نمادسازی از مرید و مراد در اسرارنامه عطار نیشابوری

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

2 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

3  استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

عرفان اسلامی دربردارندۀ زیباترین گهرهای ادب فارسی است که بی‌گمان سبب تعالی جایگاه هنر اسلامی ـ ایرانی گردیده است. در این میان، عطار از شاعران عارفی است که در ادبیات عرفانی صاحب سبک است و اسرارنامه او در پی افشای اسرار عرفانی برای مخاطبان است. از مسائل مهم عرفان اسلامی رابطه مرید و مراد و چگونگی تعامل میان آنهاست. در اسرارنامه بارها از مراد، پیر، استاد، مهتر و... سخن به میان آمده و از سفارش‌های این منتهیان به مبتدیان یاد شده است. در این پژوهش، با بررسی نوع ارتباط مرید و مراد در اسرارنامه عطار نیشابوری، نشان داده‌ایم که حتی در مواردی مرید شخصیت انسانی نیست، ولی حرمت مراد واقعی را دارد. مراد و مرید در این اثر در تیپ‌های گوناگونی ظاهر می‌شوند و برای نمونه جلوه‌گری دیوانگان (عقلای مجانین) در نقش مراد قابل توجه است. در این مقاله، چگونگی گفت‌وگوی عمودی مراد با مرید و نیز نوع شخصیت مراد بررسی می‌شود که آیا شخصیتی زمینی است یا فرازمینی و آیا شخصیتی واقعی دارد یا انتزاعی؟ و اساساً آیا مراد می‌تواند شخصیتی غیر انسانی یا حتی حیوانی باشد و در عین حال، به ارشاد خلق بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Symbolism of Master and Disciple in Attar al-Nayshaburi's Asrarnama

نویسندگان [English]

  • Hossein miri 1
  • Ebrahim Nouri 2
  • Mansour Nikpanah 3
1
2
3
چکیده [English]

Islamic mysticism is reflected in the most beautiful parts of the Persian literature. Aṭṭār is a mystic-poet with a particular style of writing in mystical literature, and his Asrārnāma (The Letter of Mysteries) is an attempt to
disclose mystical secrets to the readers. One significant issue in Islamic mysticism is the relation between master and disciple. Asrārnāma frequently mentions master (murād), oldster (pīr), senior (mihtar) and the like, and it talks about their advice to the novice. In this paper, we have examined the type of relation between master and disciple in A
ṭṭār al-Nayshābūrī's Asrārnāma, showing that in some cases, the disciple is not a human person, but it nevertheless respects the master. In this work, masters and disciples appear in different types, one of the most significant ones is that of apparently mad characters as masters. In this paper, we examine the vertical dialogue between masters and disciples and the character types of the former as to whether it is a mundane, terrestrial character or an extra-terrestrial one, and whether it is concrete or abstract, and whether a master might be a non-human person or even an animal and yet guide people

1. اسفندیار، محمودرضا (1384)، آشنایان ره عشق (مجموعه مقالاتی در معرفی شانزده عارف بزرگ) ، زیر نظر نصرالله پورجوادی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
2. اشرف‌زاده، رضا (1373)، تجلی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری، چاپ اول، تهران: اساطیر.
3. پاینده، حسین (1390)، گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
4. تولان، مایکل (1386)، روایت‌شناسی (درآمدی زبان‌شناختی ـ انتقادی) ، ترجمه سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، چاپ اول، تهران: سمت.
5. خوشنویس، احمد (بی‌تا)، بی‌سرنامه، تهران: طهوری.
6. دولت‌شاه سمرقندی (1318)، تذکره دولت‌شاه سمرقندی، به اهتمام ادوارد براون، چاپ اول، لیدن.
7. ریتر، هلموت (1374)، دریای جان، عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبردی، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
8. زرین کوب، عبدالحسین (1379)، جست‌وجو در تصوف ایران، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
9. العبّادی، قطب الدین ابوالمظفر منصور بن اردشیر (بی‌تا)، التصفیه فی احوال المتصوفه (صوفی نامه) ، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
10. عطّار نیشابوری، فریدالدین (1392)، اسرارنامه، مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ ششم، تهران: سخن.
11. غلامرضایی، محمد (1377)، سبک‌شناسی شعر پارسی (از رودکی تا شاملو)، چاپ اول، تهران: جامی.
12. فروزانفر، بدیع الزمان (1353)، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطّارنیشابوری، چاپ دوم، تهران: کتاب‌فروشی دهخدا.
13. القشیری، عبدالکریم بن هوازن (1379)، الرسالة القشیریه، ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی و استدراکات بدیع الزمان فروزانفر، چاپ ششم، تهران: بی‌نا (طبع بیروت، 2001).
14. کلابادی، ابوبکر محمد (1371)، متن و ترجمه تعرف، به کوشش: محمدجواد شریعت، چاپ اول، تهران: اساطیر.
15. کنان، شلومیت ریمون (1387)، روایت داستانی، بوطیقای معاصر، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
16. نجم الدین رازی دایه (1384)، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین‌ریاحی، چاپ دهم، تهران: علمی و فرهنگی.
17. نفیسی، سعید (1343)، سرچشمه تصوف در ایران، چاپ اول، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
18. ــــــــــــ (1384)، زندگی‌نامه شیخ فریدالدین عطّار نیشابوری، چاپ اول، تهران: اقبال.
19. هجویری، علی ابن عثمان (1358)، کشف المحجوب، تصحیح والنتین ژوکفسکی و با مقدمه قاسم انصاری، تهران: طهوری.