درآمدى بر فرهنگ سیاسى در ایران

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

واژه فرهنگ سیاسى، که در ابتدا هردر آن را ابداع کرد، (1) جنبه‏هاى خاصى از فرهنگ عمومى جامعه را، که به زندگى سیاسى نظر دارد، بیان مى‏کند و به مسائلى مانند چگونه حکومت کردن معطوف است. (2) در تعریف بال «فرهنگ سیاسى، ترکیبى از امتیازها، اعتقادات، شور و احساس و ارزشهاى جامعه است که با نظام سیاسى و مسائل سیاسى ارتباط دارد.» (3) نزد پاى و وربا «فرهنگ سیاسى از نظام اعتقادى تجربى، نمادهاى معنادار و ارزشهایى که نمایانگر کیفیت انجام فعالیتهاى سیاسى‏اند، تشکیل مى‏یابد». (4) آلموند و وربا کارامدترین تعریف را از فرهنگ سیاسى در کتاب فرهنگ مدنى چنین ارائه کرده‏اند: «الگوهاى جهتگیرى، (Orientation) سبت‏به موضوعات سیاسى، (Political Objects) ،نظیر احزاب، دادگاهها، قانون اساسى و تاریخ دولت. جهتگیرى به معنى داشتن استعداد و آمادگى، (Predisposition) براى اقدام سیاسى است که عواملى نظیر سنت، خاطرات تاریخى، انگیزه‏ها، هنجارها، احساسات، عواطف و نمادها این اقدامات را تعیین مى‏کنند. جهتگیریها را مى‏توان به انواع مختلفى تقسیم کرد: جهتگیریهاى شناختى، (Cognitive Orientations) که عبارت است از معرفت و آگاهى به موضوعات سیاسى، جهتگیریهاى عاطفى، ( Affective Orientations) ،یعنى عواطف و احساسات درباره موضوعات سیاسى، و جهتگیریهاى ارزشى، (Evaluative Orientations) به معنى قضاوت درباره موضوعات سیاسى.»

عنوان مقاله [English]

درآمدى بر فرهنگ سیاسى در ایران

نویسنده [English]

  • Abbas Keshavarz
چکیده [English]

واژه فرهنگ سیاسى، که در ابتدا هردر آن را ابداع کرد، (1) جنبه‏هاى خاصى از فرهنگ عمومى جامعه را، که به زندگى سیاسى نظر دارد، بیان مى‏کند و به مسائلى مانند چگونه حکومت کردن معطوف است. (2) در تعریف بال «فرهنگ سیاسى، ترکیبى از امتیازها، اعتقادات، شور و احساس و ارزشهاى جامعه است که با نظام سیاسى و مسائل سیاسى ارتباط دارد.» (3) نزد پاى و وربا «فرهنگ سیاسى از نظام اعتقادى تجربى، نمادهاى معنادار و ارزشهایى که نمایانگر کیفیت انجام فعالیتهاى سیاسى‏اند، تشکیل مى‏یابد». (4) آلموند و وربا کارامدترین تعریف را از فرهنگ سیاسى در کتاب فرهنگ مدنى چنین ارائه کرده‏اند: «الگوهاى جهتگیرى، (Orientation) سبت‏به موضوعات سیاسى، (Political Objects) ،نظیر احزاب، دادگاهها، قانون اساسى و تاریخ دولت. جهتگیرى به معنى داشتن استعداد و آمادگى، (Predisposition) براى اقدام سیاسى است که عواملى نظیر سنت، خاطرات تاریخى، انگیزه‏ها، هنجارها، احساسات، عواطف و نمادها این اقدامات را تعیین مى‏کنند. جهتگیریها را مى‏توان به انواع مختلفى تقسیم کرد: جهتگیریهاى شناختى، (Cognitive Orientations) که عبارت است از معرفت و آگاهى به موضوعات سیاسى، جهتگیریهاى عاطفى، ( Affective Orientations) ،یعنى عواطف و احساسات درباره موضوعات سیاسى، و جهتگیریهاى ارزشى، (Evaluative Orientations) به معنى قضاوت درباره موضوعات سیاسى.»

1. عبدالرحمن عالم، «فهم فرهنگ سیاسى‏»، سیاست‏خارجى، شماره‏4، سال نهم (زمستان 1374)، ص‏1515.
2.  Ibid, P.40.
3. Ibid, P.41.
4. Ibid, P.42-41.
5. Ibid, P.121.
6. Ibid, P.122.123.
7. Ibid, P.123.
14. یک پژوهشگر آمریکایى، به نام دیوید مک کله‏لند، در مقاله‏اى با عنوان «منش ملى و رشد اقتصادى در ترکیه و ایران‏» که در کتاب Communications andPolitical Development در سال 1963 چاپ گردید، خصوصیات ملى مردم ایران و ترکیه، بخصوص سمتگیریهاى آنان را در قبال مقامات مافوق، بررسى کرده است. همچنین لوسین پاى کتابى در سال 1985 با عنوان قدرت سیاسى (سلطه مشروع) در کشورهاى آسیاسى به رشته تحریر درآورده است و به این نتیجه رسیده که در حالى که در کشورهاى غربى اصل بر فردگرایى است در اکثر کشورهاى آسیایى فرد ترجیح مى‏دهد که در جمع مستحیل گردیده و بدین ترتیب احساس امنیت‏بیشترى مى‏کند. در همین کتاب، مشکلات اجتماعى و اقتصادى جوامع اسلامى بر مبناى فرهنگ سیاسى و مذهبى این جوامع مورد تحلیل و بررسى قرار مى‏گیرد.
15. حسین رازى، «مشروعیت، دین و ناسیونالیسم در خاورمیانه‏»، ترجمه سعید حجاریان، فرهنگ توسعه، شماره 18، سال چهارم (خرداد و تیر 1374)، ص‏18.
16. همان، ص‏18.
17.  سیمور، م، لیپست، «مشروعیت و کارامدى‏»، ترجمه رضا زبیب، فرهنگ توسعه، سال چهارم، شماره‏18 (خرداد و تیر74)، ص‏11.
19. على اکبر، سیرى در اندیشه‏هاى سیاسى معاصر (تهران: الست، 1370)، ص‏135-131.
20. همان، ص‏135، براى مطالعه بیشتر راجع به مشروعیت، ر.ک:  
21. همان، ص‏139.
22. محسن مدیر شانه‏چى، «نقش فرهنگ در سنت‏سیاسى جامعه ایران‏»، ایران فردا، سال سوم، شماره‏16 (بهمن‏1373)، ص‏67.
23. مسعود پدرام، «در جستجوى فرهنگ سیاسى نوین‏»، ایران فردا، سال دوم، شماره‏8 (مرداد و شهریور73)، ص‏16.
24. فرهنگ رجایى، «فلسفه سیاسى و مشکله ما»، اطلاعات سیاسى‏اقتصادى، سال هفتم، شماره‏6261 (مهر و آبان 1371)، ص‏7.
25. همان، ص‏8.
26. همان، ص‏8.
27. همان، ص‏8.
28. سید جواد طباطبایى، درآمدى فلسفى بر تاریخ اندیشه سیاسى در ایران (تهران: دفتر مطالعات سیاسى و بین‏المللى، 1367)، ص‏34.
29. فرهنگ رجایى، پیشین، ص‏9.
30. سعید برزین، «گفتگو درباره مفاهیم ملى و دولتى و سنتهاى سالم سیاسى‏»، اطلاعات سیاسى اقتصادى، شماره 57058 (خرداد و تیر71)، ص‏48.
31. محمدعلى همایون کاتوزیان، استبداد، دموکراسى و نهضت ملى، (تهران: نشر مرکز، 1372)، ص‏8.
32. حسین رازى، همان، ص‏22.
33. محمد جواد لاریجانى، حکومت، مباحثى در مشروعیت و کارآمدى (تهران: سروش، 1373)، ص‏1318.
34. همان، ص‏2219.
35. همان، ص‏2423.
36. على طایفى، «فرهنگ بیگانه‏ستیزى و موضع ایرانیان در مقابل فرهنگ مهاجم‏»، فرهنگ توسعه، سال چهارم، شماره‏21 (بهمن‏74)، ص‏3940.
37. محمد على اسلامى ندوشن، «آشفتگى فرهنگ و اخلاق‏»، اطلاعات سیاسى و اقتصادى، شماره 6965، سال هفتم (بهمن و اسفند 1371)، ص‏49.
و همچنین در مورد عجز و ناتوانى در مقابل فرهنگ غرب و ناتوانى در شناخت موج افکار غربى و تجدد ر.ک:
حمید عنایت، «اهمیت‏شناخت ارزشهاى فرهنگى را نادیده گرفته‏ایم‏»، اطلاعات سیاسى‏اقتصادى، شماره 7271، سال هفتم (مرداد و شهریور 72)، ص‏2320.
38.  ساموئل هانتینگتون، سامان سیاسى در جوامع دستخوش تغییر، برگردان از محسن ثلاثى (تهران: علم، 1370)، ص‏400401.
41. حسین تبریزنیا، علل ناپایدارى احزاب سیاسى در ایران، نشر بین‏الملل، تهران، پاییز 71، ص‏313.
42. ملک‏الشعراء بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسى در ایران، جلد اول، امیرکبیر، تهران، 1371، ص‏28.
43. على طایفى، پیشین، ص‏40.
44. همان، ص‏4041.
45. همان، ص‏37.
46. محمد على همایون کاتوزیان، پیشین، ص‏87.
47. مرتضى راوندى، سیر قانون و دادگسترى در ایران (تهران: نشر چشمه، 1368)، ص‏287-286.