نظریه تجسم عمل و کاربردهای کلامیِ آن در حوزه معاد

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

تبیین نقش علم کلام در حل مسائل کاربردی و نشان‌دادن پیامدهای نظریه‌های کلامی، از ضرورت‌های مباحث الهیاتی در جامعه امروزی است و از‌این‌رو هدف این مقاله، تبیین پیامدهای کاربردیِ نظریه تجسّم اعمال به عنوان یکی از نظریه‌های فلسفی - کلامی است. در این نوشتار به بررسی این مسئله پرداخته‌ایم که نظریه تجسّم اعمال چه تأثیری در حل مسائل الهیاتی به‌ویژه مسئله معاد دارد؟ یافته‌های این پژوهش که با روش تحلیلی و استنادی انجام شده است، نشان می‌دهد که تبیین معاد جسمانی، عدالت الهی و تناسب جرم و جریمه، خلود در بهشت و دوزخ، هویت صحیفه اعمال، آموزه مسخ، و اقتدار مهربانانۀ خداوند در مسئله عذاب اخروی از جمله مباحثی هستند که نظریۀ تجسّم اعمال در موجّه‌سازی و ارائه تبیین معقول‌ از آنها نقش بسزایی داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Theory of Embodiment of Actions and Its Theological Applications to Resurrection

نویسنده [English]

  • Rahim Dehghan
Assistant professor, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

A requirement for theological discussions today is to account for the role of kalām (Islamic theology) in solving practical problems and to show the consequences of theological theories. This article seeks to account for practical consequences of the theory of the embodiment of actions as a philosophical-theological theory. In this article, I tackle the question: How does the theory of the embodiment of actions impact the solutions to theological problems, particular the problem of resurrection? By adopting an analytic-library method, I show that this theory plays a crucial role in justifying and rationalizing doctrines such as bodily resurrection, divine justice, crime-punishment proportionality, eternal life in the Heaven and the Hell, the nature of the book of actions, metempsychosis, and God’s kindly power in afterlife punishments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Embodiment of actions
  • resurrection
  • generation
  • validity
  • afterlife punishment
* قرآن کریم
1. آلوسی، محمود بن عبدالله. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی (ج1). بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون.
2. ابن بابویه، محمد بن علی. (1362). الخصال (ج1). قم: بی‌نا.
3. ابن بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (ج1، چاپ دوم). قم: بی‌نا.
4. ابن‏جوزی، عبدالرحمن بن علی. (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر (ج4). لبنان ـ بیروت: دار الکتاب العربی.
5. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1382). الاضحویه فی المعاد (محقق: حسن عاصی). تهران: نشر شمس تبریزی.
6. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1363). الهیات شفا؛ تهران: نشر ناصر خسرو.
7. بهایی، محمد بن حسین. (1415ق). الأربعون حدیثا (ج1). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
8. تفتازانی، سعد الدین. (1409ق). شرح المقاصد (محقق: عبدالرحمن عمیده، ج2). قم: انتشارات رضی.
9. ثعلبی، احمد بن محمد. (1422ق). الکشف والبیان المعروف تفسیر الثعلبی (ج10). لبنان - بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10. جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن. (1430ق). درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم (ج1). اردن - عمان: دار الفکر.
11. جوادی آملی، عبدالله. (1387). معاد در قرآن (محقق: علی زمانی قمشه‌ای، ج5). قم: مرکز نشر اسراء.
12. جوادی آملی، عبدالله. (1388). تسنیم (محقق: حسن واعظی محمدی، ج8). قم: مرکز نشر اسراء.
13. جوادی آملی، عبدالله. (1389). تسنیم (محقق: حسن واعظی محمدی، ج6). قم: مرکز نشر اسراء.
14. جوادی آملی، عبدالله. (1389). تسنیم (محقق: علی اسلامی، ج2). قم: مرکز نشر اسراء.
15. حر عاملی، شیخ محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعة (ج 16). قم: بی‌نا.
16. خفاجی، احمد بن محمد. (1417ق). حاشیة الشهاب المسماة عنایة القاضی وکفایة الراضی علی تفسیر البیضاوی (ج5). بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
17. دغیم، سمیح. (بی‌تا). موسوعة مصطلحات الامام فخر الدین الرازی. لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
18. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر. (1404ق). الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور (ج6). قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی(قدّس سرّه).
19. شعرانی، ابوالحسن. (1386). پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان (ج3، چاپ دوم). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
20. زین العابدین، علی بن الحسین. (1376). الصحیفة السجادیة. قم: بی‌نا.
21. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1371). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، 2و ‏6، چاپ دوم). قم: اسماعیلیان.
22. طبرانی، سلیمان بن احمد. (2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانی) (ج1 و 6). اردن - اربد: دار الکتاب الثقافی.
23. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج2 و10، چاپ سوم). تهران: ناصر خسرو.
24. طوسی، خواجه نصیر الدین. (1374). آغاز و انجام (مقدمه و شرح: حسن حسن‌زاده آملی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
25. فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب) (ج 16، 25، 31 و 32، چاپ سوم). لبنان - بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
26. مجلسی، محمد‌باقر. (1403ق). بحار الانوار (ج7). بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
27. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه (مصحح و تعلیق: سید‌جلال الدین آشتیانی). مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
28. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1361). العرشیه (مصحح و مترجم: غلامحسین آهنی). تهران: انتشارات مولی.
29. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1363). مفاتیح الغیب (مقدمه و مصحح: محمد خواجوی). تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
30. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1372). تفسیر القرآن الکریم (ج5 و 7). قم: انتشارات بیدار.
31. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1383). شرح أصول الکافی (ج1 و ‏4). تهران: بی‌نا.
32. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1387الف). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه (با حواشی: حکیم ملا‌هادی سبزواری، مترجم: علی بابابی). تهران: انتشارات مولی.
33. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1387ب). المبدأ والمعاد (مصحح: سیدجلال الدین آشتیانی). قم: بوستان کتاب.
34. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1981م). الحکمة المتعالیه فی الاسفار الأربعة العقلیه (ج7، 9). بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
35. هاشمی خوئی، میرزا حبیب‌الله. (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (ج19، چاپ چهارم). تهران: مکتبة الإسلامیة.