ظرفیت‌های دانش کلام در مطالعات تمدنی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

این مقاله از دو بخش اصلی تشکیل شده است: در بخش نخست با اشاره به تعریف‌ها و مفاهیم اصلی مانند تمدن و طبقه‌بندی دانشی مطلوب، جایگاه دانش کلام در این طبقه‌بندی و ظرفیت‌های دانش کلام در مطالعات تمدنی نشان داده می‌شود. ظرفیت کلام در دو قلمروِ تبیین رویکرد تمدنی از دین و نیز ارائه دستگاه‌مند و جامع از آموزه‌های دینی خلاصه شده است. در این مورد به صورت استقرایی می‌توان به مباحث هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و نظریه امامت در اندیشه کلامی به‌عنوان مهم‌ترین درون‌مایه‌های کلامی برای تمدن‌پژوهی ‌اشاره کرد. در بخش دوم با تبیین انسان‌شناسی کلامی بر محور عقل و اراده نشان داده می‌شود که دانش کلام بر خلاف نگره‌های فلسفی و عرفانی می‌تواند بنیادهای لازم را برای پی‌ریزی دانش‌های تمدنی اسلامی عرضه کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Capacities of Kalam in Civilization Studies

نویسنده [English]

  • Mohammad Taqi Sobhani
چکیده [English]

This paper consists of two main parts: in the first part, given the main notions such as civilization and the desired classification of sciences, I will seek to show the place of Kalam in this classification and its capacities for civilization studies. Such capacities will be cashed out in terms of a civilizational account of religion as well as a systematic and comprehensive presentation of religious doctrines. In this case, we can point to ontological, epistemological, anthropological issues as well as the theory of Imamate in Kalam as the most important kalam - based themes for civilization studies. In the second part, with an account of Kalam - based anthropology in terms of reason and volition, I will show that, unlike philosophical and mystical ideas, Kalam can provide the foundations required for Islamic civilization studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization Studies
  • Theology of Civilization
  • kalam
  • Rationality
  • Primitive Reasoning
  • Collective and Civilizational Reasoning
1. ارکون، محمد (۱۹۹۸)، تاریخیّة الفکر العربی الاسلامی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
2. سبحانی، محمدتقی (‎۱۳۸۲)، الگوی جامع شخصیت زن مسلمان، قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
3. ــــــــــــــ (1385)، «درآمدی بر جریان‌شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر»، نقدونظر، ش43 ـ 44.
4. ــــــــــــــ (1386)، «درآمدی بر جریان‌شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر»، نقدونظر، ش45 ـ 46.
5. طرابیشی، جورج (‎۱۹۹۹)، نظریه العقل، بیروت: دارالساقی.
6. العروی، عبدالله (۱۹۹۷)، مفهوم العقل، الطبعة الثانیه، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
7. هگل، گ. و. (۱۳5۶)، عقل در تاریخ، ترجمه حمید عنایت، تهران: موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف.