نظریۀ عدالت اجتماعی علامه طباطبایی و مبانی آن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم(ع)

2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

مسئله عدالت همواره مورد توجه متفکران بوده است. در این نوشتار، به بررسی، تحلیل و ارائۀ منطقی نظریۀ علامه طباطبایی درباره عدالت اجتماعی پرداخته‌ایم. مسئله این پژوهش، بررسی چیستی مبانی نظریۀ عدالت اجتماعی در اندیشه‌های علامه طباطبایی است و اینکه وی چگونه از آن مبانی به نظریۀ عدالت اجتماعی‎اش راه می‌یابد. افزون بر آن، منشأ حُسن عدالت اجتماعی و نیز اطلاق یا نسبیت آن از دیدگاه علامه را نیز بررسی کرده‌ایم. ادراکات اعتباری، استخدام و اجتماع مبانی‎ای هستند که علامه بر اساس آنها به تحلیل عدالت اجتماعی می‌پردازد. حب ذات موجب می‌شود که انسان در پی اختصاص همۀ منافع به خود باشد. انسان به‎ناچار عدالت اجتماعی را می‌پذیرد تا دست‎یابی به منافع شخصی برایش ممکن گردد. معیار حُسن و قبح ذاتی سعادت و شقاوت، معیار حُسن و قبح، عدالت اعتباری سازگاری و ناسازگاری با طبع است. عدالت حسن است، چون لازمۀ سعادت بشر است و نیز تعریف عدالت دلالت دارد بر اینکه این مفهوم معقول ثانی فلسفی است و از اینرو، حسن مطلق دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

‘Allāma Ṭabāṭabā’ī’s Theory of Social Justice and its Foundations

نویسندگان [English]

  • seyed aliakbar hashemi 1
  • Habibollah Babaei 2
1 PhD student, Baqir al-Olum University
2 Assistant professor in the Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The issue of justice has always been central for intellectuals. In this paper, we have provided an examination, analysis, and a logical presentation of the theory of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī concerning social justice. The research is concerned with the identification of the foundations of the theory of social justice in the views of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī and the way he finds his way from these foundations to his theory of social justice. Moreover, we have examined the origin of the goodness of social justice as well as its absoluteness or relativity from his view. Conventional perceptions (idrākāt-e i'tibārī) consist in the deployment and collection of foundations on the basis of which ‘Allāma analyzes social justice. Self-love motivates human persons to appropriate all interests to themselves. Human persons inevitably accept social justice in order to make their own gains of personal interests possible. The criterion of essential goodness and badness of happiness and misery—and the conventional justice—is their being pleasant or unpleasant to the human nature. Justice is good, because it is required for the human happiness. Moreover, the definition of justice shows that it is a philosophical secondary intelligible, and thus, it enjoys absolute goodness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conventional perceptions
  • deployment
  • collection
  • goodness
  • badness
  • social justice
  • conventional justice
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389)، قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی، ج 2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ پنجم.
2. داد، سیما (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید، چاپ دوم (ویرایش جدید).
3. شیروانی، علی (1384)، ترجمه و شرح نهایة الحکمه، ج 3، قم: بوستان کتاب، چاپ ششم.
4. طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‎تا)، اصول فلسفه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
5. ــــــــــــــــــــــــ (1362)، رسالۀ اعتباریات، در: رسائل سبعه، قم: برقعی.
6. ـــــــــــــــــــــــــ (1392الف)، رساله‎ای در علم، ترجمۀ محمد محمدی‌گیلانی، در: مجموعه رسائل، ج 2، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
7. ـــــــــــــــــــــــــ (1392ب)، رساله‎ای دربارۀ وحی، با توضیحات ناصر مکارم شیرازی، در: مجموعه رسائل، ج 1، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
8. ــــــــــــــــــــــــــ (1417ق.)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1 و 12، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ پنجم.‏
9. ـــــــــــــــــــــــــ (1374)، ترجمۀ تفسیر المیزان، سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج 1 و 12، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ پنجم.‏
10. ــــــــــــــــــــــــ (1424ق.)، نهایة الحکمه، قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی، چاپ 18.
11. فارابی،‏ ابونصر (1995م.)، آراء اهل المدینة الفاضلة ومضاداتها، مقدمه و شرح و تعلیق از دکتر علی بو‎ملحم‏، بیروت: مکتبة الهلال‏.
12. ــــــــــــــــــــ (1405ق.)‏، فصول منتزعة، تحقیق و تصحیح و تعلیق از دکتر فوزی نجار، تهران:‏ المکتبة الزهراء(س)، چاپ دوم.
13. گنسلر، هری (1392)، درآمدی جدید به فلسفۀ اخلاق، ترجمه حمیده بحرینی، تهران: آسمان خیال، چاپ چهارم.
14. مصباح یزدی، محمد‌تقی (1383)، آموزش فلسفه، ج 1، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل (وابسته به مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر)، چاپ ششم.
15. واعظی، احمد (1393)، نقد و بررسی نظریه‎های عدالت، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم.