الافکار، چاپخانه علمیه، 1395 ه‍ . .
2. اصفهانی غروی، محمدحسین، نهایة الدرایة، انتشارات سید الشهداء، 1374.
3. اصفهانی، میرزا مهدی، انوار الهدایة، نسخة کتابخانة دانشکدة الاهیات و معارف اسلامی مشهد، بی‌تا.
4. ـــــــــــــــ ، مصباح الهدی، نسخة نجفی، 1405 ه‍ . .
5. ـــــــــــــــ ، معارف القرآن؛ نسخة صدرزاده، بی‌تا.
6. ـــــــــــــــ ، ابواب الهدی، مقدمه و تحقیق و تعلیق: حسین مفید، انتشارات منیر، چاپ اول، تابستان1387.
7. ـــــــــــــــ ، اصول وسیط، نسخة ملکی میانجی، بی‌تا.
8. ـــــــــــــــ ، خاتمة اصول الرسول و آل الرسول فی تعیین الحجة عند التعارض، نسخة علی اکبر صدرزاده دامغانی، بی‌تا.
9. ـــــــــــــــ ، خلقة العوالم یا طبیعیات، نسخة محمد باقر ملکی میانجی، بی‌تا.
10. ـــــــــــــــ ، فهرست اصول، نسخة سید مرتضی عسکری، بی‌تا.
11. ـــــــــــــــ ، نسخة علی اکبر صدرزاده، بی‌تا.
12. ـــــــــــــــ ، فی وجه اعجاز کلام الله المجید، نسخة علی اکبر صدرزاده دامغانی، بی‌تا.
13. حکیم، سید عبد الصاحب، منتقی الاصول، قم، الهادی، 1416ه‍ .، الطبعة الثانیه.
14. خویی، سید ابوالقاسم، اجود التقریرات، قم، انتشارات مصطفوی، 1368.
15. فنایی اشکوری، محمد، معقول ثانی تحلیلی از انواع مفاهیم کلی در فلسفۀ اسلامی و غربی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره)، چاپ اول 1375.
16. فیاضی، محمد اسحاق، محاضرات فی اصول الفقه، قم، انصاریان، 1417ه‍ . .
17. قزوینی، سیّد علی، تعلیقة علی معالم الاصول، تحقیق سید علی علوی قزوینی، موسسۀ النشر الاسلامی تابعۀ لجماعۀ المدرسین بقم المشرفۀ، الطبع الاولی 1422ه‍ . .
18. قمی، میرزا ابوالقاسم، قوانین الاصول، کتابفروشی علمیة اسلامیة، 1378
19. مفید، حسین، «باورداشت امامت - مهدویت در مکتب سامرّاء». فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر ایران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، شمارة 39 ـ پائیز 1385.
20. ـــــــــــــــ ، «عقل و علم از منظر میرزای مهدی اصفهانی‌»، فصلنامه تخصصی معرفت‌شناسی و حوزه‌های مرتبط، پژوهشکدة فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره 26 ـ تابستان 1385.
21. ـــــــــــــــ ، «مکتب معارف خراسان‌»، ماهنامه تاریخی زمانه، پژوهشکدة فرهنگ و اندیشه اسلامی، آبان 1386