اعتباریات اجتماعی و ضرورت عدالت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

در این مقاله با رویکردی تحلیلی نشان داده می‌شود که اساساً هر معرفتی از جمله علوم انسانی تابع پیش‌فرض‌های پارادایمی در ابعاد هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی است، اما در علوم انسانی مفروضات انسان‌شناختی نیز تأثیر اساسی دارد؛ به‌گونه‌ای‌که حتی می‌تواند ابعاد دیگری را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در این حالت ذیل تحولات پارادایمی در علوم انسانی و اهمیت انسان‌شناسی فلسفی، به‌نوعی عرصه‌های دیگر معرفت انسانی در پرتو مفروضات آن معنادار شده و این امر توانسته است از سطح پیش‌فرض‌ها و انگاره‌های ساده مربوط به انسان گذر کند و ضمن مفهوم‌سازی و نظریه‌سازی در باب انسان، نوعی انسان‌شناسی اخلاقی و تجویزی را نیز پدید آورد. در این حالت، کلیه مفاهیم و ضرورت وجودی آنها در علوم انسانی در پرتو این انسان‌شناسی معنادار می‌شوند. این مواجهه خود کلید خلق علم بومی، یعنی علم انسانی اسلامی‌خواهد بود، زیرا بر حسب شناخت و مفهوم‌پردازی انسان‌شناسی مبتنی بر منابع اسلامی می‌توان به ساخت نظریه و معرفت اجتماعی اسلامی دست یافت. در این راستا، ضمن بازخوانی نظریه اعتباریات اجتماعی علامه طباطبایی در قالب یک انسان‌شناسی فلسفی و استخراج لایه‌های مختلف آن، می‌توان به ضرورت وجودی عدالت به‌عنوان عنصر مرکزی هر علم انسانی و اجتماعی در وجوه فلسفه علوم اجتماعی در سنت اسلامی دست یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social Constructs and the Necessity of Justice

نویسندگان [English]

  • mohamad taghi karami ghahi 1
  • abbas jong 2
1 Assistant professor in Allama Taba Tabaei University
2 Ph.D. Student In Allama Taba Tabaei University
چکیده [English]

With an analytic approach, we will show in this paper that basically evey knowledge, incluing the human sciences, are subjet o paradigmatic presuppositions in ontological and epistemological terms, though in human sciences, anthropological assumptions will also play an essential role such that they can affect other aspects as well. Thus, other domains of the human knowledge will be meaningful in light of its assumptions under paradigmatic developments in human sciences and the significance of philosophical anthroplogy. This could go beyond simple presuppositions and assumptions regarding the human being, producing a sort of moral and prescriptive anthrology along with conceptualizations and theorizations concerning human beings. Thus, all its concepts and their existential necessity in human sciences will be meaningful in light of this anthropology. The encounter will be the key to the production of native sciences, that is, Islamic human sciences, because Islamic theories and social knowledge can be achieved in terms of knowledge and conceptualizations on the basis of Islamic sources. Thus, along with a reconstruction of 'Allāma Ṭabāṭabā'ī's theory of social constructs in terms of a philosophical anthropology and its various layers, we can arrive at the existential necessity of justice as the central element of every human and social science in aspects of the philosophy of social sciences in the Islamic tradition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paradigm
  • philosophical anthropology
  • Justice
  • social constructs
  • possession
  • appropriation
1. ایمان، محمدتقی (1391)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
2. بشیریه، حسین (1382)، «دیباچه‌ای بر فلسفه عدالت»، ناقد، ش 1.
3. پورحسن، قاسم (1392)، «اعتباریات اجتماعی و نتایج معرفتی آن؛ بازخوانی دیدگاه علامه ‌طباطبایی»، حکمت و فلسفه، ش 36.
4. پیله‌فروش، میثم (1385)، معرفی و نقد نظریه‌های عدالت اقتصادی بر اساس معیارهای نیاز، کارامدی، مسئولیت فردی وکانتکس، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
5. تراب‌زاده جهرمی، محمدصادق و علی‌رضا سجادیه (1390)، «گونه‌شناسی نظریات عدالت مبتنی بر ابعاد فلسفی؛ روشی در تبیین ماهیت مفهومی عدالت»، مطالعات اقتصاد اسلامی، ش 6.
6. حسینی بهشتی، علیرضا (1378)، مبانی معرفت‌شناختی نظریه عدالت اجتماعی، تهران: بقعه.
7. دیرکس، هانس (1384)، انسان‌شناسی فلسفی، ترجمه محمدرضا بهشتی، تهران: هرمس.
8. دیلتای، ویلهلم (1388)، مقدمه‌ای بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: ققنوس.
9. خسروپناه، عبدالحسین (1391)، «ارتباط حقیقت عدالت و انسان‌شناسی» در: http://www.irip.ir/Home/Single/1871.
10. شمس، منصور (1384)، آشنایی با معرفت‌شناسی، تهران: طرح نو.
11. طاهری، مهدی (1388)، «عدالت از نگاه شهید مطهری»، پگاه حوزه، ش 253.
12. طباطبایی، محمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسماعیلی.
13. ــــــــــــــــــــــ (1428ق)، مجموعه رسائل سبعه، الصباح الربیعی، قم: شارع معلم.
14. ــــــــــــــــــــــ (1387)، اصول فلسفه رئالیسم، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
15. ــــــــــــــــــــ (1395)، «رساله الاعتباریات»، بخش نخست، ترجمه احسان کرمانشاهانی، بابل، ش 1.
16. طباطبایی، محمدحسین و مرتضی مطهری (1388)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران:‌ صدرا.
17. فارابی، محمد (1391)، «ارزش عدالت، تأملی در نظریه عدالت علامه طباطبایی و نقد استاد مطهری»، حکومت اسلامی، ش 31.
18. فارابی، ابونصر (1361)، آراء اهل المدینة الفاضله ومضادا‌‌تها، نسخه الکترونیکی مکتبة المصطفی در:www.al-mostafa.com
19. کرمی قهی، محمدتقی (1394) «نظریه اعتباریات به مثابه نظریه‌ای انسان‌شناختی»، نقدونظر، ش 80.
20. کوهن، تامس (1390)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
21. گری لینگ، ای. سی. (1380)، «معرفت‌شناسی»، ترجمه یوسف دانشور، در: نگرش‌های نوین در فلسفه، قم: طه.
22. محمدپور، احمد (1389)، روش در روش: درباره ساخت معرفت در علوم انسانی، تهران: جامعه‌شناسی.
23. مطهری، مرتضی (1373)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: صدرا.
24. موسوی‌مقدم، رحمت‌ الله و امیرعباس علی‌زمانی (1390)، «ساحت‌های وجودی انسان از دیدگاه علامه طباطبایی»، اندیشه نوین دینی، ش 27.
25. واعظی، احمد (1388)، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
26. والزر، مایکل (1394)، حوزه‌های عدالت، ترجمه صالح نجفی، تهران: ثالث.
27. Ryan. A. (ed.) (1993), Justice, Oxford: Oxford University Press.
28. Barry, B. (1989), Theories of Justice, Berkeley: University of California Press.
29. Miller, D. (1999), Principles of Social Justice, Cambridge, MA: Harvard University Press.
30. Grafstein, R. (1985), “Ontology and the Theory of Justice,” Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 46, No. 1.
31. Konow, J. (2003), “Which Is the Fairest One of All? A Positive Analysis of Justice Theories,” Journal of Economic Literature, XLI.