برهان تجربه دینى

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

اشاره
ر تفکر دینى, نسبت به گواهى و شوق قلبى انسان و جنبه هاى شهودى وى در مورد امور ماوراى طبیعى, تأکید بسیار شده است و اهمیت این امور در نزد دین باوران بر کسى پوشیده نیست. بدیهى است که این تأکید فوق العاده به معناى نفى توانایى عقل نظرى نسبت به امور ماوراى طبیعى نخواهد بود.
از سوى دیگر, در جهان غرب, شبهات حس گرایان و مخصوصاً دیوید هیوم (1711ـ1766) در مورد برهانهاى اثبات وجود خدا, بویژه برهان نظم و برهان معجزات, و پس از آن که ایمانوئل کانت (1724ـ1783) نسبت به توانایى عقل نظرى در ادراک امور ماوراى طبیعى ایجاد تردید نمود, در میان فلاسفه و متکلمان مغرب زمین گرایشى را پدید آورد که رویکرد آن به تجربه دینى, به منزله برهانى براى اثبات وجود خدا و همچنین, احیاناً, به عنوان گوهر و مخّ دین بود. این نوشتار در مقام بررسى برهان تجربه دینى به منزله یکى از برهانهاى ذکر شده در اثبات وجود خداوند, به بررسى دیدگاههاى ویلیام جیمز, سى. دى. براد, والیس ماتسون, خواهد پرداخت.

عنوان مقاله [English]

برهان تجربه دینى

نویسنده [English]

  • Mohsen Qomi
1. ر.ک: ایان بار بور بان, علم و دین, ترجمه بهاءالدین خرمشاهى (مرکز نشر دانشگاهى, تهران 1362, دانشگاه صنعتى شریف) ص131.
2. Wiliam James, the variety of Religious experience (نیویورک, کتابخانه جدید امریکا, 1958, فصل اول با تلخیص)
3. نورمن ال. کپلر, فلسفه دین, ترجمه حمیدرضا آیت اللهى (انتشارات حکمت, 1375) ص22.
4. پل تیلیخ, اخلاق و وراء, ص15 به نقل از منبع قبل.
5. همان, ص128.
6. همان, ص110.
7. Richard Swinburn (1934) the Existence of God. Oxford University Press (1979) pp. 249-52.
8. Alles dair Macintyre- Wision p.256.
9. Walice Matson. Existence of God.
10. Rudolf Otto. the Idea of the Holy. London- Oxford University Press, 1958, pp. 1-12.
11. Gary Gatting. Religious Belifes and Religious Skepticism.
12. Philosophy of Religion, p.129.
13. MyStical states of Conseeiousness.
14. Direct awareness of the presence of God.
15. Friedrich schiermacher - the christain faith - 1958 p.17.
16. Religious awareness.
17. Philosophy of Religion, p.118.
18. Wiliam Alston. the Perception of God. Topics in philosophy, 16. no.2 (1988).
19. Philosophy of Religion, p.128.
20. p.129.
21. p.130.
22. p.130.
23. Wiliam James- the Veriety of Riligious Experience, p.65.
24. p.63.
25 . صدوق, التوحید, ص8.
26. Philosophy of Religion, p.101.
27. in effability.
28. noetic guality.
29. p.102.
30. transency.
31. Passivity.
32. p.8.
33. p.101.
34. p.102.
35 . سر جیمز کرایتون این حالت را حالتهاى رؤیایى مى نامد و آنها را با آشفتگى هاى زمان بیهوشى و غش, مرتبط مى پندارد. اما جیمز مى نویسد: متأسفانه این دانشمند و جنون شناس فرهیخته در این مورد بسیار مهم عقیده اى بس گزاف برگزیده است.
36. p.102.
37. p.102.
38. p.102.
39 . بریان مگى, فلاسفه بزرگ, ترجمه عزت الله فولادوند (انتشارات خوارزمى, تهران, 1367) ص324.
40. natural theology
41. reveald theology
42. Liberal theology
43. Charts Sanders Peirce.
44 . جان مکوارى, تفکر دینى در قرن بیستم, ترجمه عباس شیخ شعاعى و محمد محمد رضایى (دفتر تبلیغات اسلامى, قم, 1375) ص359ـ363.
45 . همان, ص363 به بعد (با تلخیص).
46 . همان, ص7ـ506.
47. The Variety of Religious Experience.
این کتاب شامل بیست فصل است که هر فصل آن شامل یک سخنرانى ویلیام جیمز در Grifoo مى باشد. شش فصل از این کتاب را مهدى قائنى به فارسى ترجمه و تحت عنوان دین و روان به چاپ رسانیده است.
48 . جان هیک, فلسفه دین, ترجمه خرمشاهى, ص164 (با تلخیص).
49. Mystical States of Consciousness.
50. Optimism.
51. Monism.
52. Ekhart.
53. P.104.
54 . ص104.
55. P.105.
56. P.102.
57 . دین پژوهى, ص4ـ 165.
58. P.103.
59. P.103.
60. P.107.
61 . تفکر دینى در قرن بیستم.
62. P.108.
63. Ibid.
64. P.110.
65. Optimism.
66. P.112.
67. P.107.
68. P.111.
69. P.112.
70. P.111.
71. P.112.
72. Richard Gale. Musticism and Philosophy, 1960, 57مجله فلسفه شماره
73. P.117.
74. P.113.
75. P.107.
76. P.103.
77. P.113.
78. Wallace Matson.
79. Existence of God (1965).
80. Corroboration.
81. Publicitg.
82. P.115.
83. P.116.
84. P.116.
85. I Persive thatة.
86. P.117.
87. P.118.
88 . این چهار امر عبارتند از: 1. وحدت جهان; 2. خوش بینى; 3. برتر بودن روح انسان از عالم طبیعت; 4. دو بعدى بودن جهان (که در ضمن بررسى نظریات سى. دى. براد به تفصیل آنها را بیان کردیم).
89. P.123.