بررسی مقایسه‌ای زندگی پس از مرگ از نگاه سیدمرتضی و جان‌هیک

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران

2 دانشیار مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی&، قم، ایران

چکیده

جسم‌انگاران مسلمان و مسیحی سعی در تبیین جسم‌انگارانه از آموزۀ معاد دارند. در نگاه نخست، پنداشته می‌شود که یگانه‌انگاری انسان و جسم‌انگاری معاد، مسیری مشابه و نزدیکی را در اسلام و مسیحیت طی کرده‌ است. این نوشتار سعی در تبیین مشابهت‌‌ها و تفاوت‌های جسم‌انگاری در اسلام و مسیحیت دارد. ازاین‌رو با روش مطالعۀ کتابخانه‌ای آثار سیدمرتضی و جان‌هیک به عنوان دو الهی‌دان تأثیرگذار در اسلام و مسیحیت، این مسئله را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتیجه آن که، هرچند هر دو با تکیه بر منبع معرفتی عقل به اثبات امکان معاد پرداخته‌اند؛ اما تفاوت در زمینه‌های گرایش به جسم‌انگاری سبب شد سیدمرتضی از جسم‌انگاری معاد به یگانه‌انگاری انسان برسد و جان هیک از یگانه‌انگاری انسان به جسم‌انگاری معاد کشیده شود. برهان هیک در اثبات امکان معاد، به خاطر دربرگرفتن همۀ افراد بشر بر برهان سیدمرتضی برتری دارد. هر دو اندیشمند در تبیین حقیقت انسان و معیار این‌همانی با وجود بُعد زمانی، نزدیک به هم قدم برداشته‌، ولی در تبیین معاد جسمانی متفاوت عمل می‌کنند. سیدمرتضی در سازگاری دیدگاهش با آموزه‌های دینی می‌کوشد؛ در مقابل هیک آموزه‌های مسیحی مخالف دیدگاهش را مردود می‌خواند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Consideration of the Afterlife according to Sayyid Murtaḍā and John Hick

نویسندگان [English]

  • Mohamad Hosein Moradinasab 1
  • Mohammad jafary 2
1 PhD student, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
2 Associate professor, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

Muslim and Christian physicalists seek to provide physicalistic accounts of the doctrine of resurrection. At first, it might seem that human monism and physicalism about the resurrection went through the same or similar developments in Islam and Christianity. In this paper, we offer the similarities and differences of physicalism in Islam and Christianity. With the library method, we studied the work of Sayyid Murtaḍā and John Hick as influential Muslim and Christian theologians to consider the issue. We conclude that although both have sought to prove the possibility of resurrection by drawing on reason as their epistemic source, the difference in the context of their inclination toward physicalism might be cast in this way: Sayyid Murtaḍā was led from physical resurrection to human monism, while John Hick was led from human monism to physical resurrection. Hick’s argument for the possibility of resurrection is superior to Sayyid Murtaḍā’s because it includes all human persons. Both thinkers, despite their temporal distance, have offered similar accounts of the human nature and the criterion of identity, but they offer different accounts of physical resurrection. Sayyid Murtaḍā tries to reconcile his views with religious doctrines, while Hick rejects Christian doctrines that go against his view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physicalism
  • eternality
  • afterlife verifiability
  • theory of the main parts
  • theory of simulacrum
  • Sayyid Murtaḍā
  • John Hick

مراجع

* قرآن مجید.
* کتاب مقدس.
1.    ابراهیم بن نوبخت‌، ابو اسحاق. (1413ق). الیاقوت فی علم الکلام‌، ملاحظات)محقق: على‌اکبر ضیائى، چاپ اول). قم:‌‌ کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى(قدّس سرّه).
2.    ابن‌فورک، محمدبن حسن. (1987م). مجرد مقالات الشیخ ایالحسن الاشعری. بیروت: دارالمشرق.
3.    استیور، دان. (1380). فلسفۀ زبان دینی (مترجم: دکترحسن نوزوزی، چاپ اول). تبریز: انتشارات مؤسسه تحقیقات علوم اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز.
4.    اسفراینی، اسماعیل. (1383). انوار العرفان (محقق: سعید نظری). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
5.    اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. (1929م). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. استانبول: مطبعۀ الدولۀ.
6.    اصلان، عدنان. (1376). ادیان و مفهوم ذات غایی - مصاحبه‌ای با جان هیک و سیدحسین نصر(مترجم: احمدرضا جلیلی).معرفت، شماره(23)، صص 70– 79.
7.    باقلانی، ابوبکر. (1425ق). الانصاف فی ما یجب اعتقاده (محقق: شیخ زاهد کوثری). بیروت: دار الکتب العلمیه.
8.    برانتل، جرج. (1381). آیین کاتولیک (مترجم: حسن قنبری، چاپ اول). قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
9.    بغدادی، عبدالقاهر. (1401ق). اصول الدین. بیروت: دار الکتب العلمیه.
10.    بغدادی، عبدالقاهر. (1408ق). الفرق بین الفرق. بیروت: دار الجیل و دار الآفاق.
11.    جرجانی، سیدشریف. (1325ق).‌ شرح المواقف (ج 6 - 8). قم: الشریف رضی.
12.    خرمشاهی، بهاءالدین. (1381). پوزیتیویسم منطقی. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
13.    الراوی، عبدالستار. (1400ق – 1980م). العقل و الحریه دراسه فی فکر القاضی عبدالجبار المعتزلی (الطبعه الاولی). بیروت: المؤسسه العربیه لدراسات و النشر.
14.    سامی النشار، علی. (1975م). نشأة الفکری الفلسفی فی الاسلام (الجزء الاول، الطبعه السادسه). مصر: ناشر دارالمعارف بمصر.
15.    سلطانى، ابراهیم؛ نراقی، احمد. (1384). کلام فلسفى. تهران: مؤسسه فرهنگى صراط.
16.    السید المرتضی. (1250ق). تنزیه الانبیاء. قم: الشریف الرضی.
17.    السید المرتضی. (1363). الذریعه الی اصول الشریعه (مصحح: ابوالقاسم کرجی، ج2). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
18.    السید المرتضی. (1387ق). جمل العلم و العمل (چاپ اول). نجف اشرف: مطبعه الآداب.
19.    السید المرتضی. (1405ق). رسائل الشریف المرتضی (محقق: سیدمهدی رجایی)، ج1 (جوابات المسائل الطرابلسیات الثالثه)، ج2 (الحدود و الحقایق)، ج4 (جوابات المسائل المصریات)، چاپ اول. بی جا. بی نا.
20.    السید المرتضی. (1411ق). الذخیره فی علم الکلام (محقق: سیداحمد حسینی). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
21.    السید المرتضی. (1411ق). الذخیره فی علم الکلام. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
22.    السید المرتضی. (1998م). امالی المرتضی. قاهره: دارالفکر العربی.
23.    السید المرتضی. (بی‌تا). نفائس التأویل (ج2). شرکة الاعلمی للمطبوعات‌ (نسخۀ دیجیتالی کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت).
24.    شیخ طوسی. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (ج7). بیروت: احیاء التراث العربی (نسخۀ دیجیتالی کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت).
25.    شیخ مفید. (1414 - 1993م). المسائل السرویة (محقق: صائب عبد الحمید، ج1، الطبعة الثانیة). بیروت - لبنان: دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع. ملاحظات: طبع بموافقة اللجنة الخاصة المشرفة على المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
26.    صادقی، هادی. (1379). الهیات و تحقیق‌پذیری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
27.    صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1395ق). کمال ‌الدین و تمام النعمة (ج2، چاپ دوم). تهران: انتشارات اسلامیه. 
28.    طاهری، جواد؛ الوندی، مهشید. (1391). رویکرد انتقادی به نگاه هیک در 
مسئله تحقیق‌پذیری فرجامین و معناداری گزاره‌های دینی. زمانه، ش(25و 26)، 
صص 36 - 39.
29.    طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. (1415ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج 7). بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
30.    غلامی، طیبه. (1395). جسم‌انگاری نفس در کلام اسلامی و فیزیکالیسم؛ نقد و تطبیق (استاد راهنما: حسن احمدی‌زاده). کارشناسی ارشد، کاشان: دانشگاه ادبیات و زبان‌های خارجی.
31.    قاضی الفرّاء، ابویعلی محمدبن الحسین. (1974م). کتاب المعتمد فی اصول الدین تحقیق ودیع زیدان حداد. بیروت: دارالمشرق.
32.    قاضی عبدالجبار معتزلی. (1965 - 1962م). المغنی فی ابواب التوحید و العدل (محقق: جورج قنواتی، ج11). قاهره: الدار المصریه.
33.    قاضی عبدالجبار معتزلی. (1981م). المجموع فی المحیط بالتکلیف، جمعه ابن متویه (ج2). بیروت: دارالمشرق.
34.    کاپلستون، فردریک. (1380). تاریخ فلسفۀ کاپلستون (مترجم: سید جلال‌الدین مجتبوی، ج1، چاپ چهارم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی سروش [انتشارات صدا و سیما].
35.    مرادی‌نسب، محمدحسین؛ جعفری، محمد. (1400) بررسی مقایسه‌ای زمینه‌های گرایش به جسم‌انگاری معاد در اسلام و مسیحیت، نقد و نظر، 2(پیاپی 102)، صص 115 - 149.
36.    ملاحمی خوارزمی، محمودبن محمد. (1387ق). تحفۀ المتکلمین فی الرد علی الفلاسفۀ. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
37.    هیک، جان. (1378). مباحث پلورالیسم دینی (مترجم: عبدالکریم گواهی). تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی تبیان.
38.    هیک، جان. (1381). فلسفۀ دین (مترجم: بهزاد سالکی، چاپ سوم). تهران: موسسه بین‌المللی الهدی.
39.    یوسفیان، حسن؛ خوش‌صحبت، مرتضی. (1391). حقیقت انسان و تأثیر آن در تبیین حیات پس از مرگ؛ از نگاه سیدمرتضی. معرفت کلامی، ش(2)، صص25 - 48.
40.    هیک، جان. (1382). بعد پنجم (مترجم: بهزاد سالکی). تهران: انتشارات قصیده‌سرا.

41.    Eliade, Mircea. (1987)(Ed.). Gnosticism. In The Encyclopedia of Religion (vol. 5).
42.    Hick, john. (1964). The Existence of God. New York :Macmillan publishing co, Inc. 
43.    Hick, john. (1966). Evil and The God of Love. Published by Macmillan Press LTD.
44.    Hick, john. (1976). Death and Eternal life. New York: Harper and Row.
45.    Hick, john. (1988). Faith and knowledge. London: Published by Macmillan Press LTD.
46.    Hick, john. (1990). Philosophy of Religion. New Jersey: Prentice Hall.
47.    Hick, john. (1998). Gad and the univer se of faiths. London: Macmillan.
48.    Hick, john. (2001). Dialogues in the philosophy of religion. Pal G Rave New York.
49.    Williams, D.H. (2009). Tertullian. In The Blackwell companion to the theologians. (lan S. Markham, Ed., wily – black weel, uk. vol. 1, pp. 155-225.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار