راه حلی برای مسئلۀ قدیمی تبیین تشکیک عَرْضی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه علوم انسانی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

اصل عقلی تشکیک در وجود به‌عنوان یکی از اصول حکمت متعالیه تلاش دارد کثرت موجود در عالم را ذیل نظریه اصالت وجود تبیین کند. با اینکه برهان عقلی از این اصل پشتیبانی ‌می‌کند، ولی چگونگی وقوع کثرات در مرتبه موجودات عرْضی ذیل آن اصل در فلسفه اسلامی تبیین نشده است. یا دست‌کم تبیین روشنی از چگونگی تکثرات عرْضی در ذیل این اصل وجود ندارد. این در حالی است که توضیح‌ها درباره چگونگی تبیین کثرات در این اصل در آرای صاحب‌نظران توضیح کثرات طولی است. این نوشتار درصدد است تا با تبیین اصول تکثرات طولی و عرْضی موجودات، تبیینی از نحوه تشکیک عرْضی ارائه دهد که عامل تمایز خارج از عوامل وجودی نباشند. با این حال، این مقاله تنها بخشی از این تبیین را عهده‌دار است. این نوشتار نه درصدد ارائه نظریه‌ای جدید است و نه نظریه جدیدی با توجه به مبانی ملاصدرا ارائه می‌کند، بلکه تنها با توجه به اصول حکمت متعالیه درصدد ارائه «تبیین» برای یکی از نظریه‌های ملاصدراست، به‌گونه‌ای‌که عامل تمایز وجود به امری خارج از وجود نباشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Solution For The Old Problem Of Explaining The Horizontal Gradation

نویسنده [English]

  • Hadi Mousavi
Assistant Professor, Hawza and University Research Institute.
چکیده [English]

The conceptual principle of "existential gradation" as a principle of transcendental theosophy attempts to explain the multiplicity in the world under the theory of the fundamentality of existence. Although it is supported by rational arguments, the multiplicity in the stage of horizontal entities is not explained by this principle. Or at least there is no clear explanation about horizontal multiplicity under this principle. There is a fact that every explanation that we have seen in different books is an explanation of vertical multiplicity. This article seeks to explain the principles of horizontal and vertical multiplicities in entities and then explain the way in which horizontal gradation can be explained in a manner that there is no factor other than existence. This article is just concerned with a part of this explanation. This is not a new theory, nor a new theory based on Mulla Sadra’s principles, but just an explanation for one of Mulla Sadra's theories such that it preserves the principle that the criterion of differentiation is nothing but existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Existential Gradation
  • Horizontal Gradation
  • Vertical Gradation
  • Existential Motion
1. آشتیانی، مهدی (1388)، اساس التوحید، تهران: هرمس.
2. انصاری شیرازی، یحیی (1383)، دروس شرح منظومه، ج2، قم: بوستان کتاب.
3. عابدی شاهرودی، علی (1373)، «حرکت تألیفی جوهر و نظریه نسبیّت»، کیهان اندیشه، ش58.
4. عبودیت، عبدالرسول (1383)، نظام حکمت صدرایی؛ تشکیک در وجود، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
5. طباطبایی، محمدحسین (1422الف)، نهایة الحکمه، تحقیق شیخ عباس زارعی سبزواری، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
6. طباطبایی، محمدحسین (1422ب)، بدایة الحکمه، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
7. لاهیجی، ملامحمد جعفر (بی‌تا)، شرح رساله مشاعر، با مقدمه جلال الدین آشتیانی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
8. مدرس زنوزی، آقاعلی (1378)، مجموعه مصنفات، مقدمه، تنظیم و تصحیح محسن کدیور، تهران: اطلاعات.
9. ملاصدرا (صدر المتألهین)، محمد بن ابراهیم (1981)، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث.
10. ملاصدرا (صدر المتألهین)، محمد بن ابراهیم (بی‌تا)، الحاشیة على الهیات الشفاء، قم: بیدار.
11. ملاصدرا (صدر المتألهین)، محمد بن ابراهیم (1361)، عرشیه، تهران: انتشارات مولی.
12. ملاصدرا (صدر المتألهین)، محمد بن ابراهیم (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.