تاملى در حدیث و درک تاریخى عقاید

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

تشیع به عنوان یکى از دو گروه اصلى جامعه اسلامى از بدو تکون تا زمان حاضر حوادث بسیارى را به خود دیده است. جریان غمناک کنار زدن اهل بیت پیامبر(ص) از مقام امامت جامعه اسلامى، عواقب تلخ و جبران‏ناپذیرى را بر مسلمانان وارد کرد. از همان اوان، گروهى اندک وظیفه خود مى‏دانستند که براساس تاکیدات پیامبر(ص)، پیروى از اهل بیت را مرام خود قرار دهند و در تفسیر دین از آنها استفاده نمایند. رشد تشیع در مراحل مختلف تاریخ اسلام، که با فداکارى ائمه(ع) و یاران مخلص آنها حاصل شد، مقابله جدى حکومتهاى جابرانه زمان را به دنبال داشت. اطلاعات محدودى که از آن زمان به ما رسیده است، ترسیم صحیح تاریخ تشیع را با دشوارى مواجه مى کند.
محققان متعهد باید با تلاش پى‏گیر سعى در کشف آن حوادث داشته باشند و با بررسى دقیق متون اسلامى، این امر لازم را تحقق بخشند. کوششهاى بسیارى در طول زمان این امر را تا حدى روشن نموده و مورخان بسیارى با تحلیل و بررسى روایات و اخبار سعى در ترسیم صحیح تاریخ تشیع داشته‏اند. استاد سید حسین مدرسى طباطبائى هم با همت‏بلند و تلاش فراوان و بررسى متون دوره‏هاى اول تاریخ اسلام این امر را دنبال کرده‏اند و با مراجعه و تتبع فراوان در متون اسلامى سعى کرده‏اند سیرى تاریخى به احادیث و اخبار بدهند و با کنار هم نهادن آنها تاریخ تشیع را نمایان سازند. در مقاله «تکامل مفهوم امامت در بعد سیاسى و اجتماعى‏» که ترجمه آن در مجله وزین نقدونظر (شماره‏78) به چاپ رسیده، ایشان به بررسى مفهوم امامت در دیدگاه تشیع و تحولاتى که این مفهوم در نظر شیعیان در دوره‏هاى مختلف حیات ائمه(ع) پیدا کرده است، پرداخته‏اند. مقاله حاوى نکات مهمى در تاریخ شیعه است که شایسته است اهل تحقیق به آن توجه کافى مبذول دارند.

عنوان مقاله [English]

تاملى در حدیث و درک تاریخى عقاید

نویسنده [English]

  • Majed Rezaee
چکیده [English]

تشیع به عنوان یکى از دو گروه اصلى جامعه اسلامى از بدو تکون تا زمان حاضر حوادث بسیارى را به خود دیده است. جریان غمناک کنار زدن اهل بیت پیامبر(ص) از مقام امامت جامعه اسلامى، عواقب تلخ و جبران‏ناپذیرى را بر مسلمانان وارد کرد. از همان اوان، گروهى اندک وظیفه خود مى‏دانستند که براساس تاکیدات پیامبر(ص)، پیروى از اهل بیت را مرام خود قرار دهند و در تفسیر دین از آنها استفاده نمایند. رشد تشیع در مراحل مختلف تاریخ اسلام، که با فداکارى ائمه(ع) و یاران مخلص آنها حاصل شد، مقابله جدى حکومتهاى جابرانه زمان را به دنبال داشت. اطلاعات محدودى که از آن زمان به ما رسیده است، ترسیم صحیح تاریخ تشیع را با دشوارى مواجه مى کند.
محققان متعهد باید با تلاش پى‏گیر سعى در کشف آن حوادث داشته باشند و با بررسى دقیق متون اسلامى، این امر لازم را تحقق بخشند. کوششهاى بسیارى در طول زمان این امر را تا حدى روشن نموده و مورخان بسیارى با تحلیل و بررسى روایات و اخبار سعى در ترسیم صحیح تاریخ تشیع داشته‏اند. استاد سید حسین مدرسى طباطبائى هم با همت‏بلند و تلاش فراوان و بررسى متون دوره‏هاى اول تاریخ اسلام این امر را دنبال کرده‏اند و با مراجعه و تتبع فراوان در متون اسلامى سعى کرده‏اند سیرى تاریخى به احادیث و اخبار بدهند و با کنار هم نهادن آنها تاریخ تشیع را نمایان سازند. در مقاله «تکامل مفهوم امامت در بعد سیاسى و اجتماعى‏» که ترجمه آن در مجله وزین نقدونظر (شماره‏78) به چاپ رسیده، ایشان به بررسى مفهوم امامت در دیدگاه تشیع و تحولاتى که این مفهوم در نظر شیعیان در دوره‏هاى مختلف حیات ائمه(ع) پیدا کرده است، پرداخته‏اند. مقاله حاوى نکات مهمى در تاریخ شیعه است که شایسته است اهل تحقیق به آن توجه کافى مبذول دارند.

مراجع

 
1. ر.ک: عبدالحسین شرف‏الدین، مسائل فقهیه والاجتهاد والنص; محمود شهابى، ادوار فقه، ج‏1، ص‏452 به بعد; مرتضى عسکرى، معالم المدرستین، فصل سوم از بحث‏سوم.
2. ر.ک: عبدالحسین شرف‏الدین، ابوهریره، اصول کافى، ج‏1، ص‏62، 138، 139، 141و155.
3. اصول کافى، ج‏1، ص‏536.
4. همان.
5. مفید، ارشاد ج‏2، انتشارات آل‏البیت 192.
6. وسائل الشیعه، باب‏9 (از ابواب جهاد العدو)، ح‏2.
7. اصول کافى، ج‏2، ص‏242.
8. ر.ک: دراسات فى ولایة الفقیه، ج‏1، ص‏208تا220 و 606تا610.
9. قاموس الرجال، ج‏3، ص‏160; رجال نجاشى، ص‏145-144; و غیر اینها. (پاورقى‏21 در مقاله مورد بحث).
10. الاختصاص، ص‏207; بحارالانوار، ج‏47، ص‏394.
11. قاموس الرجال، ج‏3، ص‏162.
12. اختیار معرفة الرجال، ص‏385.
13. همان، ص‏383; ر.ک: سفینة البحار، ج‏2، انتشارات وزارت اوقاف،ص‏151.
14. معجم الرجال الحدیث، ج‏8، ص‏247.
15. کمال‏الدین، ص‏649.
16. بحارالانوار، ج‏52، ص‏192، 208 و307.
17. همان، ص‏220.
18. همان، ص‏234.
19. ر.ک: وسائل الشیعه، کتاب امر به معروف و نهى از منکر، باب‏1.
20. به عنوان نمونه بنگرید به: امام خمینى(ره)، ولایت فقیه; و نیز به دراسات فى ولایة الفقیه،ج‏1 ....
21. اصول کافى، ج‏1، ص‏178.
22. همان.
23. همان.
24. طبرى، تاریخ...، ج‏7، ص‏300.
25. اصول کافى، ج‏1، ص‏342.
26. طوسى، الغیبة، ص‏263.
27. اختیار معرفة الرجال، حدیث 759 و871 و946.
28. بحارالانوار، ج‏25، ص‏140.
29. همان، ص‏149.
30. همان، ص‏200.
31. همان، ص‏194.
32. همان، ص‏200، 205 و206.
33. همان، ص‏192.
34. همان، ص‏194.
35. همان، ص‏193.
36. همان، ص‏201.
37. بصائر، ص‏489-488; اصول کافى، ج‏1، ص‏179; کمال‏الدین، ص‏204-201; بحارالانوار، ج‏25، ص‏2030; و....
38. الشافى فى الامامة، ج‏1، ص‏42.
39. به عنوان نمونه بنگرید به: اختیار معرفة الرجال، ص‏475، ح‏902.
40. اصول کافى، ج‏1، ص‏544.
41. همان، ص‏408.
42. اختیار معرفة الرجال، ص‏200، ح‏356.
43. تهذیب، ج‏4، ص‏137. در سند روایت، حکم بن علباء آمده است، ولى گفته شده که صحیح: حکم عن علباء است. بنگرید به: معجم رجال الحدیث، ذیل «حکم بن علباء».
44. کافى، ج‏5، ح‏48 از باب نوادر کتاب المعیشة، ص‏315.
45. تهذیب، ج‏4، ص‏141، ح‏398. در مقاله سال 220 به اشتباه 202 آمده است.
46. دراسات فى ولایة الفقیه، ج‏4، ص‏257 به بعد.
47. بنگرید به: مستند العروة، کتاب الخمس والانفال، ص‏149; ....
48. دراسات فى ولایة الفقیه، ج‏3، ص‏75.
49. وسائل الشیعه، باب‏4، من ابواب الانفال، ح‏16.
50. ر.ک: همان، باب‏1، من ابواب ما یجب فیه الخمس، ح‏3.
51. همان، باب‏3، من ابواب الانفال، ح‏2; اصول کافى، ج‏1، ص‏547.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار