تفکر اجتماعی خوارج

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

خوارج اندیشه‌ای خودخواسته و منسجم درباره جامعه نداشته‌اند، ولی برخی از باورهای دینی و اخلاقی آنها آثار عمیقی بر صورت‌بندی رفتار ایشان در عرصه‌های اجتماعی داشته است. رویکرد اجتماعی خوارج را می‌توان هم در خاستگاه‌ فرهنگی و شخصیتی و پیوندشان با طبقۀ قاریان، و زمینه‌های بدوی و عربیِ آنها جست‌وجو کرد، و هم می‌توان آن را در اصول عقیدتی و قواعد رفتاری و اخلاقی خوارج مانند اصل «خودبینیِ دینی وگسست میان "من" و "دیگری" در جامعۀ مسلمین»، اصل «عدم تبعیض ایمان (کلی و نه کل‌بودن ایمان)»، اصل «سادگی و صراحت»، اصل «گریز از دنیا»، و اصل «تعمیم گناه از فردی به فرد دیگر» پی گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Social Thought of Khawarij

نویسنده [English]

  • Habibollah Babaee
چکیده [English]

Khawarij did not have a coherent, thought-through about society, but some of their religious and moral beliefs had deep effects on the formulation of their behaviors in social domains. Their social approach can both be sought in their cultural and personal origins and their connections with the class of Qaris and their Arabic backgrounds, and in their beliefs and rules of conduct and moral principles, such as "religious egoism and the gap between 'I' and 'Other' in the society of Muslims", the principle of "non-discrimination of faith (faith is general and not a whole), the principle of "simplicity and explicitness", the principle of "piety" and the principle of "extension of a sin from one individual to another".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics of Religiosity
  • Discrimination
  • Religion and This World
  • ego and the Other
نهج البلاغه، صبحی صالح (1424ق)، قم: نشر هجرت، چاپ اول.
1. ابن‌کثیر الدمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر (1407ق./ 1986م.)، البدایة والنهایة، ج7، بیروت: دارالفکر.
2. ابن‌اعثم کوفی، ابو محمد احمد (1411ق./1991م.)، الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالاضواء، الطبعة الاولی.
3. ابن‌الکثیر القرشیّ الشافعی (ابن‌کثیر)، عماد الدین اسماعیل بن عمر (2004م.)، البدایة والنهایة ، تحت نظر: حسان عبدالمنان، لبنان: بیت الافکار الدولیه، الجزء الأول.
4. ابوالنصر، عمر (1956م.)، الخوارج فی الاسلام، بیروت: مکتبه المعارف.
5. اربلی، علی‌بن‌عیسی (1381ق)، کشف الغمة فی معرفه الائمة، نشر بنی‌هاشمی، چاپ تبریز.
6. اشپولر، برتولد (1369)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ج اول، ترجمۀ جواد فلاطوری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
7. الاشعری، ابی‌الحسن علی‌بن اسماعیل (1994م./1415‌ق.)، مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، تحقیق: محی‌الدین عبد الحمید، دمشق: الحکمه.
8. بابایی، حبیب الله (1390)، «جامعه، فرهنگ و تمدن در تفکر و تجربه صوفیان مسلمان»، نقد و نظر، ش 64.
9. البغدادی، عبدالقاهر (1977)، الفرق بین الفرق وبیان الفرقة الناجیة منهم، بیروت: منشورات دارالافاق الجدیده.
10. بلخی، ابوالمعالی محمد بن نعمت بن عبیدالله (1390)، بیان الادیان، تحقیق و تصحیح: جعفر واعظی، تهران: نشر اقبال.
11. بیات، علی (1385)، «خاستگاه سیاسی و اجتماعی خوارج»، اسلام‌پژوهی، ش2.
12. پاکتچی، احمد (1385)، «نظام قبیله‌ای و خاستگاه خوارج نخستین»، پژوهشنامه علوم انسانی، ش 52.
13. پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ (1354)، اسلام در ایران، از هجرت تا پایان قرن نهم هجری، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام.
14. الدینوری، ابی‌حنیفه احمد بن داود (بی‌تا)، اخبار الطوال، بغداد: مکتبة العربیة.
15. دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود (1368ش)، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، مراجعه جمال الدین شیال، قم: منشورات الرضی.
16. رندال، هرمن (1376)، سیر تکامل عقل نوین، ج 1، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
17. زرین‌کوب، عبدالحسین (1343)، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: اداره کل نگارش وزارت آموزش و پرورش.
18. عاملی، سید جعفر مرتضی (1384)، امام علی و خوارج، ترجمه دکتر محمد سپهری، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
19. عبدالبر، ابوعمر یوسف‌بن عبد الله ‌بن محمد (1412ق./1992م.)، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دار الجیل، الطبعه الاولی.
20. قادری، حاتم (1375)، تحول مبانی مشروعیت خلافت از آغاز تا فروپاشی عباسیان، تهران: انتشارات بنیان.
21. الکلینی، ابی‌جعفر محمد‌بن یعقوب‌بن اسحاق (1388)، الاصول من الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، الطبعة الثالثة.
22. مجلسی، محمدباقر (1403ق./1983م.)، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
23. محمدعثمان، عبدالتواب (2007م.)، اثر آراء الخوارج فی الفکر الاسلامی المعاصر، القاهره: دار المحدثین للتحقیقات العلمیة والنشر، والامارات: مکتبة الاصالة والتراث الشارقة.
24. مفتخری، حسین (1379)، «خوارج در ایران»، تاریخ اسلام، ش 2.
25. ــــــــــ (1385)، خوارج در ایران تا اواخر قرن سوم، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
26. النوبختی، ابی‌محمد الحسن‌بن موسی(1355ق./ 1936م.)، فرق الشیعه، تصحیح: سید محمد صادق آل بحر‌العلوم، نجف: المکتبة المرتضویة.
27. ولهوزن، یولیوس (1375)، تاریخ سیاسی صدر اسلام، شیعه و خوارج، ترجمه محمود رضا افتخارزاده، قم: دفتر نشر معارف اسلامی.
28. هندی المتقی، علاء‌الدین علی بن حسام‌الدین (1401ق./ 1989م.)، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
29. هی‌وود، اندرو (1379)، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه، چاپ اول.
30. Hirschman, Albert, O. (1997), The Passions and the Interests,Princeton University Press.
31. Habibollah Babaei (2014), “One and Many”  Islam the Path (sirāt) and The Ways (sobol) In The Quran, Centar za religijske nauke, Kom 23.