ضرورت نگاه تمدنی به مفهوم معنویت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری کلام، گرایش فلسفه دین، دانشگاه قم.

چکیده

مفهوم «معنویت» از مفاهیمی است که تعریف آن در آثاری که بدان پرداخته‌اند ابهام دارد و مسئله اصلی این مقاله آن است که چرا تعریف‌های ارائه‌شده از معنویت دارای ابهام است، چرا از هر رویکردی که به آن نگریسته شده معنای واژه نیز تفاوت یافته است؟ بنابر ادعای این مقاله دلیل ابهام مفهوم معنویت آن است که رویکردهای موجود در تعریف معنویت از داشتن نگاه تمدنی به معنویت غفلت کرده‌اند. در مقاله حاضر پس از تقسیم تعریف‌های معنویت به لغوی و رویکردی، تعریف‌های رویکردی معرفی می‌شوند و در ادامه نشان داده می‌شود که معنویت از منظر پارادایم‌های مختلف علوم اجتماعی و سنت‌های دانشگاهی چگونه نگریسته می‌شود. در نهایت پس از معرفی و نقد رویکردهای موجود، رویکرد تبارشناختی به معنویت معرفی می‌شود که بیش از دیگر رویکردها به وجوه تمدنی این پدیده توجه کرده است. ازین رو، معرفی ظرفیت‌های آن برای داشتن نگاه تمدنی به مفهوم معنویت سودمند است. در پایان برخی از ضعف‌ها و کژتابی‌های این رویکرد نیز به‌اجمال مطرح می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Necessity of a Civilizational Perspective on the Notion of Spirituality

نویسندگان [English]

  • Abbas Izadpanah 1
  • Ahmad Shakernejad 2
چکیده [English]

The notion of 'spirituality' is ambiguous. In this paper I am concerned with the question why proposed definitions of spirituality are ambiguous, and why each approach demands a different notion of this term. I claim that the reason is that extant approaches have overlooked a civilizational perspective on spirituality. I will make a distinction between lexicological and approach - based definitions of spirituality, showing how spirituality is viewed from the standpoints of different paradigms of social sciences and academic traditions. Finally, I mentions some critiques of proposed approaches, and then introduce a genealogical approach to spirituality that has taken civilizational aspects of the phenomenon into account. It will be helpful to consider its capacities for a civilizational perspective on the notion of spirituality. I will mention, however, that there are weaknesses in this approach as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spirituality
  • Religious ـ Theoretical Approaches
  • genealogy
  • Civilizational Studies

مراجع

1. رستگار، عباسعلی (1389)، معنویت در سازمان با رویکرد روان‌شناختی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
2. الهامی، علی اصغر و دیگران (1390)، معنویت اسلامی، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی.
3. اداره تبلیغات نمایندگی ولی فقیه در سپاه (1386)، معنویت، بار مبنا و ذخیره لازم، تهران: نمایندگی ولی فقیه در سپاه.
4. رودریگس، هاردینگ، جان. اس. (1390)، درسنامه دین‌شناس، مترجم: لطف الله جلالی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
5. بلیکی، نومن (1391)، پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، ترجمه، تدوین، مقدمه و تعلیقات سیدحمدرضا حسنی، محمدتقی ایمان، مسعود ماجدی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
6. شاهی، داوود (1385)، «فوکو و مسئله تاریخ»، تاریخ در آیینه پژوهش، ش10.
7. نوذری، حسینعلی (1379)، صورت‌بندی مدرنیته و پست‌مدرنیته: بسترهای تکوین، تاریخی و زمینه‌های تکامل اجتماعی، تهران: نقش جهان.
8. طبسی، محسن (1383)، «میشل فوکو: شناخت‌شناسی و تصور قدرت»، هنر، ش60.
9. ایمان، محمدتقی (1391الف)، روش‌شناسی تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
10. ــــــــــــــ (1391ب)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
11. کارت، ج، کینگ، ر. (1391)، «تاریخ انتقادی معنویت»، سیاحت غرب، ش105.
12. فرامرز قراملکی، احد، (1385) روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
13. سگال، رابرت، محسن زندی (1391)، راهنمای دین‌پژوهی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
14. مطهری، مرتضی (بی‌تا)، انسان کامل، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
15. Dreyer, E. A. & Burrows, M. S. (2005), Minding the spirit: The Study of Christian Spirituality, JHU Press.
16. King, A. S. (1996), “Spirituality: Transformation and metamorphosis,” Religion, no. 4.
17. Sheldrake, P. (2007), a Brief History of Spirituality, Malden, MA: Blackwell Publisher.
18. Principe, W. (1983), Toward Defining Spirituality, 12 (2).
19. Holder, A. (2008), the Blackwell Companion to Christian Spirituality, John Wiley & Sons Publisher.
20. Perrin, D. B. (2007), Studying Christian Spirituality, Routledge: Routledge Press.
21. Tinley, S. T., & Kinney, A. Y. (2007), “Three philosophical approaches to the study of spirituality,” ANS Adv Nurs Sci, 30 (1).
22. Carrette, J. & King (2004), Selling Spirituality: The Silent Takeover of Religion, Routledge Press.
23. Dreyer, E. A., & Burrows, M. S. (n.d.), Minding the Spirit: The Study of Christian Spirituality, JHU Press.
24. Perrin, D. B. (2007), Studying Christian Spirituality, Routledge press.
25. Wiseman, J. A. (2006), Spirituality and Mysticism: A global View, Orbis Books.
26. Meier, A., O’Connor, T. S. J., & VanKatwyk, P. L. (2005), Spirituality and Health: Multidisciplinary Explorations, Wilfrid Laurier University Press.
27. Nelson, J. M. (2009), Psychology, Religion, and Spirituality, Springer.
28. Schneiders, S. M. (1998), the Study of Christian Spirituality: Sontours and Dynamics of a Discipline, no. 8.
29. O’Collins, G., & Farrugia, E. G. (2003), A Concise Dictionary of Theology, Continuum press.
30. Bender, C., & McRoberts, O. (2012), “Mapping a Field: Why and How to Study Spirituality,” Social Science Research Council.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار