چیستی لذت از منظر ابن‌سینا و فخر رازی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فلسفه اسلامی دانشگاه قم

2 استاد دانشگاه قم

چکیده

«لذت» از اساسی‌ترین انگیزه‌های رفتار آدمی است که مورد توجه ویژه فیلسوفان قرار گرفته است. ابن‌سینا پاسخ به پرسش «چیستی لذت» را از طریق شناخت نفس و قوای ادراکی آن میسر می‌داند. از نظر او، لذت عبارت از ادراکی حضوری است که از دستیابی مدرِک به آنچه در نظرش کمال و خیر به شمار می‌رود، حاصل می‌شود و به واسطۀ ادراک، کمال و خیر ذومراتب و تشکیکی است. فخر رازی نظریۀ متزلزلی دارد؛ گاهلذت را بی‌نیاز از تعریف می‌داند و گاه آن را به ادراک ملائم تعریف می‌کند. او مراتب چندگانه‌ای برای آن در نظر نمی‌گیرد و تنها معتقد به وجود لذت عقلی بوده، لذات حسی را رفع الم یا تغییر حالت می‌داند. در این مقاله به تحلیل و بررسی ماهیت لذت از دیدگاه این دو فیلسوف می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The nature of Pleasure from the standpoint of Ibn Sina and Razi NafisehTorabi

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Torabi 1
  • Mohsen Javadi 2
چکیده [English]

Pleasure is the strongest motivation behind human behavior and therefore has always been the interest of philosophers. From Ibn Sina's point of view, the only way of understanding pleasure's nature is through an insight into human soul and their perception of the world. He believed that 'pleasure' is a subjective perception which is experienced depending on the perceiver's conception and idea of goodness and perfection and thus there are different types of pleasure as a result of different perceptions of accomplishment, perfection and goodness. However, Razi held conflicting views about pleasure. On the one hand, he expressed the view that pleasure is beyond defining as it is a limitless feeling; on the other hand, he defines it as perception. In his view, there are not different kinds of pleasure since he is a firm believer of intellectual pleasure and regards sensuous pleasure only as alleviation of pain and suffering or a change of emotions. In this paper, we attempt to analyze the 'pleasure's nature' from the point of view of these two philosophers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • pleasure
  • intellectual pleasure
  • accomplishment
  • Perfection
  • goodness
  1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383)، الاشارات والتنبیهات، ج2 و 3، شرح نصیرالدین طوسی، قم: نشرالبلاغه.
  2. ـــــــــــــ (1404‌ق)،التعلیقات، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
  3. ـــــــــــــ (1403 ق)، الشفا الطبیعیات، ج2، قم: مکتبه آیت الله مرعشی.
  4. ـــــــــــــ (1376)، الهیات من کتاب شفا، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  5. ـــــــــــــ (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: مطالعات اسلامی.
  6. ـــــــــــــ (1379)، النجات من الغرق فی بحر الظلالات، مقدمه و تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
  7. ـــــــــــــ (1375)، النفس من کتاب شفا، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  8. ــــــــــــ (1373)، برهان شفا، ترجمه: مهدی قوام صفری، تهران: فکر روز.
  9. ـــــــــــــ (1400(الف))، رساله عشق (مجموعه رسائل)، قم: بیدار.

10. ـــــــــــــ (1400(ب))، رساله فی النفس و بقائها و معادها(مجموعه رسائل)، قم: بیدار.

11. ـــــــــــــ (1980م)، عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق: عبدالرحمن بدوی، بیروت: دارالقلم.

12. ارسطو (1378)، اخلاق نیکوماخوس،‌، ترجمه: محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.

13. ـــــــــــــ (1389)، دربارۀ نفس، ترجمه و تحشیه: علیمراد داوودی، تهران: حکمت.

14. افلاطون(1367)، دوره آثار افلاطون، ج3 و4، ترجمه: رضا کاویانی و محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.

15. حسن‌زاده آملی، حسن (1366)، اتحاد عاقل به معقول، تهران: حکمت.

16. ـــــــــــــ (1382)، دروس اشارات و تنبیهات، ج8، تحقیق: صادق حسن‌زاده، قم: مؤسسه مطبوعات دینی.

17. فخر رازی، محمدبن عمر، (بی‌تا)، المطالب العالیه من العلم الالهی، ج2، تحقیق: احمد حجازی سقا،بیروت: دارالکتاب العربی.

18. ـــــــــــــ (1411 ق)، المباحث المشرقیه فی علم الاهیات و الطبیعیات، ج1 و 2، قم: بیدار.

19. ـــــــــــــ (1406 ق)، النفس والروح وشرح قواهما، تحقیق: محمدصغیر موسوی، تهران: بی‌نا.

20. ـــــــــــــ (1403 ق)، رساله الکمالیه فی الحقایق الالهیه، ج1، تحقیق: علی محی‌الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.

21. ـــــــــــــ ( 1373)، شرح عیون الحکمه، ج3، مقدمه و تحقیق: محمد حجازى احمد على سقا، تهران: مؤسسه الصادق(ع).

22. ـــــــــــــ (1404 ق)، شرح الفخر رازی علی الاشارات، ج2، قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی.

23. رازی، قطب‌الدین (1375)، المحاکمات بین شرحی الاشارات، ج3، قم: البلاغه.

24. رازی، محمدبن زکریا (بی‌تا)، الطب الروحانی، بی جا: المکتب الشامله.

25. صدرالمتألهین، محمدابراهیم (بی‌تا)، الحاشیه علی الهیات شفا، قم: بیدار.

26. ـــــــــــــ (1981 م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج4 و 8، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.

27. ـــــــــــــ (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.

28. طوسی، نصیرالدین (1383)، شرح الاشارات والتنبیهات، ج3، قم: البلاغه.

29. فارابی، ابونصر (1405 ق)،فصول منتزعه، تحقیق: البیر نصیر نادر، تهران: المکتبه الزهراء.

30. مصباح یزدی، محمدتقی (1387)، شرح الهیات شفا، تحقیق و نگارش: عبدالجواد ابراهیمی‌فر، ج1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

31. نراقی، ملا محمد مهدی (1380)، شرح الاهیات من کتاب الشفا، قم: کنگره بزرگداشت محققان نراقی.