شخص کامل از دیدگاه فخر رازی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار

چکیده

فخر رازی نفوس انسانی را هم به لحاظ جوهر و هم از جهت سیر الی الله و پای‌بندی عملی و نظری به آموزه‌های دینی همچون هرمی می‌داند که «شخص کامل» در رأس آن قرار دارد. او کمال انسان‌ها را مرهون دو دسته امور تکوینی و تشریعی، و شرط رسیدن به آن را استعداد ذاتی نفس می‌داند. انسان کامل در الگوی فخر رازی، تجلّی‌گاه انوار کبریایی، واقف به اسرار آفرینش عوالم امر و خلق، پیوسته به انوار عالم قدسی و ارواح مجرد است. چنین انسانی در پرتو آموزه‌های وحیانی و رشد عقلانی، نفس خویش را در همه جنبه‌ها (قوا) به کمال رسانیده است. وی وجود «انسان کامل» را در هر زمانی ضروری، و او را شرط رسیدن دیگر انسان‌ها به سر منزل مقصود می‌داند. دیدگاه رازی در این زمینه کاملاً شبیه دیدگاه امامیه در مسئله امامت است تا آنجا که وی امام «معصوم» امامیه را از مصادیق انسان «کامل» می‌داند. از دیدگاه ایشان ارواح ضعیف با پیوند و محبتی که با ارواح کامل برقرار می‌کنند، به‌واسطه آنها محل بروز انوار الهی خواهند شد. در این نوشتار به بررسی توصیفی - تحلیلیِ جایگاه انسان کامل در اندیشه فخر رازی پرداخته‌ایم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Perfect Person in al-Fakhr al-Rāzī’s View

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Noori 1
  • Nasser JahanshahiJavaran 2
1 Assistant Professor, University of Sistan and Balouchestan
2 Faculty member of the Department of Islamic Teachings, Chabahar Maritime and Marine University
چکیده [English]

Al-Fakhr al-Rāzī takes human souls to be like a pyramid on top of which is the “Perfect Person” with respect to the substance, the path to God, and practical and theoretical commitment to religious doctrines. He takes the perfection of human persons to depend on two types of affairs: generative (takwīnī) and legislative (tashrī’ī), on the condition that the soul has an essential potentiality for the perfection. The Perfect Human, in al-Fakhr al-Rāzī’s model, is the manifestation of divine lights, aware of the secrets of the creations of the worlds of “amr” and “khalq”, and connected to the lights of the sacred worlds and immaterial spirits. Such a human person has perfected his soul in all aspects (faculties) in light of the doctrines of the revelation (waḥy) and rational development. He believes that it is necessary for the “Perfect Human” to exist at any time, taking him to be the condition for the perfection of other human beings. Al-Rāzī’s view in this regard is so similar to that of the Imamiyya concerning the problem of Imamate that he takes the Infallible Imam of the Imamiyya to be an instance of the “Perfect” Human. In his view, imperfect souls can be places for the manifestation of divine lights via their connections to Perfect Souls. In this paper, we will describe and analyze the place of the Perfect Human in the view of al-Fakhr al-Rāzī.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perfect Human
  • al-Fakhr al-Rāzī
  • soul
  • Perfection

مراجع

قرآن‌کریم
1. ابن سینا (بی تا)، الاشارات و التنبیهات (شرح خواجه نصیرالدین طوسی)، مصر: دار المعارف.
2. رازی، فخرالدین (بی تا)، شرح الاشارات والتنبیهات، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی (CD کتابخانه حکمت اسلامی مرکز نور).
3. رازی،‌ فخر الدین (1986 الف)، اساس التقدیس، تحقیق د. احمد حجازی السقا، القاهره: مکتبة الکلیات الأزهریة.
4. ـــــــــــــــــ (1992)، اسرار التنزیل وأنوار التأویل، تحقیق احمد حجازی السقا، بیروت: دارالجیل الطبعة الاولی.
5. ـــــــــــــــــ (بی تا)، الأربعین فی اصول الدین، مکتبة الکلیات الازهریه، (نسخه الکترونیکی، کتابخانه کلام اسلامی، مرکز نور).
6. ـــــــــــــــــ (1341)، البراهین در علم کلام، مقدمه و تصحیح محمدباقر سبزواری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7. ـــــــــــــــــ (1401)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب) بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
8. ـــــــــــــــــ (1343ق)، المباحث المشرقیه فی علم الالهیات والطبیعیات، قم: انتشارات بیدار.
9. ـــــــــــــــــ (1987)، المطالب العالیۀ من العلم الالهی، بیروت: دار الکتب العربی.
10. ـــــــــــــــــ (1986ج)، شرح الفخر الرازی علی الاشارات (شرحی الاشارات)، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی.
11. رازی، فخرالدین، شهاب‌الدین سهروردی و دیگران (1383)، چهارده رساله، ترجمه و تصحیح و مقدمه و تراجم احوال: سیدمحمدباقر سبزواری، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
12. ـــــــــــــــــ (1976)، لوامع البیّنات فی شرح الاسماء الله الحسنی والصفات، القاهرة: مکتبة الکلیات الازهریة.
13. ـــــــــــــــــ (1378)، محصّل افکار المتقدمین والمتأخرین من العلماء والحکماء ‌والمتکلمین، بیروت: منشورات الرضی.
14. ـــــــــــــــــ (1986ب. م)، لباب الاشارات والتنبیهات، احمد حجازی السقاء، قاهرة: مکتبة الکلیات الازهریة، الطبعة الاولی.
15. زرکان، محمدصالح (1963)، فخرالدین رازی وآراؤه الکلامیۀ والفلسفیۀ، بیروت: دار الفکر.
16. شریف، میان‌محمد (‌1365)، تاریخ فلسفه در اسلام، نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
17. کلینی رازی، ابی جعفر محمد بن‌یعقوب (1365)، الاصول من الکافی، تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
18. فارابی، ابونصر (1907)، فصوص الحکم (ضمیمه مجموعه رسائل)، مصر.
19. مطهری، مرتضی (1373ش)، آشنایی با علوم اسلامی(2): کلام- عرفان، حکمت عملی، تهران: انتشارات صدرا، چاپ سیزدهم.
20. Ayman Shihaheh (2006), The Teleological Ethics of Fakhr Al - Dina Al – Razi, H.Daiber and D. pingree (ed.), volume Lxiv, Bill Leiden, Boston.
21. Chittick, C. William (2005), the Sufi Doctrine of Rumi, Fire word by Seyyed Hossein Nasr, World Wisdom Inc.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار