علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 پ‍ژوهشگر پژوهشکدۀ کلام اهل بیت: (پژوهشگاه قرآن و حدیث)

2 دانشیار دانشگاه اصفهان، گروه فلسفه.

چکیده

مقالۀ حاضر با بررسی دیدگاه‌های عالمان سدۀ اخیر حوزۀ علمیۀ اصفهان در مسئلۀ علم امام، تلاش دارد تا دیدگاه‌های جریان‌های فکری این حوزه را در این زمینه به تصویر بکشد. در این مقاله ضمن اشاره به استدلال‌ها و تبیین‌های علمای این دورۀ اصفهان، سه جریان فکری معرفی می‌شوند: 1. جریان فلسفی و عرفانی‌ای که علم امام را مطلق و فعلی دانسته و به عمومیت آن معتقدند؛ 2. جریان حدیثی‌ای که علم امام را مشروط می‌داند، اما به عمومیت آن باور دارد؛ 3. جریان کلامی‌ای که علم امام را مشروط و جزئی می‌شمارد. از جمله بزرگان جریان اول می‌توان به سید علی آقا نجف‌آبادی و شاگردانش سید علی علامه فانی، بانو امین و سید حسن مدرس اشاره کرد. از بزرگان جریان دوم می‌توان از شیخ محمدتقی نجفی مسجدشاهی و میرزا یحیی بیدآبادی نام برد. سید عبدالحسین طیّب، عطاءالله اشرفی اصفهانی و سید محمدجواد غروی اصفهانی از بزرگان جریان سوّم به‌شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Imam’s Knowledge in the Views of Contemporary Scholars of Isfahan Seminary School

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jafar Rezaee 1
  • Ali Karbassizadeh 2
چکیده [English]

In this paper we shall investigate the views of last century scholars of Isfahan seminary school with regard to Imam’s knowledge and we seek to envisage the views of different strands. We will deal with their arguments and accounts of these scholars and we classify them into three intellectual strands: (i) a philosophical and mystical strand that takes Imam’s knowledge to be absolute, actual and comprehensive, (ii) a hadithi (traditional) strand that takes Imam’s knowledge to be conditional, though comprehensive, (iii) a theological (kalami) strand that takes Imam’s knowledge to be conditional and restricted. Within the first group we can mention Sayyed Ali Aqa Najaf Abadi and his pupils such as Sayyed Ali Allameh Fani, Banu Amin and Sayyed Hassan Modarres. Among the second group we can mention Shaikh Muhammad Taqi Najafi Masjedshahi and Mirza Yahya Bidabadi. Finally, Sayyed Abdulhussain Tayyeb, Ata’ullah Ashrafi Isfahani and Sayyed Muhammad Javad Gharavi Isfahani are among the prominent figures of the third group.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam’s Knowledge
  • Intellectual Strands of Isfahan Seminary School
  • Scholars of Isfahan
1. ابن بابویه، محمد بن علی (1378ق)، عیون اخبار الرضا، دارالعالم للنشر.
2. احمدآبادی اصفهانی (بی‌تا)، شمس طالعه در شرح زیارت جامعه، چاپ سنگی.
3. اشرفی اصفهانی، عطاء الله (1381)، مجمع الشتات فی اصول الاعتقادات، تهران: وزاة الثقافة والارشاد.
4. اشعری قمی، سعد بن عبدالله (13۶0)، المقالات والفرق، تصحیح و مقدمه: محمدجواد مشکور، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
5. امین، سیده نصرت (13۶1)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
6. انصاری، مرتضی (شیخ انصاری) (141۶ق)، فرائد الاصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم.
7. حسینی اصفهانی، فاطمه(1397ق)، بینش کلی امام، اصفهان: [بی‌نا].
8. خراسانی، محمدکاظم (آخوند خراسانی) [بی‌تا]، کفایة الاصول، تهران: کتابفروشی
اسلامیة.
9. درچه‌ای، سید تقی (1383)، ستاره‌ای از شرق، تهران: اطلاعات.
10. صهری، سید جمال الدین (1387)، منتخب النخبة فی شرح دعاء الندبة، تدوین و تنظیم: سید امید حسینی، اصفهان: مهر قائم.
11. طباطبایی ابرقویی، سید زین العابدین (1419ق)، ولایة المتقین، بی‌جا: انتشارات مانی.
12. طباطبایی، سید محمد حسین (140۵ق)، نهایة الحکمة، تعلیقه: محمد تقی مصباح یزدی، [بی‌جا]: انتشارات الزهراء.
13. ــــــــــ  (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
14. ــــــــــ  (1418ق)، بدایة الحکمة، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
15. طوسی، محمد بن حسن (13۵8)، تمهید الاصول، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
16. طیب، سید عبدالحسین (13۵2)، کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام، تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی.
17. ــــــــــ  (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
18. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1414ق)، نهج الحق وکشف الصدق، قم: دارالهجرة.
19. فانی، سید علی (علامه فانی) (137۵ق)، چهل حدیث، تهران: چاپ بوذرجمهری
مصطفوی.
20. فان اس، جوزیف (200۵م)، علم الکلام والمجتمع: فی القرنین الثانی و الثالث، ترجمه: سالمه صالح، بیروت: منشورات الجمل.
21. کراجکی، محمد بن علی (140۵ق)، کنزالفوائد، بیروت: دارالاضواء.
22. کرباسی‌زاده اصفهانی، علی (1380)، نگاهی به احوال و آرای حکیم مدرس اصفهانی، اصفهان: کانون پژوهش.
23. کلینی، محمد‌بن یعقوب (13۶۵)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
24. لواسانی، حسن (1373ق)، نور الافهام (شرح مصباح الظلام فی علم الکلام) تهران: مکتبة البوذرجمهری.
25. مستوفی بیدآبادی، یحیی بن محمد شفیع (بی‌تا)، روح الایمان والاسلام، نسخۀ خطی کتابخانه تخت فولاد اصفهان.
26. مطهری، مرتضی (1380)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
27. مظفر، محمد حسین [بی‌تا]، علم الامام، [بی‌جا]، [بی‌چا].
28. مُحمّد بن مُحمّد بن نَعمان (1413الف)، الفصول المختارة، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
29. ــــــــــ  (1413ب)، المسائل العکبریة، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
30. موسوی غروی، سید محمد جواد (137۵)، آدم از نظر قرآن، تهران: قلم.
31. ــــــــــ  (1348)، تذکرة القبور، اصفهان: کتابفروشی ثقفی، چاپ دوم.
32. ــــــــــ  (13۶7)، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، قم: نشر الهدایة.
33. ــــــــــ  (1379)، چند گفتار، تهران: نگارش.
34. ــــــــــ  (1383)، دانشمندان و بزرگان اصفهان، تحقیق و اضافات: رحیم قاسمی و محمدرضا نیلفروشان، اصفهان: گلدسته.
35. میرجهانی، سید حسن (1382)، ولایت کلیه، قم: الهادی.
36. نادم، محمد‌حسن (1388)، «رویکرد فلسفی و عرفانی به علم امام»، هفت آسمان، ش 43.
37. نجاشی، احمد بن علی (1407)، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
38. نجفی مسجدشاهی، محمد‌تقی [بی‌تا] (الف)، العنایات الرضویة، چاپ سنگی.
39. ــــــــــ  [بی‌تا] (ب)، حقایق الاسرار، چاپ سنگی.
40. ــــــــــ  [بی‌تا] (ج)، مفتاح السعادة، چاپ سنگی.
41. همایی، جلال‌الدین (1342)، مقدمه دیوان طرب، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.