بازگفت منطقی و بررسی ادله ضرورت دین از دیدگاه حکیمان شیعه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فرهنگیان قم

2 کارشناس ارشد فلسفه و کلام

چکیده

در حوزه اندیشه دینی ادله متعددی برای اثبات ضرورت دین ارائه شده است. این مقاله به بازگفت منطقی و بررسی این ادله از دیدگاه حکیمان شیعه - ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا - می‌پردازد. این حکیمان پنج برهان بر ضرورت دین اقامه کرده‌اندکه عبارتند از: مدنیت، سعادت، هدایت، معرفت و عنایت. در میان این برهان‌ها، برهان مدنیت مورد اتفاق همه است و با باور به مدنی‌بالطبع‌بودن انسان، او را نیازمند اجتماع و سپس قانون عادلانه دانسته‌اند که در نهایت با تحقق آن ضرورت دین را اثبات می‌کنند. ابن سینا با طرح مسئله سعادت و شقاوت اخروی و اینکه راه شناخت و وصول به سعادت تنها به‌واسطه نبی است، ضرورت دین را اثبات می‌کند. در سه برهان دیگر که در آرای ملاصدرا آمده است، به‌تفصیل به ضرورت وجود نبی که همان ضرورت دین در جهت هدایت انسان، معرفت رب و عنایت حق‌تعالی است پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Logical Reformulation and Examination of the Arguments for the Necessity of the Religion by Shiite Philosophers

نویسندگان [English]

  • Shamsoldin Goodarzi Borojerdi 1
  • mahmood mohammadi 2
1 Assistant professor of Farhangian University of Qom
2 MA of philosophy and theology
چکیده [English]

In the field of religious thought, several arguments have been made for the necessity of the religion. This paper seeks to provide a logical reformulation and an examination of such arguments by Shiite philosophers, Ibn Sīnā (or Avicenna), Suhrawardī, and Mullā Ṣadrā. They have made 5 arguments in favor of the necessity of the religion from sociality, happiness, guidance, knowledge, and care. The argument from sociality is agreed by all these philosophers: they believe that human beings are, by nature, social. Thus, they need a society and a fair law, from which they argue for the necessity of the religion. Ibn Sīnā tries to prove the necessity of the religion by appeal to afterlife happiness and misery and the claim that the only way to know, and achieve, such happiness is through a messenger from God. The other three arguments, appearing in Mulla Sadra’s works, the necessity of a divine messenger is argued for, which amounts to the necessity of the religion in order to guide human beings to the right path, to know God and His care for human beings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite philosophers
  • necessity of the religion
  • social by nature
  • happiness
  • guidance
  • Knowledge
  • care
*قرآن کریم
1. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1383)، الإشارات والتنبیهات مع الشرح للمحقق الطوسی وقطب الدین الرازی، تحقیق کریم فیضی، ج 3، قم: مطبوعات دینی.
2. ـــــــــــــــ (1381)، الاشارات والتنبیهات، التحقیق مجتبی الزارعی، قم: بوستان کتاب.
3. ـــــــــــــــ (1376)، الشفاء (الالهیات)، تصحیح حسن حسن‌زاده آملی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
4. ـــــــــــــــ (1364)، الهیات النجاه، تصحیح محمدتقی دانش پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5. ـــــــــــــــ (1385)، الهیات نجات،‌ ترجمه یحیی یثربی، قم: بوستان کتاب.
6. ـــــــــــــــ (1360)، رسائل، رسالۀ تحفه، ‌ترجمه ضیاء الدین درّی، بی جا، انتشارات مرکزی.
7. ـــــــــــــــ (1332)، مبدأ و معاد،‌ ترجمه محمود شهابی، تهران: چاپ دانشگاه.
8. بیابانی اسکویی، محمد (1378)، معرفت نبی، تهران: مؤسسه نبأ.
9. راغب اصفهانی، حسین بن احمد (بی تا)، المفردات فی غریب القرآن، تهران: المکتبه المرتضویه.
10. سهروردی، شهاب الدین یحیی (1372)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، مقدمه و تصحیح هنری کربن، ج 1، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
11. ـــــــــــــــ (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه هنری کربن، ج 2 و 4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
12. ـــــــــــــــ (1356)، مجموعه مصنفات فارسی، تصحیح و تحشیه سید حسین نصر، ج 3، تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
13. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1378)، الاسفار الاربعه، تهران: حیدری.
14. ـــــــــــــــ (1386)، شواهد الربوبیه، تهران: بی‌جا.
15. ـــــــــــــــ (1383)، شرح اصول کافی،‌ ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
16. ـــــــــــــــ (1381)، المبدأ والمعاد، تصحیح محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی‌صدرا.
17. ـــــــــــــــ (1362)، مفاتیح الغیب؛ صحّحه و قدم له محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
18. ـــــــــــــــ (1426)، مفاتیح الغیب،‌ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولوی.
19. طباطبایی سیدمحمدحسین (1412)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه اسماعیلیان.