مبانی و ادله فناناپذیری نفس در اندیشه‌ ملاصدرا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی، دانشکده الهیات و فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

2 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

3 دانشیار گروه فلسفه دین دانشگاه تهران

چکیده

صدرالمتالهین شیرازی بر اساس مبانی خاصّی مانند اصالت وجود،‌ تشکیک وجود،‌ حرکت جوهری، حدوث جسمانی نفس و تقسیم عوالم هستی به عالمِ ماده،‌ عالم برزخ و عالم عقول به اثبات فناناپذیری نفس انسانی می‌پردازد. با توجه به این مبانی، ملاصدرا ثابت می‌کند که نفس انسان در ابتدای وجودش به‌صورت مادی حادث شده و در مسیر یک حرکت جوهری قرار می‌گیرد. در طی این حرکت که در ذات نفس روی می‌دهد، نفس مادی به یک موجود مجرد تبدیل می‌گردد و پس از آن، در عالم عقول حیات جاودانه می‌یابد. بنا بر دیدگاه وی، عقولی هم که در این زندگی مادی نتوانسته‌اند به مرتبۀ تجرد برسند، در عالم برزخ به حرکت جوهری خود ادامه می‌دهند تا آن‌گاه که مجرد شوند و به عالم عقول بپیوندند. البته بر دیدگاه ملاصدرا در این خصوص نقدهایی نیز وارد است. این پژوهش به بررسی و نقد برخی مبانی و دلایل جاودانگی نفس در اندیشه ملاصدرا می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Grounds and Arguments for the Immortality of the Soul in MullaṢadrā’s View

نویسندگان [English]

  • zinolabdin farhadi 1
  • masoud sadeghi 2
  • hasan ghanbari 3
1 PhD student at Islamic Azad University, Sciences and Research Branch, Tehran
2 Assistant Professor, Theology Department, University of Tehran
3 Associate Professor, Department of Philosophy of Religion, University of Tehran
چکیده [English]

Ṣadr al-Muta’allihīnShīrāzī seeks to show the immortality of the human soul on the basis of certain grounds, such as the principality of existence, gradation of existence, substantial motion, the physical incipience of the soul, and the division of the world into the world of matter, the world of barzakh, and the world of intellects. With these grounds at hand, MullāṢadrā shows that the human soul is created as a material entity early in its existence, and then it goes on a substantial motion. During the motion or change in its essence, the material soul turns into an immaterial entity, and then it finds an eternal life in the world of intellects. According to his view, the souls that could not achieve the degree of immateriality in this world will continue their substantial motion in the world of barzakh until they join the world of intellects. However, MullāṢadrā’s view is subject to objections. In this paper, we will examine and criticize some of the grounds for the immortality of the soul in MullāṢadrā’s view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • immortality
  • MullāṢadrā
  • Human Soul
  • Substantial Motion
  • Transcendent Philosophy

مراجع

1. افلاطون، (1366،ب)، دوره آثار افلاطون، ج 1، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
2. ــــــــــــــــــــــــ (1336الف)، چهار رساله، ترجمه دکتر محمود صناعی، تهران: کیهان.
3. اکبری، رضا (1382)، جاودانگی، قم: بوستان کتاب.
4. اکبریان، رضا و حسن غفاری (1386)، «نظریۀ حدوث جسمانی نفس در فلسفۀ ملاصدرا و تأثیر آن بر معاد جسمانی»، آینۀ معرفت، ش 11.
5. آشتیانی، سیدجلال الدین (1381)، شرح بر زاد المسافر، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
6. بهشتی، احمد (1386)، تجرید؛ شرح نمط هفتم از الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
7. پیر مرادی،‌ محمدجواد (1383)، «مبانی نظری معاد جسمانی از دیدگاه ملاصدرا»، ‌خردنامه صدرا،‌ ش 36.
8. ریاحی، علی ارشد و حمید اسکندری (1389)، «مراتب تکامل نفس از دیدگاه ملاصدرا»، انسان‌پژوهی دینی، ش 24.
9. ریاحی، علی ارشد (1388)، «بقای نفس انسان در دیدگاه فارابی، ابن سینا و صدرالمتالهین»، پژوهش‌های فلسفی و کلامی، ش 9 و10.
10. سبحانی تبریزی، جعفر (1382)، هستی‌شناسی در مکتب صدرالمتألهین‏، قم: مؤسسه امام صادق7.
11. سبحانی، سیدجعفر (بی تا)، ‌فرهنگ اصطلاحات ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
12. ـــــــــــــــــــــ (‌بی تا)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: ‌انتشارات دانشگاه تهران.
13. سبزواری، ملاهادی (1360)، التعلیقات علی الشواهد الربوبیه، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
14. صدرالدین شیرازی، محمد بن‌ابراهیم‏ (1382)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح، تقدیم و مقدمه سیدمحمد محقق داماد، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
15. ــــــــــــــــــــــــ (بی تا)، الحاشیة علی إلهیات الشفاء، قم: بیدار.
16. ــــــــــــــــــــــــ (1302)، مجموع الرسائل التسعه، قم: مکتبة المصطفوی.
17. ــــــــــــــــــــــــ (1354)، المبدأ والمعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
18. ــــــــــــــــــــــــ (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (مقدمه فارسی)، حاشیه: ملاهادی سبزواری‏، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.‏
19. ــــــــــــــــــــــــ (1381)، کسر أصنام الجاهلیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.‏
20. ‏ ــــــــــــــــــــــــ (1417)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (مقدمه عربی)، بیروت‏: مؤسسة التاریخ العربی.
21. ــــــــــــــــــــــــ (1422)، شرح الهدایة الأثیریة، بیروت‏: مؤسسة التاریخ العربی.
22. ــــــــــــــــــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ سوم.
23. ــــــــــــــــــــــــ (بی‌ تا)، العرشیه، تهران: مولی.
24. غفاری، ابوالحسن (1391)، حدوث جسمانی نفس، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
25. فاخوری،‌ حنا و خلیل الجر (1373)، تاریخ فلسفه در جهان اسلام،‌ ‌ترجمه عبدالمحمد آیتی،‌ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
26. فاضلی،‌ اصغر‌ (1389)، «بررسی چالش‌های حدوث جسمانی نفس»، قبسات،‌ ش 58.
27. قربانی قدرت‌الله (1387)، «مبدأ و معاد انسان در پرتو حرکت جوهری ملاصدرا»، پژوهش‌های فلسفی و کلامی، ش 2.
28. لاهیجی، محمدجعفر بن‌محمدصادق (1363)، شرح رسالة المشاعر، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، انجمن حکمت و فلسفه ایران و مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
29. ــــــــــــــــــــــــ (1386)، شرح رسالة المشاعر، قم: بوستان کتاب.
30. مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار شهید مطهری‏، ج 11 و 12، قم: صدرا‏.
31. نوری، ملامولی (بی تا)، التعلیقات علی مفاتیج الغیب، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار