درآمدى بر اخلاق‌شناسى حِکَمى و فلسفى

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

مقدمه
یکى از مسائل مهمى که مرحوم استاد محمدتقى جعفرى, در کنار مباحث متعدد و متنوع دیگر, بدان پرداخته و در آن زمینه, تأملات و اشارات ژرف و قابل توجهى را فراهم آورده و چشم اندازهاى قابل تأملى را مطرح ساخته اند, مسئله (اخلاق) است. با تأمل در آثار متنوع ایشان و توجه به زوایاى متعددى که مطرح ساخته اند, مى توان به تأملات, نکته سنجیها و مباحث متعددى دست یافت. در یک جمع بندى کلى, براى طرح اخلاق شناسى حکمى و فلسفى و یا به تعبیر دیگر, فلسفه اخلاق استاد جعفرى مى توان به عنوان گام نخستین, با توجه به مجموعه آثار استاد, نظرات ایشان را در پنج بخش کلى مورد تحقیق و بررسى قرار داد که عبارتند از:
الف. اخلاق
ب. (اخلاق), حوزه ها و ساحتهاى دیگر
ج. مباحث علم النفس فلسفى در باب اخلاق
د. مباحث معرفت شناختى در مورد اخلاق
هـ. نقد و بررسى مکاتب

این نوشتار در صدد آن است تا در باب چهار بخش نخست, نکات و تأملاتى را که از آثار استاد استخراج و یا استنباط شده است, مطرح سازد.

عنوان مقاله [English]

درآمدى بر اخلاق‌شناسى حِکَمى و فلسفى

نویسنده [English]

  • Masoud Omid
پى نوشتها:
1. جعفرى, محمدتقى, اخلاق و مذهب, تشیع, 1354, ص62.
2. همان, ص65.
3. جعفرى, محمدتقى, ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج6, دفتر نشر فرهنگ اسلامى, 1359, ص239.
4.همان, ج17, ص194.
5. همان, ج24, ص307.
6. همان, ج14, ص75; نیز بنگرید به:
ـ جعفرى, محمدتقى, تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى, ج6, اسلامى, 1363, ص14;
ـ جعفرى, محمدتقى, زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, شرکت سهامى, بى تا, ص35;
ـ تعریف دیگر: ر.ک: ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج22, ص299.
7. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج22, ص289.
8. زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, ص7.
9. همان, ص8.
10. اخلاق و مذهب, ص122.
11. جعفرى, محمدتقى, بررسى و نقد افکار راسل, امیرکبیر, 1364, ص230.
12. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج22, ص286.
13. همان, ص67.
14. زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, ص73, 80, 81.
15. همان, ص79.
16. جعفرى, محمدتقى, فلسفه دین, تدوین دکتر نصرى, پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى, 1378, ص275;
ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج25, ص99.
17. همان, ج22, ص67.
18. همان, ج12, ص144.
19. اخلاق و مذهب, ص83 ـ84.
20. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج2, ص245ـ247; ج8, ص237ـ239; ج17, ص193ـ194;
ـ تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى, ج17, ص193ـ194;
ـ جعفرى, محمدتقى, عرفان اسلامى, مؤسسه نشر کرامت, بى تا, ص140.
21. اخلاق و مذهب, ص15 و19.
22. همان, ص104ـ 105;
ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج16, ص268;
ـ فلسفه دین, ص270ـ271.
23. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج14, ص53.
24. همان, ج17, ص197.
25. نصرى, عبدالله, تکاپوگر اندیشه ها, پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى, 1376, ص266.
26. بررسى و نقد افکار راسل, ص439.
27. جعفرى, محمدتقى, تحقیقى در فلسفه علم, دانشگاه صنعتى شریف, 1372, ص18ـ19;
ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج14, ص73; ج22, ص299ـ300;
ـ زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, ص149.
28. نصرى, عبدالله, (علم و فلسفه از دیدگاه علامه جعفرى), قبسات, شماره 8 ـ9, تابستان و پاییز77, ص127.
29. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج22, ص300.
30. تکاپوگر اندیشه ها, ص106ـ107.
31. اخلاق و مذهب, ص16 و آثارى مانند وجدان و مباحث اخلاقى در ترجمه و تفسیر نهج البلاغه.
32. اخلاق و مذهب, ص58.
33. فلسفه دین, ص252.
34. بررسى و نقد افکار راسل, ص248.
35. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج24, ص307.
36. فلسفه دین, ص263.
37. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج26, ص13;
ـ تکاپوگر اندیشه ها, ص133ـ134.
38. همان, ج14, ص75.
39. فلسفه دین, ص128, 148, 161, 163, 186, 187.
40. اخلاق و مذهب, ص24, 52;
ـ تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى, ج6, ص22.
41. وایتهد. آلفرد نورث, سرگذشت اندیشه ها, ج1, نقد و بررسى از استاد جعفرى, دفتر نشر فرهنگ اسلامى, 1370, ص93.
42. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج21, ص20.
43. همان.
44. بررسى و نقد افکار راسل, ص439.
45. همان.
46. جعفرى, محمدتقى, حقوق جهانى بشر از دیدگاه اسلام و غرب, دفتر خدمات حقوقى, 1370, ص178 و281 به بعد.
47. جعفرى, محمدتقى, حیات معقول, نشر سیما, 1360, ص88.
48. بررسى و نقد افکار راسل, ص441.
49. اخلاق و مذهب, ص127;
ـ حیات معقول, ص86 ـ 88.
50. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج14, ص59 ـ60.
51. جعفرى, محمدتقى, عرفان اسلامى, نشر کرامت, بى تا, ص21.
52. همان, ص53.
53. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص397.
54. همان, ص557 ـ 558.
55. جعفرى, محمدتقى, جبر و اختیار, ولى عصر, بى تا, ص189.
56. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج9, ص283.
57. همان, ج12, ص357.
58. جعفرى, محمدتقى, فلسفه و هدف زندگى, نشر کتابخانه صدر, بى تا, ص106ـ107.
59. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج12, ص357ـ 358.
60. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص716ـ717.
61. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج14, ص161.
62. همان, ص161ـ163.
63. جبر و اختیار, ص101.
64. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج6, ص240.
65. همان, ج14, ص52.
66. همان, ص53.
67. تکاپوگر اندیشه ها, ص260.
68. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج14, ص75.
69. تکاپوگر اندیشه ها, ص269ـ280.
70. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص710ـ711 و 714.
71. زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, ص33 و 49ـ50.
72. همان, ص25.
73. بررسى و نقد افکار راسل, ص438;
ـ فلسفه دین, ص252ـ253.
74. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص438ـ439.
75. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج25, ص52.
76. همان, ص97ـ99.
77. همان, ج14, ص147ـ 148.
78. همان, ص150ـ151.
79. تکاپوگر اندیشه ها, ص157ـ 158;
ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج12, ص83 ـ 95.
80. اخلاق و مذهب, ص19, 56, 71.
81. عرفان اسلامى, ص134ـ 135.
82. سرگذشت اندیشه ها, ج1, ص57 ـ 58.
83. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج7, ص248ـ249.
84. اخلاق و مذهب, ص55;
ـ تکاپوگر اندیشه ها, ص181.
85. تکاپوگر اندیشه ها, ص186ـ187;
ـ جعفرى, محمدتقى, وجدان, انتشارات اسلامى, بى تا.
86. وجدان, ص12.
87. همان, ص4ـ 8.
88. تکاپوگر اندیشه ها, ص182.
89. همان, ص182ـ184;
ـ وجدان, ص60, 63, 64, 71, 261.
90. وجدان, ص124, 125.
91. همان, ص272.
92. همان, ص109 و243.
93. اخلاق و مذهب, ص65 ـ67.
94. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج22, ص67.
95. فلسفه دین, ص257.
96. بررسى و نقد افکار راسل, ص431.
97. اخلاق و مذهب, ص22, 58.
98. تفسیر و نقد تحلیلى مثنوى, ج6, ص18.
99. جبر و اختیار, ص176ـ 185.
100. همان, ص175.
101. همان, ص7.
102. تکاپوگر اندیشه ها, ص170.
103. اخلاق و مذهب, ص67.
104. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى, ج2, ص491.
105. همان, ص493.
106. همان; زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, ص73, 79.
107. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى, ج2, ص494ـ 495.
108. همان, ص496.
109. همان, ج5, ص553 ـ554.
110. همان, ج2, ص508;
ـ فلسفه و هدف زندگى, ص127.
111. اخلاق و مذهب, ص123;
ـ زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام, ص7.
112. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج7, ص248ـ249;
ـ سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص393;
ـ وجدان, ص12.
113. بررسى و نقد افکار راسل, ص230.
114. فلسفه دین, ص212;
ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج7, ص248ـ249;
ـ در باب ارزش ر.ک: ج22, ص289ـ296.
115. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص393;
ـ اخلاق و مذهب, ص98.
116. فرانکنا, ویلیام کى, فلسفه اخلاق, ترجمه هادى صادقى, مؤسسه فرهنگى طه, 1376, ص220.
117. اتکینسون, آر. اف, درآمدى بر فلسفه اخلاق, ترجمه سهراب علوى نیا, مرکز ترجمه و نشر کتاب, 1370, بخش 5و6.
118. وجدان, ص249ـ251.
119. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص474ـ 475.
120. تحقیقى در فلسفه علم, ص86.
121. همان, ص95ـ97;
ـ وجدان, ص109, 234;
ـ اخلاق و مذهب, ص65 ـ67.
122. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج7, ص249.
123. همان, ص249ـ250;
ـ جبر و اختیار, ص186.
124. وجدان, ص48ـ49;
ـ اخلاق و مذهب, ص88 ـ89.
125. سرگذشت اندیشه ها, ج2, ص717;
ـ اخلاق و مذهب, ص73;
ـ ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج1, ص76.
126. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج24, ص304ـ307.
127. جوادى, محسن, مسئله باید و هست, دفتر تبلیغات اسلامى, 1375, ص24.
128. فلسفه اخلاق, ص203ـ204.
129. تکاپوگر اندیشه ها, ص324ـ 325; ترجمه و تفسیر نهج البلاغه, ج7, ص242ـ250.