تأمل در امکان، مفهوم و ماهیت تمدن اسلامی در عصر غیبت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

هرچند تأمل درباره تمدن و تمدن اسلامی در سابقه نگاشته‌های اسلامی نیز وجود دارد، اما پرسش از تمدن اسلامی در دهه‌های اخیر، به‌تبع خودآگاهی دینی مسلمانان، به‌ویژه از طریق شکوفاشدن جنبش‌های اسلامی از جمله انقلاب اسلامی ایران، شدت و عمومیت بیشتری یافته است. یکی از پرسش‌های مهم در این زمینه، ناظر به امکان تحقق تمدن اسلامی در عصر غیبت است. این مقاله با اذعان به حداقلی‌بودن ظرفیت‌های عصر غیبت در مقایسه با عصر ظهور، با تکیه بر تجربه تاریخی مسلمانان در عصر غیبت و نیز با درک تشکیکی از مفهوم تمدن، بر این باور است که تمدن اسلامی در عصر غیبت قابل تحقق بوده و در مقایسه با شرایط زمانی خود حتی می‌تواند از پویش و نشاط مطلوبی نیز برخوردار باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Possibility, Notion, and the Nature of the Islamic Civilization in the Occlusion Period

نویسنده [English]

  • Ahmad Rahdar
چکیده [English]

Although there is a record of reflections about civilization in general, and the Islamic civilization in particular, within Islamic writings, the question about the Islamic civilization has been more widespread in recent decades, because of Islamic self
 - awareness, especially as a result of Islamic movements, such as the Islamic Revolution of Iran. One important question in this regard is the possibility of an Islamic civilization in the Occlusion Period (the period when the last Shiite Imam (a) is not present to people). In this paper, I admit that the Occlusion Period has minimal resources for realizing such an ideal, but historical experiences of Muslims during the Occlusion Period, and a degreed notion of civilization, will enable us to hold that Islamic civilization can be realized in this period and can enjoy a desirable liveliness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • civilization
  • Islamic civilization
  • Presence Period
  • Occlusion Period
  • Reappearance Period
1. ابن‌ منظور (2008)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
2. ابو زید، نصر حامد (1383)، نقد گفتمان دینی، ترجمه حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهرکلام، چاپ دوم، تهران: یادآوران.
3. استیس، والتر ترنس (1381)، دین و نگرش نوین، ترجمه احمدرضا جلیلی، چاپ دوم، تهران: حکمت.
4. اسعدی، محمد (1383)، «قرآن مبین»، در: جمعی از نویسندگان، دانشنامه موضوعی قرآن، به آدرس www.maarefquran.com.
5. باقی، عمادالدین (1362)، در شناخت حزب قاعدین زمان، چاپ اول، تهران: دانش اسلامی.
6. تاجیک، محمدرضا (1384)، روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، چاپ اول، تهران: فرهنگ گفتمان.
7. جمعی از نویسندگان (1382)، اندر باب اجتهاد، چاپ اول، تهران: طرح نو.
8. حجاریان، سعید (1380)، از شاهد قدسی تا شاهد بازاری، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
9. حقیقت، سید صادق (1378)، گفت‌وگوی تمدن‌ها و برخورد تمدن‌ها، چاپ اول، قم: طه.
10. داوری اردکانی، رضا (1384)، رساله در باب سنت و تجدد، چاپ اول، تهران: ساقی.
11. دیلمی، حسن بن محمد (1417)، ارشاد القلوب، محقق هاشم میلانی، تهران: دار الاسوه.
12. رحیم‌پور ازغدی، حسن (1378)، عقلانیت، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
13. رمضانی، رضا (1387)، آرای اخلاقی علامه طباطبایی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
14. رهدار، احمد (1391)، «حرکت تکاملی انسان در تاریخ»، در: یحیی عبداللهی، فلسفه تاریخ شیعی، چاپ اول، قم: کتاب فردا.
15. ساشادینا، عبدالعزیز (1386)، مبانی هم‌زیستی اجتماعی در اسلام، چاپ اول، قم: ادیان.
16. سروش، عبدالکریم (1373)، «ریشه در آب است: نگاهی به کارنامه کامیاب پیامبران»، ماه‌نامه کیان، ش29.
17. شریعتی، علی (1381)، حسین وارث آدم، مجموع آثار، ج19، چاپ دهم، تهران: قلم.
18. صادقی، هادی (1377)، پلورالیسم، چاپ اول، قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف.
19. ضیائی‌فر، سعید (1391)، درآمدی بر رویکرد حکومتی به فقه، چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
20. طائب، مهدی (1388)، تبار انحراف، قم: ولاء منتظر.
21. علی‌دوست، ابوالقاسم (1388)، فقه و مصلحت، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
22. غنوی، امیر (1393)، «مدیریت از فرادست بر پایه مبانی»، مشرق موعود، ش30.
23. قائمی‌نیا، علی‌رضا (1389)، بیولوژی نص، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
24. قادری، حاتم (1379)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
25. کچوئیان حسین و مهدی نصیری (1394)، مناظره «تمدن تراز در غیبت قائم»، هفته‌نامه پنجره، ش215.
26. کدیور، محسن (1372)، «از اسلام تاریخی به اسلام معنوی»، در: جمعی از نویسندگان، سنت و سکولاریسم، چاپ دوم، تهران: سروش.
27. کلینی، محمد بن یعقوب (1375)، اصول کافی، چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
28. مجلسی، محمدباقر (1401)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
29. موسوی، سید مهدی (1391)، «جغرافیای اسلامی‌سازی معرفت در نگرش طه جابر العلوانی»، صدرا، ش1، ویژه‌نامه نخستین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی.
30. میراحمدی، منصور (1391)، ملاحظاتی بر چالش‌های فقه سیاسی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
31. میرباقری، سید محمدمهدی (1384)، مباحثی پیرامون حکومت دینی و ولایت فقیه، چاپ اول، قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
32. واعظی، احمد (1389)، «نقد تقریر نصر حامد ابوزید از تاریخ‌مندی قرآن»، قرآن شناخت، ش6.
33. هاشمی، سید حسین (1389)، «بررسی نظام برده‌داری از دیدگاه اسلام»، رواق اندیشه، ش7.