نقش اجماع در اندیشۀ کلامی سید مرتضی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل‌بیت: (پژوهشگاه قرآن و حدیث)

چکیده

بر خلاف ادبیات متعارف، اجماع نه تنها در فقه کاربرد دارد، بلکه از نظر متکلمان، یکی از ابزار‌های مهم استنباطات کلامی به شمار می‌رود. از جملۀ این متکلمان سید مرتضی می‌باشد. او توانست با پی‌ریزی اساسی و محکم برای اندیشۀ کلامی خود، از اجماع در بنای فکر کلامی خود بهره ببرد. به نظر او، اجماع ابزاری علمی - یقینی است که می‌تواند کاشف از قول امام معصوم باشد. اعتماد او به اجماع در بحث‌های کلامی سبب فاصله گرفتن وی از معتزله در بسیاری از مسائل کلامی شد. تلاش نگارنده بر این است که تبیینی از ماهیت اجماع، خصوصیات مختلف آن و اهمیت آن در اندیشۀ کلامی سید مرتضی ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Consensus in the Theological Thought of Sayyid Murtaza

نویسنده [English]

  • Heidar Bayati
چکیده [English]

Contrary to the usual literature, consensus not only applies to the Islamic jurisprudence (Fiqh), but also counts as one of the most important devices for theological inferences from the viewpoint of the theologians. Among these theologians is Sayyid Murtaza who—with a foundational establishment for his theological thought—could employ consensus in his theological foundations. In his view, consensus is a certain, knowledge-giving device that can discover the ideas of Imams. His reliance on consensus in the theological issues distanced him away from Mutazilis in many theological issues. This paper tries to explain the nature of consensus, its different features and its significance in the theological thoughts of Sayyid Murtaza.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sayyid Murtaza
  • consensus
  • oft-quoted narrations (Mutawatir)
  • Knowledge
  • Intellect
  • Mutazilis

مراجع

  1. ابن ادریس، ابو جعفر محمد بن منصور حلی(1410ق)، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، تصحیح: لجنة التحقیق، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، الطبعة الثانیة.
  2. ابن ملاحمی، رکن الدین خوارزمی (1386)، کتاب الفائق فی اصول الدین، تصحیح: ویلفرد مادلونگ، مارتین مکدرموت، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین- آلمان.
  3. اسعدی، علیرضا (1391)، سید مرتضی، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  4. بصری، ابو الحسین محمد بن علی بن الطیب،(بی‌تا) المعتمد فی اصول الفقه، تصحیح: خلیل المیس، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  5. سید مرتضی، علی بن الحسین موسوی (1415ق)، الانتصار، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  6. ــــــــــــــ (1418ق)، تنزیه الانبیاء والائمة(ع)، تصحیح: فارس حسون کریم، بی‌نا.
  7. ــــــــــــــ (1411ق) الذخیرة، تصحیح: سید احمد حسینی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  8. ــــــــــــــ (1348) الذریعة الی اصول الشریعة، تصحیح: ابوالقاسم گرجی، تهران: دانشگاه تهران.
  9. ــــــــــــــ (1405ق)، رسائل الشریف المرتضی، تصحیح: سید مهدی رجایی، قم: دارالقرآن الکریم.

10. ــــــــــــــ (1410ق)، الشافی فی الامامة، تصحیح: سید عبدالزهراء خطیب، قم: مؤسسه اسماعیلیان، الطبعة الثانیة.

11. ــــــــــــــ (1381)، الملخص فی اصول الدین، تصحیح: محمد رضا انصاری قمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی.

12. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1414ق)، اوائل المقالات، تصحیح: ابراهیم انصاری، بیروت: دار المفید.

13. ــــــــــــــ (1414ق)، التذکرة باصول الفقه، تصحیح: مهدی نجف، بیروت: دار المفید.

14. صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی (1414ق)، الاعتقادات فی دین الامامیة، تصحیح: عصام عبد السید، بیروت: دارالمفید.

15. طوسی، محمد بن الحسن (بی‌تا)، الرسائل العشر، تصحیح: استاد دانش‌پژوه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

16. ــــــــــــــ (1417ق-1376)، العدة فی اصول الفقه، تصحیح: محمدرضا انصاری قمی.

17. ــــــــــــــ (1411ق) الغیبة، تصحیح: عبادالله طهرانی و علی احمد ناصح، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.

18. قاضی عبد الجبار (بی‌تا)، المغنی فی ابواب التوحید والعدل، ج17، (الشرعیات)، اشرف على احیائه: د. طه حسین، بی‌نا.

19. کاظمی، اسدالله تستری (بی‌تا)، کشف القناع عن وجوه حجیة الاجماع، ناشر: مؤسسه آل البیت(ع).

20. کلینی، محمد بن یعقوب (بی‌تا)، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

21. مبلغی، احمد (1381)، «نگرشی تاریخی به اجماع»، مجله فقه، سال نهم، ش31-32).

22. محقق حلی (1403ق)، ابوالقاسم جعفر بن حسن هُذلی،(1403ق) معارج الاصول، تصحیح: محمد حسین رضوی، قم: انتشارات مؤسسه آل البیت(ع).

23. نراقی، احمد (1417ق- 1375)، عوائد الایام، تصحیح: مرکز الابحاث والدراسات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

24. نوبختی، ابوسهل (1405ق)، التنبیه فی الامامة (ضمن کتاب اکمال الدین شیخ صدوق)، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار