تأملی بر جایگاه حقوق طبیعی در منظومه فکری استاد مطهری

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی (مرکز آموزش‌های عمومی)، تهران، ایران

چکیده

استاد مرتضی مطهری از فیلسوفانی است که به دیدگاه طبیعت‌گرایی در فلسفۀ حقوق گرایش دارند. در طبیعت‌گرایی به‌عنوان نظریه‌ای که در طول تاریخ طرفداران زیادی داشته، طبیعت و حقایق وجودی انسان ملاک استنباط احکام حقوقی و قانون در جامعه است. استاد مطهری در تحلیل حقیقت وجود انسان به یک سلسله ویژگی‌های طبیعی و فطری معتقد می‌شود که این ویژگی‌ها مبنای توجیه حقوق اساسی انسان در اجتماع و تفاوت‌های حقوقی زن و مرد در زندگی خانوادگی می‌شود. غایت‌اندیشی به‌عنوان شاخصۀ دیگری در طبیعت‌گرایی مطهری بسیار بارز است و همین شاخصه است که دیدگاه ایشان را از طبیعت‌گرایانی مانند هابز جدا می‌سازد. در منظومه فکری مطهری، آزادی جایگاه خاصی دارد. ایشان به تلفیقی از آزادی مثبت و منفی قائل است و به باور ایشان در صورت تحقق چنین معنایی از آزادی در متن حیات آدمی، کمال واقعی فردی و اجتماعی تضمین می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Place of Natural Rights in Motahhari’s Intellectual System

نویسنده [English]

  • Bijan Mansouri
Assistant professor, Khajeh Nasir Toosi University of Technology (Center for General Educations)
چکیده [English]

Mortaza Motahhari is a philosopher who had tendencies towards naturalism in the philosophy of law. According to naturalism, as a theory with many advocates throughout the history, nature and existential realities of the human being are considered as criteria for inference of legal rulings and laws in the society. Motahhari believed in a series of natural and innate characteristics in the reality of human existence, which served as foundations for justification of basic human rights in the society as well as legal differences between men and women in their family life. Motahhari’s naturalism is also obviously teleological in character. This is what demarcates his view from other versions of naturalism, such as Hobbes’s. In Motahhari’s intellectual system, freedom has a special place. He believes in a combination of positive and negative freedom. In his view, if such a notion of freedom is realized in human life, true individual and social perfection will be obtained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naturalism
  • natural right
  • freedom
  • positive freedom
  • negative freedom
  • Motahhari
1. ارسطو (1337)، سیاست، ترجمه: حمید عنایت، تهران: انتشارات نیل.
2. آلتمن، اندرو (1385)، درآمدی بر فلسفه حقوق، ترجمه: بهروز جندقی، چ1، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی(ره).
3. افلاطون (1335)، جمهوری، ترجمه: فؤاد روحانی، چ1، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
4. اشتراوس، لئو (1392)، شهر و انسان، ترجمه: رسول نمازی، چ1، تهران: انتشارات آگه.
5. اعزازی، شهلا (1393)، مجموعه مقالات: فمینیسم و دیدگاه‌ها، چ2، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
6. آکین، سوزان مولیر (1383)، زن از دیدگاه فلسفه سیاسی غرب، ترجمه و تألیف: ن. نوری‌زاده، چ1، تهران: انتشارات قصیده‌سرا.
7. باقری، خسرو (1382)، مبانی فلسفی فمینیسم، چ1، تهران: نشر قصیده‌سرا.
8. برلین، آیزایا (1368)، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه: محمدعلی موحد، چ1، تهران: انتشارات خوارزمی.
9. بوت، پاملا و والاس کلر (1376)، درآمدی بر جامعه‌شناسی نگرش‌های فمینیستی، ترجمه: مریم خراسانی و حمید احمدی، چ1، تهران: دنیای مادر.
10. بیسلی، کریس (1385)، چیستی فمینیسم، ترجمه: محمدرضا زمردی، چ1، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
11. بوردو، ژرژ (1383)، لیبرالیسم، ترجمه: عبدالوهاب احمدی، چ2، تهران: نشر نی.
12. پترسن، دنیس (1396)، مکاتب معاصر فلسفه حقوق، ترجمه: محمد‌مهدی ذوالقدری، چ2، تهران: انتشارات ترجمان،.
13. تانگ، رزمری (1387)، درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه: منیژه عراقی، چ1، تهران: نشر نی.
14. دوبوار، سیمون (1384)، جنس دوم، ترجمه: قاسم صنعوی، چ6، تهران: انتشارات توس.
15. روسو، ژان ژاک (1349)، امیل، ترجمه: منوچهر کیا، تهران: انتشارات دیا.
16. سامرویل، جنیفر (1388)، فمینیسم و خانواده، ترجمه: محمود ارغوان، چ1، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
17. گری، جان (1384)، لیبرالیزم، ترجمه: علیرضا حسینی بهشتی، چ1، تهران: نشر بقعه.
18. کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق، چ1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
19. لاک، جان (1388)، رساله دوم درباره دولت، ترجمه: شهرام ارشد‌نژاد، چ1، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
20. مطهری، مرتضی (1368)، مسئله شناخت، چ5، تهران: صدرا.
21. ـــــــــــــــــــــــ (1370)، فطرت، چ2، قم: انتشارات صدرا.
22. ـــــــــــــــــــــــ (1371)، نظام حقوق زن در اسلام، چ16، قم: انتشارات صدرا.
23. ـــــــــــــــــــــــ (1372«الف»)، مجموعه آثار، ج2، چ3، تهران: صدرا.
24. ـــــــــــــــــــــــ (1372«ب»)، مجموعه آثار، ج3، چ3، تهران: صدرا.
25. ـــــــــــــــــــــــ (1385)، مجموعه آثار، ج24، چ1، تهران: صدرا.
26. ـــــــــــــــــــــــ (1386)، مجموعه آثار، ج25، چ1، تهران: صدرا.
27. ـــــــــــــــــــــــ (1386)، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی، ج4 (انسان در قرآن)، چ28، تهران: صدرا.
28. ـــــــــــــــــــــــ (1394)، مجموعه آثار، ج30، چ1، تهران: انتشارات صدرا.
29. ـــــــــــــــــــــــ (1395)، آشنایی با قرآن، ج1، چ48، تهران: صدرا.
30. منتسکیو، بارون دو (1349)، روح القوانین، ترجمه: علی اکبر مهتدی، چ6، تهران: انتشارات.
31. وُگان، جفری (1395)، تربیت سیاسی در اندیشه هابز، ترجمه: حسین بشیریه، چ1، تهران: نشر نی.
32. ویکس، ریموند (1389)، فلسفه حقوق: از حقوق طبیعی تا پسامدرنیسم، ترجمه: فاطمه آبیار، چ1،تهران: نشر رخداد نو.
33. هابز، توماس (1381)، لویاتان، ترجمه: حسین بشیریه، تهران: نشر نی.