نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی
نویسنده
پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل‌بیت: (پژوهشگاه قرآن و حدیث)
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Shiite Mutazilis are some of Shiite theologians who had Itizali ideas before bcoming Shiites. Abu Isa Warraq, Ibn Ravandi, Ibn Qibah Razi, Ibn Momallek Isfahani and Ibn Fasanjas were among the figures of this group of theologians. They adopted the Imamis’ ideas with knowledge of the theological system of Mutazilis and they tried to defend and explain the theological doctrines of Imamis. This attempt brought with it changes in the thoughts of Imamiah, directing them towards Itizali thoughts. The paper is concerned with an investigation and verification of this thesis. It seems that the scholarly community of Imamis often had a positive view about Shiite Mutazilis, but all of them cannot be treated in the same way. Two of the most prominent figures of this current—Abu Isa Warraq and Ibn Ravandi—were heirs of Imamis’ theology in Kufa with anti-Mutazili tendencies. The emphasis on the intellectual foundation of Imamiah, that is, the issue of Imamat, constituted the center of the ideas of Shiite Mutazilis, but this common feature was not necessarily followed by the same theological approach among them regarding monotheism and theodicy.
کلیدواژه‌ها [English]
10. ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1350)، الفهرست، تصحیح: رضا تجدد، تهران: بی‌نا.
11. ابن خلکان (بی‌تا)، وفیات الأعیان، تحقیق: إحسان عباس، لبنان: دار الثقافة.
12. ابنحجر عسقلانی (1390ق)، لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الثانیة.
13. ابوحیان توحیدی، علی بن محمد (1424ق)، الامتاع و الموانسه، بیروت: مکتبة عنصریة.
14. ــــــــــــــ (1951م)، الهوامل و الشّوامل، قاهره: الجنه التالیف والترجمه والنشر.
15. احمد امین (1999م)، ضحی الاسلام، مصر: مکتبة الاسرة.
16. اسعدی، علیرضا (1388)، هشام بن حکم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
17. اشعری (1400ق)، مقالات الاسلامیین، تحقیق: هلموت ریتر، بیروت: دارالنشر، الطبعة الثالثه.
18. تستری، محمد تقی (1422ق)، قاموس الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
19. تفتازانی، سعدالدین (1409ق)، شرح المقاصد، تحقیق: عبدالرحمان عمیره، قم: منشورات الشریف الرضی.
20. تهرانی، آقا بزرگ (1403ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت: دار الاضواء.
21. حاکم جشمی (1974م)، شرح عیون، ضمن فضل الاعتزال، به کوشش فؤاد سید، دار التونسیه.
22. حمصی رازی، سدیدالدین محمود (1414ق)، المنقذ من التقلید، قم: موسسة النشر الاسلامی.
23. خطیب بغدادی (1997م)، تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
24. خواجه طوسی (1359)، تلخیص المحصل، تحقیق: عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
25. خیاط، ابوالحسن (بی‌تا)، الانتصار، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
26. ذهبی (1415ق)، تاریخ الاسلام، بیروت: دار الکتاب العربی.
27. ــــــــــــــ (1993م)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: عصیب الارنوؤط، بیروت: موسسة الرسالة.
28. رحمتی، محمد کاظم، (1385) «غیبت صغری و نخستین بحران‌های امامیه»، تاریخ اسلام، ش25.
29. سید مرتضی (1368ق)، الذریعة الی اصول الشریعه، تهران: به کوشش ابوالقاسم گرجی.
30. ــــــــــــــ (1405ق)، رسائل الشریف مرتضی، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: دار القرآن الکریم.
31. ــــــــــــــ (1410ق)، الشافی، تهران: مؤسسه الصادق.
32. ــــــــــــــ (1414ق)، الفصول المختارة، تحقیق: گروهی، بیروت : چاپ دوم، دار المفید.
33. شهرستانی (1386ق)، الملل و النحل، تصحیح: احمد فهمی محمد، قاهره: مطبع حجازی.
34. شیخ صدوق (1416ق)، کمال الدین وتمام النعمة، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: موسسة نشر الاسلامی.
35. ــــــــــــــ (1979م)، معانی الاخبار، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، بیروت: دار المعرفة.
36. شیخ طوسی (1406ق)، الاقتصاد، بیروت: دار الأضواء.
37. شیخ طوسى (بی تا)، تلخیص الشافی، قم: انتشارات المحبین
38. ــــــــــــــ (1422)، الفهرست طوسی، تحقیق: سید عبد العزیز طباطبایی، قم: مکتبة الطباطبایی.
39. شیخ مفید (1363)، اندیشه‌های کلامی مکدرموت، ترجمۀ احمد آرام، تهران: دانشگاه تهران.
40. ــــــــــــــ (1414ق)، الافصاح فی الامامة، تحقیق: مؤسسة البعثة، بیروت: دارالمفید، الطبعة الثانیة.
41. ــــــــــــــ (1414 ق)، أوائل المقالات، تحقیق: شیخ إبراهیم أنصاری، بیروت: دار المفید، الطبعة الثانیة.
42. ــــــــــــــ (1423 ق)، رساله فی معنی المولی، بیروت: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
43. ــــــــــــــ ج (1993م)، التذکرة بأصول الفقه، تحقیق: مهدی نجف، بیروت: دار المفید، الطبعة الثانیة.
44. ــــــــــــــ (1993م.) رسائل فی الغیبة، تحقیق: علاء آل جعفر، بیروت: دار المفید، الطبعة الثانیة.
45. صفدی (1420 ق)، الوافی بالوفیات، تحقیق: أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفى، بیروت: دار إحیاء التراث.
46. عبد القاهر، بغدادی (1978 م)، الفرق بین الفرق، بیروت: دار الافاق الجدیده.
47. علامه امینی (1397 ق)، الغدیر، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ چهارم.
48. علامه حلی ابن مطهر (1417 ق)، خلاصة الاقوال، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
49. علامه حلی (1415ق)، ایضاح الاشتباه، تحقیق: محمد حسون، موسسه النشر الاسلامی.
50. فاضل مقداد (1422 ق)، اللوامع الإلهیة، تحقیق: قاضى طباطبایى، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ دوم.
51. فخر رازی (1978 م)، المحصول، تحقیقطه جابر فیاض العلوانی، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ دوم.
52. قاضی عبد الجبار (1965) المغنی فی أبواب التوحید و العدل، تحقیق: جرج قنواتی، قاهره: دار المصریه.
53. ــــــــــــــ (ب) (بی‌تا)، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، به کوشش فواد سید، تونس، دار التونسیة.
54. ــــــــــــــ (بی‌تا)، تثبیت الدلایل النبوة، بیروت: دار العربیه.
55. قیروانى، ابراهیم بن على (بی‌تا)، زهر الآداب و ثمر الألباب، بیروت: دار الجلیل.
56. ماتریدی، ابومنصور (بی‌تا)، کتاب التوحید، تحقیق: فتح‌الله خلیف، الاسکندریة: دارالجامعات العصریة.
57. مادلونگ (1375)، مکتبها و فرقههای اسلامی در سدههای میانی، ترجمه جواد قاسمی، مشهد: آستان قدس رضوی.
58. متز، آدام (1967م)، الحضارة الاسلامیة فی القرن الرابع الهجری، بیروت: دار الکتاب العربی.
59. مجلسی، محمدباقر (1983م)، بحار الأنوار، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، بیروت: موسسة الوفاء.
60. مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1384)، مکتب در فرایند تکامل، تهران: انتشارات کویر.
61. مسعودی (1404 ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم: منشورات دار الهجرة، چاپ دوم.
62. ملطی، محمد بن احمد (1997م)، التنبیه والرد، تحقیق: محمد زاهد کوثری، مصر: المکتبة الازهریة للتراث.
63. مونتگمری وات، ویلیام (1370)، تاریخ فلسفه و کلام اسلامی، ترجمۀ ابوالفضل عزتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
64. نجاشی، احمد بن علی (1416)، کتاب الرجال نجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم: موسسة النشر الاسلامی.
)